مارتین سلیگمن
زندگینامه و معرفی کتاب‌های مارتین سلیگمن
مارتین سلیگمن (Martin Seligman) روان‌شناس آمریکایی، بنیان‌گذار روانشناسی مثبت‌گرا است که بر شادی، موفقیت و توانایی‌های انسانی تمرکز دارد. او همچنین با ارائه‌ی نظریه‌ی درماندگی آموخته‌شده، تأثیر مهمی در درک و درمان افسردگی گذاشته است. تحقیقات و نوشته‌های سلیگمن مسیر روانشناسی را از تمرکز صرف بر اختلالات، به ارتقاء کیفیت زندگی و کشف نقاط قوت انسانی گسترش داد. سلیگمن استاد دانشگاه پنسیلوانیا و مدیر مرکز روانشناسی مثبت است و آثارش در حوزه‌ی روانشناسی تأثیری عمیق و ماندگار داشته است.
بیوگرافی مارتین سلیگمن
در تاریخ ۱۲ اوت ۱۹۴۲(۲۱ مرداد ۱۳۲۱ ه.ش)، پسری در خانواده‌ای یهودی به دنیا آمد که زندگی‌اش را وقف گسترش «امید» برای انسان‌ها کرد. پدرش کارمند دولت بود و تلاش کرد تا پسرش در مدرسه‌ی نظامی و خصوصی آلبانی تحصیل کند، مارتین نیز موفقیت‌های بسیاری در این دوره به دست آورد، اما ۱۳ ساله بود که پدرش براثر سکته، توانایی کار کردن را از دست داد و خانواده‌اش با مشکلات زیادی روبرو شد؛ مارتین مجبور بود به مدرسه‌ی دولتی بازگردد؛ اما توانایی‌هایی که از خود نشان داده بود، باعث شد مدیرش، «هری ای پی میسلان» تصمیم گیرد تا بورسیه‌ی تحصیلی او را به طور کامل بپردازد؛ باوجود این که مارتین همچنان برای کمک به معیشت خانواده در دفتر مجله کار می‌کرد، اما این اتفاق برایش آن‌چنان خوشایند بود که بعدها تصمیم گرفت بخشی از نام مدیرش «ای پی» را به نام خود اضافه کند، بنابراین اکنون نیز ترجیح می‌دهد او را به‌جای «دکتر مارتین سلیگمن»، «دکتر مارتین ای‌پی سلیگمن» بنامند.
سرانجام مارتین در سال ۱۹۶۰، مدرسه را به پایان رساند و در رشته‌ی فلسفه دانشگاه پرینستون تحصیل را آغاز کرد؛ آشنایی او با رابرت نوزیک، فیلسوف آمریکایی، در سال‌های دانشجویی بر روی شخصیت او تاثیر بسیاری گذاشت. پس از اتمام این دوره، با این که شانس این را داشت که به‌عنوان بازیکن حرفه‌ای بریج زندگی خود را ادامه دهد، تحصیل در رشته‌ی روانشناسی را انتخاب کرد؛ چراکه دغدغه‌ی کمک به مردم برایش اولویت بیشتری داشت و در نهایت نیز دکتری خود را از دانشگاه پنسیلوانیا دریافت و با سمت استادیار روانشناسی در دانشگاه کرنل کار خود را آغاز کرد.
فعالیت‌ها
یکی از مطالعات ادامه‌دار او موضوع افسردگی بود که منجر به پیشرفت‌های بسیاری در درمان و پیشگیری از این بیماری شد. علاوه‌بر این، مهم‌ترین نظریاتی که به نام او ثبت شده است «درماندگی آموخته شده» و «روانشناسی مثبت‌گرا» است.
اصطلاح درماندگی آموخته شده، به این موضوع می‌پردازد که افراد دارای تجربه‌ی تروما و شکست، علی‌رغم تلاشی که برای رهایی از رنج و درد می‌کنند به دستاوردی نمی‌رسند، در نتیجه فرد تسلیم شده و احساس درماندگی می‌کند که منجر به بدتر شدن وضع فعلی‌اش می‌شود؛ بنابراین فرد شرطی شده است و گمان می‌کند هیچ کنترلی بر وضعیت خود ندارد.
یکی از دلایل مهمی که باعث شد سلیگمن به سمت مکتب روانشناسی مثبت‌گرا سوق پیدا کند، رویکردهای پیشین در روانشناسی بود، چرا که این رویکردها به درمان اختلالات روانی، رفتارهای ناهنجار، ضعف شخصیتی و موضوعاتی از این دست می‌پرداختند؛ بنابراین او تصمیم گرفت از طریق روانشناسی موضوعات کاملاً متفاوتی همچون شادی، عزت‌نفس، افزایش انگیزه و به‌طورکلی حال خوب را به افراد منتقل کند که منجر به شکل‌گیری روانشناسی مثبت‌گرا شد.
