کتاب اورفه

کتاب اورفه نوشتهٔ ژان کوکتو و ترجمهٔ مجید اسلامی است. نشر نی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است؛ کتابی حاوی فیلم‌نامه و نقد و زندگی‌نامه که ششمین جلد از مجموعهٔ «۱۰۰ سال سینما، ۱۰۰ فیلم‌نامه» است.

درباره کتاب اورفه

می‌دانیم که فیلم‌نامه متنی است که برای ساختن فیلم نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به نمایشنامه و رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. فیلم‌نامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران و عوامل دیگر برای تولید یک فیلم است. کتاب اورفه حاوی فیلم‌نامه و نقد و زندگی‌نامه است. به‌گفتهٔ «هوشنگ گلمکانی» در ابتدای کتاب حاضر، «اورفه» مشهورترین اثر سینمایی ژان کوکتو (شاعر و رمان‌نویس و مقاله‌نویس و نقاش و نمایشنامه‌نویس و فیلم‌نامه‌نویس و فیلم‌ساز) است. اورفه، فیلمی از سال‌های میانهٔ فعالیت‌های سینمایی این هنرمند و تقریباً آخرین فیلم مهم او است؛ نمونه‌ای از یک اقتباس به‌روزشدهٔ سینمایی از افسانه‌ها و اسطوره‌ها و ادبیات. فیلم‌نامهٔ اورفه، نمونه‌ای کلاسیک از یک اقتباس مدرن است که بیشتر مُهر و نشان صاحب اثر را دارد تا منبع اقتباس را؛ از سوی دیگر، علایق ادبی و ذهن شاعرانهٔ ژان کوکتو باعث شده است که این متن به‌عنوان یک اثر ادبی نیز هویت مستقل داشته باشد. بر اساس اسطوره‌های یونان، اورفه شاعری بود که حتی می‌توانست حیوانات وحشی را افسون کند، اما شعرهایش میان او و همسرش اوریدیس جدایی انداخت و مرگ، زن را از او گرفت. اورفه به آن دنیا رفت و مرگ را چنان افسون کرد که پذیرفت اوریدیس را به دنیای زندگان بازگرداند. این کار را کرد و سپس کارگزاران دیونیزوس او را از میان بردند.

خواندن کتاب اورفه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات نمایشی معاصر فرانسه و قالب فیلم‌نامه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره  ژان کوکتو

 ژان کوکتو شاعر، نقاش، فیلم‌نامه‌نویس، رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگر فرانسوی و یکی از بااستعدادترین آفرینندگان هنری قرن بیستم است. او در ۵ جولای ۱۸۸۹ میلادی به دنیا آمد. کوکتو را بیشتر با اشعارش و آثاری همچون رمان «بچه‌های وحشتناک‌»، فیلم‌نامهٔ «خانم‌های جنگل بولونی» و کارگردانی فیلم‌های «خون یک شاعر»، «دیو و دلبر‌»، «والدین وحشتناک» و «اورفه» می‌شناسند. او در سال ۱۹۵۶ از دانشگاه آکسفورد دکتری افتخاری گرفت و در سال ۱۹۶۱ موفق به دریافت لژیون افتخاری شد. ژان کوکتو در ۱۱ اکتبر ۱۹۶۳ میلادی در فرانسه درگذشت.

درباره مجید اسلامی

مجید اسلامی در سال ۱۳۴۲ به دنیا آمد. او فارغ‌التحصیل رشتهٔ کارگردانی سینما از دانشگاه هنر تهران بوده است. از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ در مقام نویسنده، مترجم و دبیر بخش نقد با ماهنامهٔ «فیلم» همکاری داشته و از سال ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۶ نیز سردبیری ۴۵ شمارهٔ ماهنامهٔ «هفت» را بر عهده داشته است. او بیش از ۲۰ عنوان از کتاب‌های «صد سال سینما، صد فیلم‌نامه» در نشر نی را سرپرستی کرده است. مجید اسلامی از سال ۱۳۸۷ تا ابتدای سال ۱۳۹۱ مدیریت انتشارات «منظومهٔ خرد» را بر عهده داشته که کتاب‌هایی در زمینه‌های آموزشی و غیرآموزشی منتشر کرده است.

