کتاب صلح کردند که جنگ بماند (دو جلدی)

کتاب صلح کردند که جنگ بماند (دو جلدی) نوشتهٔ دیوید فرامکین و ترجمهٔ داود حیدری و مفید علی‌زاده است و انتشارات دنیای اقتصاد آن را منتشر کرده است. موضوع این کتاب چگونگی فروپاشی امپراتوری عثمانی و برآمدن خاورمیانه جدید است.

درباره کتاب صلح کردند که جنگ بماند (دو جلدی)

خاورمیانه آن‌گونه که امروزه از سرخط خبرها آن را می‌شناسیم حاصل تصمیم‌هایی است که متفقین در خلال جنگ اول جهانی و دوران پس از آن اتخاذ کردند. کتاب صلح کردند که جنگ بماند (دو جلدی) داستان مفصل چگونگی و چرایی این تصیم‌ها، بیم و امیدها، عشق‌ها یا نفرت‌ها، اشتباه‌ها یا سوتفاهم‌هایی را که در این تصمیم‌گیری‌ها دخیل بوده‌اند، بازگو می‌کند.

 آنچه در این تاریخ روی داد نقطه اوج بازی بزرگ در قرن نوزدهم میلادی است. روسیه در این بازی بسیار تاثیرگذار بود (بخش دوم). بریتانیا و فرانسه با آنکه ترجیح می‌دادند امپراتوری ترک را در منطقه حفظ کنند اما سرانجام تصمیم گرفتند خاورمیانه را اشغال و تقسیم کنند (بخش سوم)، وزارت خارجه بریتانیا حمایت این کشور از تشکیل موطن ملی یهود در فلسطین را آشکارا اعلام کرد (انتهای بخش سوم) و اینکه بعد از جنگ، شماری از مقامات بریتانیایی احساس کردند که کشورشان باید در برابر بولشویسم مهاجم در خاورمیانه موضع‌گیری کند (بخش یازدهم). این نخستین کتابی است که داستان خاورمیانه را در مفهومی گسترده‌تر بیان می‌کند: مفهوم بازی بزرگ که روسیه در آن نقشی محوری بر عهده داشت.

همان‌گونه که هنگام مطالعه کتاب حاضر درخواهید یافت، شخصیت‌ها، شرایط و فرهنگ‌های سیاسی خاورمیانه نقش چندان مهمی را در این روایت ایفا نمی‌کند، مگر هنگامی که نویسنده خطوط کلی و ابعادی از آنچه را که سیاستمداران اروپایی در جریان تصمیم‌گیری‌های خود نادیده گرفته‌اند، بیان می‌کند. کتاب حاضر به فرایند تصمیم‌گیری‌ها در خلال سال‌های ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۲ میلادی می‌پردازد و اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها تنها کسانی بودند که هنگام تصمیم‌گیری‌ها، بر گرد میز مذاکره می‌نشستند. در این دوره بود که کشورهای خاورمیانه و مرزهایشان در کانون‌های قدرت در اروپا شکل گرفتند. 

در این کتاب دو ماجرا روایت می‌شود که در ادامه به یکدیگر پیوند می‌خورند. داستان نخست با تصمیم لرد کیچنر در آغاز جنگ جهانی اول برای تجزیه خاورمیانه بعد از جنگ میان انگلیس، فرانسه و روسیه و انتصاب سر مارک سایکس از سوی او برای تعیین جزئیات این طرح شروع می‌شود. کتاب، سپس سایکس را در جریان سال‌های نبرد دنبال می‌کند که او طی آن نقشه بریتانیا برای آینده خاورمیانه را ترسیم می‌کند و در ادامه نشان می‌دهد که برنامه‌های تدوین شده از سوی سایکس تا اندازه زیادی بعد از جنگ محقق شد و در اسناد رسمی سال ۱۹۲۲ بازتاب یافت. 

