کتاب هابز

کتاب هابز نوشتهٔ استفان جی. فین و ترجمهٔ محمد مصحفی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است. این کتاب از مجموعهٔ «راهنمای سرگشتگان» است و به شرح برخی از آرای فلسفی توماس هابز پرداخته است.

درباره کتاب هابز

توماس هابز یکی از نام‌آوران عرصهٔ فلسفه، به‌ویژه فلسفهٔ سیاسی است. این فیلسوف انگلیسی، که در زمانهٔ آشفتهٔ پرآشوبی از تاریخ اروپا می‌زیست، از سنین جوانی اهمیت سیاست در اجتماع انسانی را با گوشت و پوست خود درک کرد و بسیاری از اندیشه‌ورزی‌های خود را به این حوزه معطوف کرد تا شاید راهی برای سامان دادن به مناسبات قدرت در جامعه و نیز کاستن از حجم آشفتگی‌های همیشگی تاریخ بیابد و این مسیری بود که بسیاری از متفکران از اعصار دور در آن گام نهاده و بزرگانی چون افلاطون بخت خود را برای به دست دادن آرمان‌شهرهایی آزموده بودند. کتاب هابز درآمدی است بر فلسفهٔ هابز که بدون تأکید بر جنبهٔ سیاسی فلسفهٔ هابز، در تلاش بوده است تمامی ابعاد نظام فکری این اندیشمند را تا حد امکان به زبانی ساده روایت کند و البته این کتاب خود را محدود به شناساندن اندیشه‌های هابز نکرده و با برگرفتن روش آموزشی بسیار کارآمد، تلاش داشته خوانندگان خود را با فرآیندهای مطالعه، تحلیل، تفسیر و انتقاد اندیشه‌های مختلف یک فیلسوف نیز آشنا کند.

استفان جی. فین کتاب هابز را در هفت فصل نگاشته است. او در ابتدا خلاصه‌ای از زندگی‌نامه و فلسفهٔ هابز را بیان کرده است و در فصل‌های بعد مسائلی همچون شناخت‌شناسی، متافیزیک، فسلفهٔ اخلاق، فلسفهٔ سیاسی و فلسفهٔ دین در اندیشهٔ هابز را مورد بررسی قرار داده است. آیا خدا نقشی مجوری در فلسفهٔ هابز ایفا می‌کند؟ چرا خدا وجود شر را مجاز شمرده است؟ آیا هابز تلویحاً یک حاکم محدودشده را می‌پذیرد؟ کدام اصول محدودکنندهٔ آزادی موجه هستند؟  آیا قوانین اخلاقی در وضع طبیعی وجود دارند؟ آیا قوانین طبیعی هابز احکام احتیاطی هستند یا الزامات اخلاقی؟ ماهیت ذهن چیست؟ آیا هابز پیرو خویشتن‌خواهی همان‌گویانه است یا خویشتن‌خواهی روان‌شناختی؟ نظریهٔ صدق هابز چیست؟ اگر می‌خواهید پاسخ این پرسش‌ها بدانید، کتاب حاضر را مطالعه کنید.

خواندن کتاب هابز را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفهٔ سیاسی و علاقه‌مندان به آرای هابز پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هابز

«وضع طبیعی هابز غالباً به عنوان نتیجۀ به کار گرفتن روش فلسفی او در امور اخلاقی و سیاسی تفسیر می‌شود. در فصل نخست، دیدیم که هابز از روش تجزیه و ترکیب برای فهم علمی اجسام استفاده می‌کند. طبق این روش، مطالعۀ فلسفی یک جسم، با تجزیۀ آن جسم به مؤلفه‌های اولیه آغاز می‌شود. مرحلۀ بعدی مطالعۀ تک‌تک اجزا به طور جداگانه است. سپس هابز تلاش می‌کند تا روشن سازد که چگونه این اجزا در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و یک کل را می‌سازند. در فلسفۀ اخلاقی (و سیاسی) او، مراحل این روش به سادگی قابل تشخیص هستند. نخست، هابز جسم سیاسی را به «اجزای» آن (یعنی انسان‌ها) تجزیه می‌کند و پس از آن انسان را به اجزای خود (یعنی خواهش‌ها، بیزاری‌ها و «حرکات درونی» دیگر) تجزیه می‌کند. پس از آنکه تجزیه کامل شد، هابز با توضیح رفتار هر فرد ترکیب دولت را آغاز می‌کند. سپس افراد در یک وضع غیرسیاسی طبیعی به یکدیگر می‌پیوندند تا بررسی شود که چگونه و چرا آن‌ها متحد شده و یک جسم سیاسی را شکل می‌دهند. شرح هابز از وضع طبیعی نه تنها فلسفۀ سیاسی او را پایه‌گذاری می‌کند، بلکه به وضوح نظرات اخلاقی او را نشان می‌دهد، زیرا این شرح معیارهای اخلاقی را که در «وضعیت طبیعی نوع انسان» وجود دارند، توصیف می‌کند.

یکی از مهم‌ترین پرسش‌ها در فلسفۀ اخلاق این است که آیا معیاری اخلاقی وجود دارد که برای همۀ افراد، جامعه‌ها و ملت‌ها صدق کند. مفهوم وضع طبیعی، وقتی به عنوان یک آزمایش فکری فلسفی به کار رود، الگویی فوق‌العاده را برای نظریه‌پردازی در خصوص معیارهای طبیعی اخلاق فراهم می‌آورد. هر چند هابز در آثار مختلف خود وضع طبیعی را با اندکی تفاوت روایت می‌کند، اما دیدگاه‌های محوری آن اساساً یکسان هستند. در اینجا خلاصه‌ای از وضع طبیعی هابز بر اساس کتاب لویاتان ارائه می‌شود. یک شیوۀ جذاب برای اینکه شما به تفسیر خودتان برسید این است که گزارش‌های مختلف نقل شده در رساله‌های اصول قانون، در باب شهروند و لویاتان را با یکدیگر مقابله و مقایسه کنید.»