بخشی از کتاب اورفه

«نگاه مجذوب کوکتو به الاههٔ شعر یونانیان چنان بود که نگاه ستایشگر کودکی به مادر قصه‌گویش پیش از خواب. بچه‌ها قصه را تا به پایان در آمیزه‌ای از باور و ناباوری می‌شنوند، و بارها پایان را به خواب پیوند می‌زنند. کوکتو هیچ‌جا بهتر از دیو و دلبر این شاعرانگی کودکانه را روشن نکرد. خودش با اشاره به این فیلم می‌گفت: «عشقِ به قصه‌های پریان بدون پری‌هاست». یک‌بار درمورد دخترکی به نام مینو دروئه که به شیوهٔ کهن شعرهایی به تقلید فرانسوا مالرب می‌گفت و هفته‌نامه‌ها او را کشف و مشهور کرده بودند، گفت: «همهٔ بچه‌ها شاعرند جز مینو دروئه». همهٔ بچه‌ها شاعرند، و قصه‌ای برای بچه‌ها نمی‌توان گفت که شاعرانه نباشد و آن‌ها قبولش کنند. قصهٔ بچه‌ها به شیوه‌ای یادآور روش رمانتیک‌های آلمانی، به شعر و اسطوره پیوند می‌خورد. راز این همبستگی و پیوند، رویا و کابوس است (بچه‌های وحشتناک را می‌توان چیزی غیر از کابوس دانست؟). ولی کوکتو کلید رویا را در آن‌چه سوررالیست‌ها راهگشا می‌دانستند، نمی‌یافت. کاری به کار نقطهٔ تلاقی جنسیت و نمادسازی نداشت. به نمادسازی فرویدی بی‌اعتنا بود. شاید برای همین، تاریخ ادبیات‌ها (کتاب‌هایی که از آن‌ها بیزار بود) امروز او را همراه با ژول سوپرویل و ماکس ژاکب «در حاشیهٔ جنبش سوررالیست‌ها» جای می‌دهند. چه تعریفی از این بهتر؟ چه چیز بهتر از در حاشیه ماندن؟ انگار بیتی شعر، در حاشیهٔ متنی عالمانه یادداشت شود، یا خاطره‌ای مقدس در متن زندگی هرروزه.

اگر کوکتو توانست به نمادسازی فرویدی بی‌اعتنا شود، و نگذارد که رویا به کشف رمز تقلیل یابد، و نگذارد که خواب از اسطوره‌ها دور شود، به این دلیل بود که توانست به یاری اسطوره‌های یونان باستان، و یکی دو شخصیت و سرنمون، رویا را به خیال، آرزو، اشتیاق و در یک کلام به امید بازگشت پیوند بزند. بازگشت درونمایهٔ اصلی آثار اوست، مهم‌ترین درسی که از زبان نیچه در مکتب فیلسوفان آموخت. فیلمی زیبا ساخت دربارهٔ و به نام بازگشت ابدی، و در هر اثرش به تاکید از قصهٔ بازگشت یاد کرد. به‌عنوان مثال، در مهم‌ترین کار سینمایی‌اش (که فیلم‌نامهٔ آن را در دست دارید) سفری داشت به جهان مردگان و مهم‌تر بازگشتی داشت به زندگی. در تمامی آثارش این نمونه را دنبال کرد: بازگشت به‌مثابهٔ خواست رسیدن به ناشناخته، به چیزی تجربه‌نشده، درک‌نشده، تاویل‌نشده. رمان توماس شیاد این چیز پشت سر گذاشته و تجربه‌نشده را با اشتیاق بازگشت بدان نشان می‌دهد. هر اثر کوکتو یادآور حسرت چخوف‌وار عشقی است که هرگز بیان نشد، و سال‌ها بعد راز سربه‌مُهر آن کشف شد. امید به بازگشت، ناامیدی، جبر باقی‌ماندن در موقعیت کنونی و حسرت، مشخصه‌های آثار او هستند که برای همه یک راه‌حل می‌شناخت: فرض مردن و باز زنده‌شدن. شعرهای او، آن کلمات جادویی که روی کاغذها چاپ می‌شدند، و امروز هم در قالب کتاب‌هایی کوچک همچنان زنده‌اند، از خاطرات کسی می‌گویند که پس از نخستین جنگ جهانی بدان اندیشید و از جنبهٔ هراس‌آورش چیزی دستگیرش نشد، و بعد دنیا و زندگی را تجربه کرد و دید که نمی‌شود این‌ها را دوست داشت، یا حتی بدان‌ها گردن نهاد، و بعد پیر شد، و دید که حالا می‌شود چیزی گفت، خبری داد، امیدی به بازگشت داشت، و از میان آینه‌ای گذشت، و راه به جهان مردگان یافت.»