 اگر شماری از اسناد و تصمیم‌های گرفته شده در سال ۱۹۲۲ را کنار یکدیگر قرار دهیم - بیانیه آلن بی برای استقلال ظاهری مصر، قیمومیت فلسطین و برنامه چرچیل برای فلسطین (که از درون آن اسرائیل و اردن سر برآوردند)، توافق بریتانیا برای ایجاد عراق، قیمومیت فرانسه بر سوریه و لبنان، نشاندن پادشاهان تازه از سوی بریتانیا بر سریر مصر و عراق، حمایت از پادشاهی موروثی برای آنچه که قرار بود کشوری باشد به نام اردن، اعلام تشکیل اتحاد شوروی از سوی روسیه که طی آن روسیه حکومت خود بر آسیای میانه مسلمان را برقرار کرد - خواهید دید که این موارد در کنار یکدیگر به حل‌وفصل کلی مساله خاورمیانه انجامیدند. همچنین، توافق سال ۱۹۲۲ میلادی ناشی از مذاکرات دوره جنگ بود که سر مارک سایکس همراه با فرانسه و روسیه برای توافق بر سر تجزیه خاورمیانه پس از جنگ میان خود انجام داده بود. فرانسوی‌ها اندکی کمتر از آنچه را که توافق شده بود، دریافت کردند و روس‌ها تنها اجازه یافتند هرآنچه را که تا پیش از جنگ به دست آورده بودند، حفظ کنند. ولی اصل حق شراکت آنها با بریتانیا در تقسیم و حکومت بر آسیای مسلمان‌نشین محترم شمرده شد. در محدوده متعلق به بریتانیا، همه مسائل مطابق با نقشه سایکس پیش رفت: بریتانیا عمدتا به‌طور غیرمستقیم و به‌عنوان مدافع نظام‌های سلطنتی ظاهرا مستقل عرب اقدام و خود را حامی ملی‌گرایی عرب و یهود اعلام کرد.

خواندن کتاب صلح کردند که جنگ بماند (دو جلدی) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

اگر می‌خواهید بدانید خاورمیانه چطور به این سرنوشت رسید، این کتاب را حتما بخوانید.

بخشی از کتاب صلح کردند که جنگ بماند (دو جلدی)

«در اواخر فصل بهار سال ۱۹۱۲ میلادی کشتی تفریحی و باشکوه افسونگر از سواحل بارانی جنوا - با آسودگی خیال و بدون برنامه زمانی خاص- عازم سفری تفریحی در مدیترانه شد. سپیده‌دم بود که این کشتی به سوی جنوب بادبان برافراخت و پس از اندک زمانی، خود را در آغوش هوای آفتابی یافت. کشتی «افسونگر» متعلق به دریاسالاری بریتانیا و امکانات رفاهی آن همانند کشتی تفریحی خود پادشاه بود. خدمه کشتی که تقریبا صد نفر بودند وظیفه پذیرایی از ده دوازده نفر میهمان را بر عهده داشتند که از بریتانیا به پاریس رفته و در آنجا در هتل پنج ستاره ریتس اقامت گزیده بودند. در میان سرنشینان این کشتی تفریحی، هربرت هنری اسکوئیت دختر ۲۵ ساله و باهوش او به نام «ویولت»، وینستون چرچیل - رئیس غیرنظامی دریاسالاری- و جمع کوچک اعضای خانواده وی و شمار اندکی از همکاران نزدیک او حضور داشتند. این گروه در سال‌های باشکوه پیش از شروع جنگ جهانی اول که دنیای آنها را به ورطه نابودی کشاند، از جمله سرشناس‌ترین افراد جهان محسوب می‌شدند.

ویولت اسکوئیت خاطرات روزانه خود از این سفر را می‌نوشت. او و دوستانش در پمپی به پرسه زدن «در امتداد خیابان‌های زیبا و غرق در سکوتی» پرداختند که زمانی سرشار از حس زندگی دوره روم باستان بود. او می‌نویسد این خیابان‌های زمانی سرزنده، اکنون پوشیده از علف و گیاهان شده‌اند. او و دوستانش در سیسیل به ویرانه‌های یک قلعه باستانی یونانی صعود کردند و در میان گیاهان دارویی و استوخدوس‌های وحشی، بر روی قطعات سنگ‌های دیواری فروریخته ناهار خوردند و سپس بالاتر رفتند تا بر فراز بقایای سالن نمایشی به جای مانده از یونان باستان، غروب آفتاب در دریا را تماشا کنند. آنها در میان صدای وز وز زنبورها و در کنار آویشن‌های وحشی دراز کشیدند تا به تماشای غروب خورشید بپردازند. رنگ آب دریا به تدریج از نیلی به سرخ و سپس سبز یشمی می‌گرایید و ستاره‌ها در حال طلوع بودند.»