کتاب زن در متون مقدس، زن در آیین یهود

کتاب زن در متون مقدس، زن در آیین یهود نوشتهٔ رضا علیجانی است و روشنگران و مطالعات زنان آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب زن در متون مقدس، زن در آیین یهود

زنان در طول تاریخ تحت تبعیض و ستمی دوگانه و چندگانه بوده‌اند. یک مؤلفه ثابت این ستم، تبعیض جنسیتی بوده که هماره با دیگر ستم‌های طبقاتی، قومیت و... همراه بوده است. در طول تاریخ نیز همیشه دو نگاه منفی و تحقیری و تبعیضی (نگاه غالب) و نگاه مثبت و اصلاح‌گرانه (نگاه مغلوب) به وضعیت زنان وجود داشته و در بسیاری از مقاطع تاریخی مصلحان و پیام‌آوران و اندیشه‌ورزان گوناگونی بوده‌اند که تلاش‌هایی در اصلاح نگاه به زنان و رفع تبعیض از آنان داشته‌اند تا آنکه در دوران جدید در جهشی بزرگ و انسان‌گرایانه از یک سو و بازگشت مجدد زنان به عرصه اجتماعی و اقتصادی و... از سوی دیگر، گام‌هایی بنیادی برای اصلاح تفکر بشری در مورد زنان و تبدیل شدن آنان از «ضعیفه شریره لطیفه» به «انسان آگاه و مستقل و صاحب حق» و نیز استیفای حقوق زنان در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، دینی و...، هم در حوزه اجتماع و هم در حوزه خانواده برداشته شد. از چند دهه پایانی قرن بیستم به بعد در بسیاری از حوزه‌های علمی دانشگاهی نیز رویکرد و نگاه فمینیستی به مسائل اجتماعی، در کنار دیگر مکاتب و رویکردها جای خویش را باز کرد. بدین ترتیب تلاش‌ها و مبارزات چند دهه‌ای زنان (از برخی زنان پروتستانِ خواهان عدالت و برابری حقوق زنان و مردان گرفته تا چندین نسل و چندین موج حق‌خواهانه بعدی زن‌گرایانه فمنیستی) که باعث بسط آگاهی و خودآگاهی در بین زنان، به‌طور خاص، و در بین همه اعضای جامعه، به‌طور عام، شده بود به بار نشست و بالاخره حتی در سطح آکادمیک و دانشگاهی نیز، علیرغم نگاه‌های منفی و مقاومت‌های تاریخی که در طول تاریخ همیشه در بین فلاسفه و شاعران و... و از جمله مفسران رسمی ادیان حاکم بوده است، به رسمیت شناخته شد.

رضا علیجانی در کتاب زن در متون مقدس، زن در آیین یهود همانگونه که از نامش پیداست، به بررسی زن در آیین یهود می‌پردازد. چراکه شیوه و رویکرد برخورد با زن در متون مقدس نمونه‌ای از نوع برخورد با مجموعه مقولات دیگری چون متون مقدس و حقوق بشر، دموکراسی، عدالت، خشونت و... خواهد بود.

خواندن کتاب زن در متون مقدس، زن در آیین یهود را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزه‌های زنان، ادیان و جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب زن در متون مقدس، زن در آیین یهود

«مهم‌ترین واژه‌ای که در تورات و به ویژه در داستان خلقت آمده است واژه «ایش» و «ایشاه» است که اولی مذکر و دومی مؤنث است. ایش یعنی: مرد، مذکر، شخص، نفر، کس و شوهر (شبیه من و مانو در آیین هندو). و ایشاه یعنی مؤنث ایش، شخص مؤنث. (ریشه ایش هم از «یش» به معنای بودن و هستن می‌باشد).

این واژه همان گونه که می‌بینیم بار منفی ندارد و مانند واژه‌هایی چون دوتیوم (دوم) در نامیدن زن در ادبیات سانسکریت نیست که بار منفی داشته باشد.

واژه آدم هم از خاک گرفته شده است؛ خاک سرخ. به این ترتیب آدم یعنی خاکی، برگرفته از خاک. و حوا از ریشه «حی» است یعنی‌زندگی. مرد و زن در ادبیات فارسی هم به همین معناست. مرد از مردن است و زن از زندگی. آدم و حوا هم همین معنا را می‌دهند. یهوه می‌گوید تو از خاک آمده‌ای و به خاک خواهی رفت. یعنی تو مردنی هستی ولی حوا به معنای زندگی است. در این جا یک ممیزه مثبت برای زنان آمده است، یعنی زنان استمرار دارند، اما مردان نابود می‌شوند.

بَعَل یعنی شوهر. این کلمه از ریشه بَعْل به معنای مالک و صاحب زمین است. بعل نام یک ایزد است، خدای آفتاب که ایزد فنیقی‌ها و بعد کنعانی‌هاست که در بین کنعانیان جایگزین «ال» خدای خدایان شده است. (ال خود به ئل، اله و الله تبدیل می‌شود). در کتاب مقدس آمده است که ایلیای نبی ۴۵۰ نفر از کاهنان بعل را می‌کشد. نام یکی از بت‌های اعراب نیز بعل است. نام بعلبک لبنان هم قبلا شهر شمس بوده است. کنعانی‌ها بعد از جایگزین شدن به جای فینیقی‌ها خدایان آن‌ها را دوباره چینش می‌کنند. در این جا بعل جای «ال» را می‌گیرد. بعل را بعضی‌ها «بل» می‌گویند که تلفظش به «ال» نزدیک است. نام همسر خدای آفتاب عشتاروت است که خدای ماه است. بعضی هم گفته‌اند بعل خدای رعد و طوفان است و نام همسرش که خواهرش هم هست، «انث» است که مؤنث و تأنیث هم از این کلمه گرفته شده است.»