افتخارات
سلیگمن که اکنون به‌عنوان پدر روانشناسی مثبت‌گرا شناخته می‌شود جوایز مختلفی همچون جایزه انجمن روانشناسی آمریکا و ده‌ها جایزه دیگر دست‌یافته است. همچنین آثار او تاکنون به بیش از ۵۰ زبان زنده دنیا ترجمه شده است.
مروری بر کتاب‌ها و آثار مارتین سلیگمن
روانشناسی مثبت، فضایل و توانمندی‌های شخصیت
این اثر در سه جلد منتشر شده و از ابعاد مختلف به بررسی روانشناسی مثبت‌گرا پرداخته است. این کتاب، در حوزه‌ی روانشناسی مثبت‌گرا، نقش و جایگاهی مشابه کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی در زمینه‌ی روانشناسی مبتنی بر الگوی پزشکی دارد.
خوش‌بینی آموخته‌شده
انعطاف‌پذیری در برخورد با موضوعات و مشکلاتی که منجر به شکست می‌شوند، موضوع این کتاب است. این خوش‌بینی به آن معنا نیست که بدون در نظر گرفتن واقعیت تنها با دیدی مثبت به قضایا نگاه کرد، بلکه نویسنده معتقد است، در برخورد با شکست‌ها نباید تمامی ابعاد مختلف زندگی را قربانی آن کرد و با نشخوار ذهنی و پرداخت بیش از حد به آن باعث از بین رفتن لذت زندگی شد؛ یکی از مهم‌ترین راهکارهای خوش‌بینی آموخته شده، آگاهی از تحریف‌های ذهنی‌مان است. ازآنجاکه خوش‌بینی باعث کاهش اضطراب و افسردگی می‌شود، ضرورت مطالعه‌ی این کتاب افزایش پیدا می‌کند. این اثر از سوی رادیو مثبت برای علاقه‌مندان به کتاب‌های صوتی منتشر شده است.
شادمانی درونی
نویسنده معتقد است درمان‌هایی که روانشناسی برای درمان اختلالات روانی ارائه می‌دهد، تنها فرد را از وضعیت مشقت‌بار رها می‌کند، درحالی‌که افراد پی آن هستند که ارزشمندی زندگی خود را ارتقا دهند؛ بنابراین سلیگمن، کارکردهای روانشناسی مثبت‌گرا در مواقع بحرانی را ضروری می‌داند؛ چراکه در زمان دشواری، افرادی که دچار تروما شده‌اند و از موضوعی رنج می‌برند همچنان قابلیت درک شادی را دارند، حتی کسانی که در زندگی شخصی خود نیز دچار ناتوانی، افسردگی یا حتی افکار خودکشی شده‌اند به موضوعاتی ورای تسکین رنج تمایل دارند و به مواردی همچون فضیلت، هدف و انسجام و معنی در زندگی نیاز دارند؛ چراکه تجربیاتی که هیجان مثبت ایجاد کند، باعث حذف یا کم‌رنگ شدن هیجانات منفی می‌شود. بنابراین این کتاب وعده می‌دهد اگر گرفتار خوشی‌های ناچیز و بی‌دوام، عدم رضایتمندی، فقدان معنا و هدف شدید، روانشناسی مثبت‌گرا راه رهایی شما از این وضعیت به‌سوی سرزمین قابلیت‌ها و فضیلت‌ها است.
از شادکامی تا بالندگی
روانشناسی مثبت‌گرا، منتقدان جدی خود را دارد، بااین‌حال مارتین سلیگمن تصمیم گرفته است در این اثر به جنبه‌ی عمومی و شخصی تأثیر روانشناسی مثبت‌گرا بپردازد؛ او معتقد است این شاخه از روانشناسی افراد را خوشحال‌تر می‌کند، باعث شادکامی، غرقگی، معنا، عشق، قدردانی، روابط بهتر و بالندگی در زندگی می‌شود. به‌طور خلاصه از نظر نویسنده این کتاب مخاطب را شکوفا خواهد کرد. انتشارات سایه سخن این اثر را در ۵۲۰ صفحه و با ترجمه‌ی زهره قربانی منتشر کرده است.
روانشناسی نابهنجاری
مارتین سلیگمن و دیوید روزنهار، پس از کسب تجربیات و پژوهش‌های متفاوت در بیمارستان‌های روانی، این کتاب را منتشر کردند. این اثر می‌تواند برای افرادی که علاقه‌مند به چرایی رفتارها هستند، مفید باشد؛ اما در واقع موضوعات، به‌عنوان کتاب درسی دانشجویان دوره لیسانس گردآوری شده است. موضوع اصلی، روانشناسی نابهنجاری، رنج نابهنجاری و هزینه اجتماعی آن است. در ابتدا تعریف، تاریخچه و مکاتب فکری در درمان نابهنجاری ارائه شده است، سپس هر یک از اختلال‌های اساسی توصیف و علت و درمان آن توضیح داده شده و باتوجه‌به مکاتب فکری متضاد بررسی شده است. نشر ساوالان آن را با ترجمه، یحیی سید محمدی، در دو جلد به بازار نشر عرضه کرده است.
