کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ کواین

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ کواین نوشتهٔ پیتر هیلتون و ترجمهٔ یاسر پوراسماعیل است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۸۹ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ کواین

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ کواین (The Stanford Encyclopedia of Philosophy) جلد ۸۹ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» است. اثر حاضر در هفت فصل شما را با زندگی، آثار، روش و منش «ویلارد کواین» (Willard Van Orman Quine) آشنا می‌کند. او کیست؟ کواین در سال ۱۹۰۸ میلادی به دنیا آمد و در سال ۲۰۰۰ درگذشت. او در رشتهٔ ریاضیات تحصیل کرد و در فلسفهٔ ریاضیات درجهٔ ممتاز گرفت. کواین کتاب‌های گوناگونی را به رشتهٔ تحریر درآورده و در دانشگاه هاروارد تدریس کرده است؛ به‌عنوان استادتمام؛ همچنین در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا کار کرد. با این منطق‌دان و فیلسوفِ وابسته به سنت تحلیلی بیشتر آشنا شوید. 

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ کواین را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب «ویلارد کواین» (از منطق‌دانان و فیلسوفان و وابسته به سنت تحلیلی) پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ کواین

«"جایگاه کواین در تاریخ فلسفه"

در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰، بسیاری از فیلسوفانِ دارای رویکرد علمی مایل بودند که شکلی از تجربه‌گرایی منطقی را مفروض بگیرند. یک جنبه مهم تأثیر کواین بر مسیر فلسفه این است که او این دیدگاه یا این شبکه از دیدگاه‌ها را به پرسش کشید (بنگرید به بخش ۳). برخی از انتقادهای او مبسوط و فنی‌اند. اما آماج کواین نه هیچ‌یک از جزئیات بلکه ایده‌های بنیادین تجربه‌گرایی منطقی بود مبنی بر این‌که تمایزی میان صدق‌های تحلیلی و صدق‌های ترکیبی وجود دارد که می‌تواند صدق پیشینی را توجیه و تبیین کند. پس از آثار کواین در اوایل دهه ۱۹۵۰، فیلسوفان، حتی آن‌هایی که استدلال‌های مبسوط او را نمی‌پذیرفتند، دیگر نمی‌توانستند مسلم بینگارند که شکلی از تجربه‌گرایی منطقی صحیح است. این تغییرِ بسیار عمده‌ای بود.

مخالفت کواین با تجربه‌گرایی منطقی او را به دو دیدگاه (به‌هم‌پیوسته) می‌رساند که بسیار تأثیرگذار بوده‌اند. نخست این‌که وی ایده تمایز میان فلسفه از یک سو و علم تجربی از سوی دیگر را رد می‌کند. در مقابل، بر آن است که فلسفه ذاتاً در همان مسیر کاری‌ای است که علم در آن قرار دارد، اما عمدتاً با مسائل نظری‌تر و انتزاعی‌تر سروکار دارد. این بخش جدایی‌ناپذیر از طبیعت‌گرایی اوست. دوم این‌که انتقاد کواین به کارناپ راه را برای چیزی که می‌توان متافیزیک نامید می‌گشاید: تأملات بسیار عام درباره ماهیت جهان، بر اساس بهترین دانش علمی‌ای که داریم، و نیز درباره ادعاهای مربوط به این‌که این دانش را چگونه می‌توان به گونه‌ای سازمان داد که عینیت و وضوحش بیشینه شود.

هر دوی این دیدگاه‌های کواینی، طبیعت‌گرایی او و صحه نهادن وی بر چیزی شبیه به متافیزیک، با تحولات بسیار مهمی در درون فلسفه تحلیلی طی نیم قرن گذشته متناظرند. ما نمی‌توانیم بدانیم که حتی بدون آثار کواین، این تحولات تا چه اندازه رخ می‌دادند؛ اما مقاومت در برابر این ایده دشوار است که تأثیر او دست‌کم نقش مهمی داشته است. (به طور خاص، در مورد متافیزیک قابل توجه است که دو شخصیت پیشتاز، ساول کریپکی و دیوید لوئیس، شاگردان کواین بودند.) اما این آموزه‌ها عمدتاً شکل‌هایی به خود گرفته‌اند که خود کواین به‌شدت مخالف آن‌ها می‌بود.

در مورد طبیعت‌گرایی، بسیاری از فیلسوفان از این ایده استقبال کرده‌اند که آزادند از مفاهیم و نتایجِ به‌دست‌آمده از علم تجربی استفاده کنند. شمار کمتری پذیرفته‌اند که فلسفه باید همچنین به معیارهای علمی وضوح، شاهدآوری و تبیین‌گری مقید شود. نتیجه این است که هرچند دیدگاه‌هایی که مدعی پذیرش طبیعت‌گرایی‌اند رایج‌اند، دیدگاه‌های ملتزم به معیارهای کواین در مورد آنچه فلسفه طبیعت‌گرایانه موجه محسوب می‌شود رایج نیستند.

مورد متافیزیک مشابه (مورد طبیعت‌گرایی) است اما شاید افراطی‌تر باشد. کواین حقیقتاً می‌پذیرد که فیلسوف در موضعی قرار دارد که ادعاهای بسیار عامی درباره جهان مطرح کند (برای مثال، این‌که مجموعه‌ها وجود دارند اما ویژگی‌ها وجود ندارند). نزد کواین، چنین ادعاهایی به ایده نظام تامی از معرفت علمی ما پاسخگو هستند، معرفتی که انضباط یافته است تا وضوح و نظام را بیشینه کند. بسیاری از فیلسوفان از آزادی نظرورزی درباره ماهیت جهان استقبال کرده‌اند، اما قیود کواین را در مورد این فرایند نپذیرفته‌اند. نتیجه شکوفایی متافیزیک است که غالباً بر زبان متعارف (نامنضبط) یا آورده‌های ادعایی «شهود» مبتنی است؛ بخش زیادی از این کار مطرودِ کواین است.»