کتاب آشنایی با آکویناس

کتاب آشنایی با آکویناس نوشتهٔ پل استراترن و ترجمهٔ شهرام حمزه ای است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. آشنایی با آکویناس از مجموعه‌کتاب‌های «آشنایی با فیلسوفانِ» نشر مرکز است. این کتاب به صورت خلاصه و داستان‌وار زندگی، آثار و افکار آکویناس را معرفی می‌کند.

درباره کتاب آشنایی با آکویناس

آشنایی با فیلسوفان مجموعه‌ای از زندگی‌نامه‌های فیلسوفان مشهور است که برای گشودن باب آشنایی با اندیشه‌ها و دیدگاه‌های آنان مدخل مناسب و مغتنمی به‌نظر می‌رسد. در هر کتاب گذشته از ارائهٔ اطلاعات زندگی‌نامه‌ای، افکار هر فیلسوف در رابطه با تاریخ فلسفه به‌طـور کلی و نیز در رابطه با جریان‌ها و تحولات فکری و اجتماعی و فرهنگی عصـر او بازگو می‌شود و بدون ورود به جزئیات نظریات و عقاید او، مهم‌ترین نکته‌های آن‌ها بـا بیانی ساده و روشن و در عین حال موثق و سنجیده بیان می‌شود. اساس کار در این کتاب‌ها سادگی و اختصار بوده اسـت تـا جوانان و نیز همهٔ خوانندگان علاقه‌مندی که از پیش مطالعات فلسفی زیادی نداشته‌اند بتوانند به آسانـی از آن‌ها بـهره بگیرند و چه‌بسا همین صفحات اندک انگیزه‌ٔ پی‌جویی بیشتر و دنبال‌کردن مطالعه و پژوهش در این زمینه شود.

توماس آکویناس در هفتم ماه مارس ۱۲۷۴ م. چشم از دنیا فرو بست و به ملکوت آسمان عروج کرد. ۴۹ سال بعد از مرگش عنوان «قدیس» به او اعطا شد؛ و در سال ۱۸۷۹ م. پاپ لیوِ سیزدهم با صدور فتوایی، آرای آکویناس را «تنها فلسفهٔ حقیقی» اعلام کرد.

بدین ترتیب، آرای آکویناس گسستی شد در این سنت دیرینه فلسفه که علی‌القاعده همیشه بنا بود بر خطا باشد! و به این معنی، از دیگر فلاسفه و حتی شاید از خود فلسفه متمایز شد. در واقع به نظر می‌رسید که دیگر ناگفته‌ای در دفتر فلسفه باقی نمانده باشد. توماس آکویناس در جنوب ایتالیا در قصری در چهار مایلی شمال شهری بنام آکوینو به دنیا آمد. این قصر تاریک و افسرده هنوز هم روی تپه‌ای در بالای دهکده روکاسِکا، کمی دورتر از جاده‌ای که شهر ناپل را به رُم متصل می‌کند، قرار دارد. 

توماس پنج‌ساله بود که به یکی از مدارس مذهبی راهبان مسیحی واقع در مونته کاسینو رفت. در آنجا بود که تیزهوشی و طبیعت و فطرت مذهبی‌اش مورد توجه قرار گرفت. اما ۹ سال بعد، زمانی که عمویش فردریک راهبان آن مدرسه را به دلیل نزدیکی بیش از پیش آنان به دشمنش، یعنی پاپ، از مدرسه اخراج کرد، وقفه‌ای در تحصیلاتش روی داد. در این زمان بود که توماس به دانشگاه ناپل که عمویش فردریک به‌تازگی تأسیس کرده بود، منتقل شد. و اینگونه زندگی خارق‌العادهٔ آکویناس آغاز شد.

خواندن کتاب آشنایی با آکویناس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند با آکویناس آشنا شوند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب آشنایی با آکویناس

«دانشگاه ناپل به زودی تحت حمایت فردریک دوم تبدیل به مرکزی مهم برای تدریس و تدوین دانش نوینی شد که میرفت تا سراسر اروپای قرون وسطا را در نوردد. دانش دوران کلاسیک (یونان و رُم باستان) دوباره مورد توجه قرار گرفته بود و فاضلان و عالمان و دانشمندان از اقصی نقاط اروپا راهی ناپل شده بودند. توماس درس منطق را در محضر مرد فاضلی از اهالی ترانسیلوانیا به نام استاد مارتین آموخت، و در جلسات درس و خطابه استاد دیگری بنام پیتر، که از اهالی ایرلند بود، درس فلسفه طبیعی (علوم) را فراگرفت.

در واقع این استاد مارتین بود که اول بار توماس آکویناس را با رسالات ارسطو در منطق آشنا کرد؛ رسالاتی که نقش عمده‌ای در مبانی معرفتی قرون وسطا ایفا کردند. شأن و منزلت ارسطو عمومآ مدیون نوآوری و تدوین علم منطق در قرن چهارم قبل از میلاد است. کلمه منطق Logic برگرفته از کلمه یونانی Logos (به معنی کلمه و یا زبان) است که در روزگار ارسطو معنی «قواعد گفتمان» از آن استنباط میشد. در نظر ارسطو، منطق ابزاری بود برای استدلالات فلسفی و به این معنی، کاربرد آن به تمامی دیگر شاخه‌های معرفت نیز قابل تعمیم بود. غایت منطق «حل و گره‌گشایی» (تحلیل) بود.

اما علم منطقی که آکویناس در قرن سیزدهم میلادی وارث آن شد در هزار سالی که از تدوین آن توسط ارسطو میگذشت پیشرفت چندانی نکرده بود. صورت اصلی منطق ارسطویی همانا «قیاس» بود که ارسطو آن را چنین توصیف میکرد: استدلالی که در ابتدا واقعیتهای چندی را مفروض میگیرد و سپس علم و معرفت به واقعیتی دیگر را از آن استنتاج میکند. نمونه ساده‌ای از قیاس منطقی به این ترتیب است که:

همه انسانها میرا (فانی) هستند.

همه یونانیان انسان هستند.

پس همه یونانیان میرا هستند.

زمانی که اینگونه استدلال منطقی با آن شکل سه سویه‌اش اول بار توسط ارسطو مورد استفاده قرار گرفت، بسیار مفید فهم واقع و موجب رهایی فکر شد و باعث بسط قلمرو معرفت زمانه و دستیابی به آگاهی و شناختی تازه گردید. ساختار بنیادین منطق ارسطویی در زمان آکویناس همچنان ویژگی بی‌بدیل خود را حفظ کرد، اما روشهای مورد استفاده آن کم‌کم تازگی و طراوت خود را از دست دادند و رفته‌رفته موجبات تحدید فکر و اندیشه را فراهم آوردند. روش برهان قیاسی برخلاف نقش آن در دوران ارسطو که ابزاری بیش نبود، وجهی آیینی ( و حتی مقدس) پیدا کرد. و بعد از آن که این روش کاملا صبغه حکمی مقدس را پیدا کرد، دیگر کوشش و زحمتی نیز در جهت بهبود این روش انجام نشد. به زودی ذهن تیزهوش آکویناس جوان بر این روش جدل و استدلال (قیاس) چیره شد. به تدریج جوانه‌های اندیشه فلسفی در آکویناس پدیدار میشدند و دیری نگذشت که او متوجه کاربرد روش قیاس برای روشن و شفاف کردن افکار فلسفی خودش شد.»