کودک خوشبین
در دهه‌ی ۱۹۹۰، سلیگمن، با الهام گرفتن از یافتن واکسن فلج اطفال که باعث نجات جان افراد بسیاری در سراسر جهان شد، تصمیم گرفت «برنامه‌ی پیشگیری پنسیلوانیا» را اجرایی کند. هدف این برنامه، ایمن کردن کودکان در برابر افسردگی بود که در نهایت پس از تدوین و اجرایی شدن آن، مشخص شد کودکانی که مهارت‌های لازم را آموخته بودند، مقاومت بیشتری در بروز و تشدید افسردگی از خود نشان دادند. این پژوهش و برنامه، موضوع اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد و ازآنجایی‌که مراحل شکل‌گیری پژوهش گروهی در آن شرح داده شده است، اثر، برای پژوهشگران نیز می‌تواند مفید واقع شود. انتشارات جوانه‌ی رشد این کتاب را در ۳۷۲ صفحه به دست مخاطبان رسانده است.
مدار امید
این اثر روایت زندگی مارتین سلیگمن است که در طی آن به زندگی شخصی و کاری، پژوهش‌ها و تأثیر رشته روانشناسی بر زندگی‌اش پرداخته است. برخی معتقدند در این کتاب می‌توان تاریخچه‌ی تکامل روانشناسی در ایالات متحده و سهم او را در این روند دنبال کرد. همچنین این اثر می‌تواند به‌عنوان راهنما برای کسانی که علاقه‌مند به ورود در رشته روانشناسی هستند نیز عمل کند. نشر سخن «مدار امید» را در ۶۸۰ صفحه و با ترجمه‌ی زهره قربانی منتشر کرده است.
چه چیزی را می‌توانید تغییر دهید و چه چیزی را نمی‌توانید
خودسازی، تغییر سبک زندگی، اصلاح رفتارها و موضوعات این‌چنینی، موضوع بسیاری از کتاب‌ها و رسانه‌هایی است که هر روزه افراد با آن‌ها سروکار دارند، هر یک به نحوی در حال ارائه اطلاعات برای درمان و به‌اصطلاح نسخه‌پیچی برای دیگران هستند؛ این اطلاعات که صحت‌سنجی نیز نشده‌اند، به‌طور اغراق‌آمیزی به مخاطب منتقل می‌شوند و در نتیجه باعث ناامیدی، شکست و حتی افسردگی دنبال‌کنندگان خود می‌شوند. مارتین سلیگمن بر اساس شواهد علمی، بسیاری از موضوعات و دغدغه‌های امروزی مانند اضطراب، کاهش وزن و ترس‌ها را مورد بررسی قرار است و راهکارهای نتیجه‌بخش و نادرست را نیز تفکیک کرده است. انتشار این کتاب را نشر آفشید با مترجمی رامین کریمی و الهام سادات افراز برعهده گرفته است.
روان‌درمانی مثبت‌گرا
کتاب راهنمای روان‌درمانی مثبت‌گرا از دو بخش تشکیل شده است؛ در بخش نخست به بنیادهای نظری این حوزه‌ی روانشناسی همچون تعریف روانشناسی مثبت‌گرا، مداخلات درمانی، آسیب‌شناسی روانی، توانمندی‌های شخصیتی و... پرداخته شده است و بخش دوم آن شامل ۱۵ جلسه روان‌درمانی است و در هر جلسه، موضوعی خاص مورد بررسی و تمرین قرار می‌گیرد. مارتین سلیگمن و طیب رشید نویسندگان این کتاب هستند که دکتر جواد خلعتبری، دکتر شهره قربان شیرودی و دکتر ترگل مرادحاصلی آن را ترجمه کرده‌اند؛ همچنین نشر ثالث آن را در ۶۴۸ صفحه منتشر کرده است.
شکوفایی روانشناسی مثبت‌گرا
این کتاب به بررسی مفاهیم روانشناسی مثبت‌گرا و چگونگی ارتقاء بهزیستی انسان‌ها می‌پردازد. سلیگمن در این کتاب بر اهمیت شادی و رضایت زندگی تأکید می‌کند و آن را فراتر از احساسات مثبت و معنا در زندگی می‌داند. او با معرفی مدل DERMA شامل پنج عنصر اصلی به نام‌های احساسات مثبت، تعهد، روابط مثبت، معنا و دستاورد، راهکارهایی برای رسیدن به شکوفایی ارائه می‌دهد. این کتاب به کاربردهای عملی روانشناسی مثبت در حوزه‌های مختلف نیز پرداخته است. کتاب «شکوفایی روانشناسی مثبت گرا» با ترجمه‌ی امیر کامکار و سکینه هژبریان از سوی انتشارات روان منتشر شده است.
