کتاب بررسی تطبیقی میان اندیشه های ملکم خان و آخوندزاده در خصوص دین اسلام

کتاب بررسی تطبیقی میان اندیشه های ملکم خان و آخوندزاده در خصوص دین اسلام از فاطمه مخدومی ارضتی را انتشارات مهراب منتشر کرده است. این کتاب به بررسی افکار و آرای روشن‌فکران دورهٔ قاجار و نگرش آنان به دین اسلام می‌پردازد.

درباره کتاب بررسی تطبیقی میان اندیشه های ملکم خان و آخوندزاده در خصوص دین اسلام

در روزگار گذشته تا پیش از عصر جدید اگر در مورد دین، بحث و مجادله‌ای در می‌گرفته بر سر حضور اندیشه دینی خاص و یا جایگزینی اعتقاداتی ویژه بوده است اما با ظهور تمدن نوین در غرب و ورود آن به ایران در دورهٔ  قاجار، مدرنیته (تجدد) به‌عنوان یک الگوی (پارادایم) فرهنگی و تمدنی سیال که همهٔ حوزه‌های زندگی فردی و اجتماعی را در برمی‌گیرد جایگاه دین را در جامعه ایران دگرگون ساخت در دوران ناصری برخی نظیر آخوندزاده و میرزا آقاخان کرمانی ورود تمدن جدید به ایران و پیشرفت‌های مادی آن را منوط به پشت سرگذاشتن مرزهای دین دانستند؛ آن‌ها به مقابله با دین و فرهنگ اسلامی پرداختند و کوشیدند به مخاطبان بفهمانند که دین مانع پیشرفت و بهبود زندگی مادی آن‌ها است. آخوندزاده دین را در تعارض با عقل و علم و زندگی انسان می‌دید. دسته دیگری از جمله میرزا ملکم‌خان اگر چه زیربنای فکری همانندی با دستهٔ اول داشتند این نکته را دریافته بودند که زدودن دین از جامعهٔ ایران ناممکن است بنابراین به فکر استفاده ابزاری از دین افتادند و کوشیدند اصول دموکراسی را در لفافهٔ دین بپوشانند. کتاب بررسی تطبیقی میان اندیشه های ملکم خان و آخوندزاده در خصوص دین اسلام که در اصل پایان‌نامهٔ مقطع کارشناسی ارشد نگارنده در رشتهٔ تاریخ بوده است، کوشیده تا به بررسی افکار و آرای این دو تن و تحلیل نقاط اشتراک و افتراق آن‌ها بپردازد.

خواندن کتاب بررسی تطبیقی میان اندیشه های ملکم خان و آخوندزاده در خصوص دین اسلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه‌مندان به مطالعهٔ سیر تفکر در دوران معاصر و دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های تاریخ و الهیات از خواندن این کتاب سود خواهند برد.

بخشی از کتاب بررسی تطبیقی میان اندیشه های ملکم خان و آخوندزاده در خصوص دین اسلام 

«به عقیدهٔ بسیاری از پژوهشگران برخورد ایرانیان با غرب بزرگ ترین چالش فراروی هویت و فرهنگ ایرانی بوده است. سرزمین ایران همواره به لحاظ جغرافیایی در معرض ورود فرهنگ‌ها، تمدن‌ها و ستیزه‌جویی‌ها بوده است. درگیری با اقوام هیاطله، یونانیان، اعراب، ترک‌ها، مغولان و... . در طول تاریخ دوهزاروپانصدساله ویژگی خاصی به فرهنگ ایرانی بخشیده است. فرهنگ ایرانی برای جلوگیری از محو و نابودی کامل به جای سیاست تصلب و مقاومت، سیاست انعطاف‌پذیری را در پیش گرفته است و به مثابه یک ذوب عمل کرده است. عناصر وارداتی فرهنگ دیگری را با بازتفسیری مبتنی بر هویت و فرهنگ خود جذب و حل نموده است. برخورد ایرانیان با اسلام (البته حاملان عربش نمونهٔ جالب توجهی از رفتار فرهنگی و سیاسی ایرانی است ایرانیان اسلام را شاید با کمترین مقاومت پذیرا شدند اما همان‌طور که می‌دانیم اسلام ایرانیان هرگز اسلام عربی نبوده است بلکه با باز تفسیرهای فرهنگی خود از اسلام آن را به اسلام ایرانی تبدیل کرده‌اند به‌ویژه که در سده‌های اخیر با توجه به تقابل و تعامل با غرب تحت تأثیر آن تغییرات، اصلاحات و نوسازی‌های عمده‌ای در رویکرد و دیدگاه ایرانیان به‌ویژه طبقهٔ روشنفکر ایجاد گردیده است. آن‌چه مسلم است سیر آشنایی ایرانیان با تمدن غرب از دوران صفویه تا دوران قاجار و عهد ناصری که شروع اصلاح‌طلبی و روشنفکری بود، ادامه پیدا کرد و در آغاز حکومت قاجار این آشنایی به دلایلی بررسی تطبیقی میان اندیشه‌های ملکم‌خان و آخوند‌زاده درخصوص دین اسلام بسط یافت. در‌واقع قرن نوزدهم را می‌توان عصر به وجود آمدن تماس و گسترش ارتباطات میان ایران و اروپا دانست در چنین وضعیتی ایران شرایط مساعدی را برای پذیرش نفوذ غرب داشت. ایرانیان از یک سو پیشرفت و ترقی غرب و از سوی دیگر جهالت و عقب ماندگی خود را مشاهده می‌کردند ،آزادی برابری احترام به حقوق فردی و اجتماعی افراد را در جوامع غربی با نبود هرگونه امنیت اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در ایران مقایسه می‌کردند در این میان روشنفکرانی نظیر آخوندزاده و میرزا ملکم‌خان به‌عنوان منور‌الفکران و روشنفکران این دوره اصلاح امور را در توجه به غرب و اصلاح دین می‌دانستند. البته با این توضیح که فتحعلی آخوندزاده بر خلاف میرزاملکم‌خان به‌نحوی جمع بین دو مقولهٔ غرب و اسلام را غیر‌قابل‌جمع می‌دانست و انتقادات تندی نسبت به اسلام و علما و روحانیون داشت.»