کتاب آشنایی با برکلی

کتاب آشنایی با برکلی نوشتهٔ پل استراترن و ترجمهٔ کاظم فیروزمند است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. آشنایی با برکلی از مجموعه‌کتاب‌های «آشنایی با فیلسوفانِ» نشر مرکز است. این کتاب به صورت خلاصه و داستان‌وار زندگی، آثار و افکار برکلی را معرفی می‌کند.

درباره کتاب آشنایی با برکلی

آشنایی با فیلسوفان مجموعه‌ای از زندگی‌نامه‌های فیلسوفان مشهور است که برای گشودن باب آشنایی با اندیشه‌ها و دیدگاه‌های آنان مدخل مناسب و مغتنمی به‌نظر می‌رسد. در هر کتاب گذشته از ارائهٔ اطلاعات زندگی‌نامه‌ای، افکار هر فیلسوف در رابطه با تاریخ فلسفه به‌طـور کلی و نیز در رابطه با جریان‌ها و تحولات فکری و اجتماعی و فرهنگی عصـر او بازگو می‌شود و بدون ورود به جزئیات نظریات و عقاید او، مهم‌ترین نکته‌های آن‌ها بـا بیانی ساده و روشن و در عین حال موثق و سنجیده بیان می‌شود. اساس کار در این کتاب‌ها سادگی و اختصار بوده اسـت تـا جوانان و نیز همهٔ خوانندگان علاقه‌مندی که از پیش مطالعات فلسفی زیادی نداشته‌اند بتوانند به آسانـی از آن‌ها بـهره بگیرند و چه‌بسا همین صفحات اندک انگیزه‌ٔ پی‌جویی بیشتر و دنبال‌کردن مطالعه و پژوهش در این زمینه شود.

برکلی فیلسوفی است که فلسفه را بدنام می‌کند. کارش را نخستین‌بار که می‌خوانی فکر می‌کنی مسخره است. درست است، همین هم است، فلسفهٔ برکلی منکر وجود ماده است. به نظرش جهان مادی وجود ندارد. فلسفهٔ مدرن در قرن هفدهم با رنه دکارت، فیلسوف فرانسوی، آغاز شده بود که اعتقاد داشت تنها شناخت درست ما از جهان مبتنی بر خِرد است. کمتر از نیم قرن بعد جان لاک، فیلسوف انگلیسی که بنیان‌گذار تجربه‌گرایی است، با این به‌اصطلاح آیین دکارتی مخالفت کرد. لاک نگرش متعارف‌تری اتخاذ کرد و گفت تنها شناخت درست از جهان بر تجربه استوار است. برکلی نخستین (و آخرین) ایرلندی بود که نقشی عمده در فلسفه ایفا کرد. او در ۱۲ ماه مه ۱۶۸۵ در شهرک ییلاقی کیلکنی در شصت مایلی جنوب غربی دوبلین زاده شد. پدرش مهاجر انگلیسی سلطنت‌طلبی بود که خود را جنتلمن می‌نامید؛ اما در واقع افسر جوانی در سواره‌نظام بود که کشاورز شد.

جورج برکلی نزدیک کیلکنی در یک خانهٔ سنگی روستایی در کنارهٔ رود نور، کنار برج ویرانهٔ «دیزرت کاسل» بزرگ شد. خانهٔ روستایی شاید در اصل یکی از بناهای بیرونی قلعه بوده که آن نیز امروزه ویران شده است. 

برکلی را در ۱۱سالگی به شبانه‌روزی کالج کیلکنی فرستادند که در آن زمان بهترین مدرسهٔ ایرلند بود. در دههٔ پیش، جاناتان سویفتِ هجوپرداز و ویلیام کانگریوِ نمایش‌نامه‌نویس هردو در همین‌جا تحصیل کرده بودند. برکلی در ۱۵سالگی به «ترینیتی کالجِ» دوبلین رفت که الیزابت اول آن را دویست سال پیش برای تحصیل جوان‌های بی‌سوادِ هواخواه خود تأسیس کرده بود. و اینگونه زندگی منحصربه‌فرد برکلی آغاز شد.

خواندن کتاب آشنایی با برکلی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به کسانی که می‌خواهند با برکلی آشنا شوند پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب آشنایی با برکلی

«در ۱۷۰۴، در نوزده سالگی، برکلی لیسانس خود را گرفت. ظاهرآ از دوران تحصیل لذت برده بود زیرا چند سالی را «به انتظار گرفتن بورس تحصیلی» در دوبلین می‌پلکید. برکلی در طول این دوره شروع به خواندن لاک و فیلسوف فرانسوی، مالبرانش، هوادار برجستهٔ آیین مسیحیت، کرد. برکلی با این اعتقاد تجربه‌باورانهٔ لاک موافق بود که شناخت به تمامی ناشی از حواس است، اما می‌دید که این نگرش به ماتریالیسم و مادی‌نگری می‌انجامد و در نتیجه چندان جایی برای خدا نمی‌ماند. برکلی در سراسر عمر مردی متدین ماند و در برابر کوچک‌ترین میل به الحاد سخت مقاومت می‌کرد. اما چگونه می‌توانست تجربه‌گرایی‌اش را در عین اعتقاد به خدا حفظ کند؟

برکلی مبتکرانه نشان داد که چطور اعتقاد لاک به ماتریالیسم سهو است. به گفتهٔ او، ممکن است که شناخت ما حاصل تجربه باشد اما این فقط از احساس تشکیل می‌شود. ما دسترسی به آن چیز مادی اساسی که این احساس را ایجاد می‌کند نداریم. این گفته ظاهرآ عبث می‌نماید اما استدلال عمیقی است و برکلی را به نتیجهٔ مشهورش سوق داد: esse est percipi (هستی درک شدن است). این نگرش ظفرمندانه بر ماتریالیسم چیره شد اما این مشکل را در پی آورد که جهان وقتی کسی به آن نمی‌نگرد چه می‌شود. چنان که دیدیم، برکلی بر آن بود که خدا همیشه ناظر است. این ایده را از مالبرانش گرفته بود که معتقد بود تغییر نه حاصلِ همکنشی اشیا در زنجیرهٔ علت و معلول بلکه کنش مستمر خدا در جهان است.»