کتاب ذهن و زبان حافظ

کتاب «ذهن و زبان حافظ» نوشتۀ بهاء‌الدین خرمشاهی است و انتشارات ناهید آن را منتشر کرده است. بهاء‌الدین خرمشاهی در این کتاب به بررسی هنر و تفکر خواجه حافظ شیرازی پرداخته است. 

درباره کتاب ذهن و زبان حافظ

بهاءالدین خرمشاهی معتقد است که حافظ شیرازی، حافظۀ ایرانی‌ها به‌حساب می‌آید و تا روزی که زبان فارسی و فرهنگ اسلامی ایرانی وجود داشته باشد در ذهن و زبان تمام ایرانی‌ها باقی می‌ماند. کتاب ذهن و زبان حافظ به موضوع هنر و اندیشۀ حافظ شیرازی می‌پردازد. برخی منتقدان به سبب تعداد بسیار زیاد مقالات و بررسی‌ها و تحلیل‌های چندجانبه، آن را به‌نوعی دانشنامۀ حافظ می‌دانند.

اولین کتابی که بهاءالدین خرمشاهی دربارۀ ذهن و زبان حافظ نوشته است در سال ۱۳۶۱ منتشر شد و در ویراست سوم آن تعداد مقالات آن افزایش پیدا کرده و به ۵۲ عنوان مقاله رسیده است. در کتاب ذهن و زبان حافظ بیش از ۱۵ تصحیح دیوان حافظ، شرح شعر او و کتاب‌های حافظ پژوهانه مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. 

بسیاری از مقالات کتاب ذهن و زبان حافظ وجوه هنر یا هنرمندی حافظ را تشریح می‌کند مثل مقالۀ «میل حافظ به گناه»، «اندیشه‌های ملامتی حافظ»، «حافظ و قرآن»، «مدارا در شعر و شخصیت حافظ» «حافظ و انکار معاد؟»، تعدادی از مقالات هم به صورت و ساختار شعر حافظ مربوط می‌شود که مهم‌ترین و اصلی‌ترین آن «قرآن و اسلوب هنری حافظ» است که نظریۀ پاشانی را مطرح کرده و ساختمان غزل‌ها حافظ را متأثر از سوره‌ها و آیات قرآن می‌داند و دیگر مقالاتی مانند «انقلا حافظ در غزل»، «دستورمندی در سبک و ساختار سخن حافظ»، «اعجاز در ایهام» و «اختلاف در قراآت». بهاءالدین خرمشاهی همچنین از ۲ کتاب «نخست در کوی دوست» اثر شاهرخ مسکوب و «حافظ شیراز» با مقدمه و تصحیح احمد شاملو انتقاد کرده است.

خواندن کتاب ذهن و زبان حافظ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به علاقه‌مندان به شعر کهن و حافظ‌‍ پژوهان پیشنهاد می‌کنیم.

درباره بهاءالدین خرمشاهی

بهاءالدین خرمشاهی در سال ۱۳۲۴ در قزوین به دنیا آمد. او نویسنده، مترجم، روزنامه‌نگار، طنزپرداز، فرهنگ‌نویس، شاعر و استاد دانشگاهی ایرانی است. خرمشاهی تألیفاتی در حافظ‌شناسی و تفسیر اشعار حافظ شیرازی دارد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در قزوین گذرانده؛ سپس در رشتهٔ پزشکی پذیرفته شد، اما تحصیل در این رشته را در سال سوم نیمه‌کاره رها کرد (۱۳۴۳) و همراه با «کامران فانی» به تحصیل در رشتهٔ ادبیات فارسی پرداخت. او از دانشگاه تهران فوق‌لیسانس کتابداری گرفت (۱۳۵۰ تا ۱۳۵۲) و در مرکز خدمات کتابداری مشغول به کار شد. از استادان او در رشتهٔ ادبیات فارسی می‌توان به ذبیح‌الله صفا، مهدی محقق، سید جعفر شهیدی، پرویز ناتل‌خانلری، سید صادق گوهرین، آیت‌الله ابوالحسن شعرانی و عبدالحمید بدیع‌الزمانی کردستانی اشاره کرد. خرمشاهی توفیق خود را در مسیر پژوهش‌های قرآنی، مدیون کتاب «قانون تفسیر» و مولف آن، «سید علی کمالی دزفولی» دانسته است. کتاب‌های «قرآن و مثنوی»، «بررسی ترجمه‌های امروزین قرآن کریم»، «پوزیتیویسم منطقی»، «انسانم آرزوست (شرح برگزیدهٔ غزلیات شمس)»، «ترجمه‌کاوی»، «طنز و تراژدی»، «حافظ حافظهٔ ماست»، «از سبزه تا ستاره»، «رستگاری نزدیک» و «اکسیر خوشبختی» از آثار مکتوب بهاءالدین خرمشاهی است. او کتاب‌های بسیاری را به پارسی برگردانده است.