کتاب هویت جمعی در شناسایی مصادیق فرهنگ

کتاب هویت جمعی در شناسایی مصادیق فرهنگ نوشتهٔ جلال ستاری است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب هویت جمعی در شناسایی مصادیق فرهنگ

مقالاتی که در این دفتر گرد آمده‌اند، همه مربوط به مسائلِ گوناگون فرهنگ و دقیق‌تر بگوییم هویت فرهنگی به معنای موسّع کلام از دیدگاه‌های مختلف و گاه متضاد است. در این کتاب آنچه حائز اهمیت بسیار است، نفس گفت‌وگوی مستدل و آزاد و بی‌مجامله، نه الزاماً به قصدِ غلبه بر «خصم» بلکه برای شرح و بیان و تفهیم دیدگاه‌های خویش است که خلافِ موضع‌گیری‌های گاه قهر‌آمیز ایدئولوژیک است و الزاماً همواره به تفاهم نمی‌انجامد.

فهرست مقالات کتاب هویت جمعی در شناسایی مصادیق فرهنگ از این قرار است:

هویت جمعی چیست؟/ ژاک برک

صیانت از هویت خویش/ فرانسوا دوبه

خانوادهٔ مدیترانه‌ای/ژرمن تیلیون

ملاحظاتی دربارهٔ هنر غیرتصویری اسلام/ژاک برک

مفهوم آزادی در اندیشهٔ هند/میرچا الیاده

عیسی و ما/ماکسیم رودنسون

روان‌شناسی دینی و روان‌درمانی/ادمون روشدیو

زوالِ خرد/آنتونی بِرگِس

گفت‌وگو با آنتونی بِرگِس

گفت‌وگو با هربرت مارکوزه

گفت‌وگوی هربرت مارکوزه و نورمن میلر و آرتور شلزینگر

چون‌که خوبی/پل الوار

هنرمند در زندان/آلبر کامو

رمان‌نویس بزرگ باید هماوردِ زندگی باشد/آندره مالرو

مسئولیت سیاسی نویسنده/نادین گوردیمر

خواندن کتاب هویت جمعی در شناسایی مصادیق فرهنگ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هویت جمعی در شناسایی مصادیق فرهنگ

«روسو اینک بیش از هر زمانی در جمع ما حضور دارد، زیرا انسان‌ها و اقوام، امروزه می‌خواهند بر طبق نقشهٔ کتاب امیل، فرزندانِ طبیعت و خرد باشند، بدین جهت که امیل (قهرمان کتاب) به شیوهٔ خاص خود، از استعمارشدگی، رهایی یافته به آزادی رسیده است. امّا روسو می‌گفت «مهمّ این است که انسانِ (فرزند) طبیعت را برای سازگار کردنش با طبیعت، ضایع نکنیم». تجربهٔ سخت و دشوار ما این برهان ذوحدّین را پیچیده کرده است. زیرا امروزه می‌دانیم که در هیچ کجا، انسان‌هایی که منحصراً انسان‌های (زادهٔ) طبیعت باشند، در برابر انسان‌های منحصراً انسان‌های (فرزند) جامعه، وجود ندارند، بلکه در همه جا با ارتباط میانِ طبیعت و جوامع، به اشکال بس مختلف و به درجات و نسبت‌های نابرابر در ترکیبِ جنبه‌های مثبت و جنبه‌های منفی، به صورتی کامل یا به گونه‌ای ناقص، سر و کار داریم.

بنابراین، استقلال هر قوم، به معنی انزواطلبی نیست، بلکه در راه‌یابی و دسترسی به جهان است. متقابلا هر قوم نه به رغم آن‌چه و آن‌که هست، بلکه آن چنان که هست، جهانجو می‌شود. نتیجه آن که پایه و اساس تاریخ پویا و کوشای هر قوم، چیزی جز اصالتش نیست. امّا از سوی دیگر، اصالت هر قوم راهی جز دستیابی به خرد تاریخی که همانا بده و بستانی جهانی است، ندارد.

مسجد به عنوان دستگاه و نظامی پذیرای بازپرداختِ اصالت و نوشدگی

زبانِ عربی برای این مفاهیمِ نوشدگی و اصالت، معادل‌هایی که به غایت الهام‌بخش‌اند، وضع کرده است. "authenticité" که در عربی، اصالة می‌شود، واژه‌ایست که در جامعه‌شناسی ما نیز نشر و رواج یافته است. یا تجدد (به عربی) "modernisation" مستلزم و متضمن فرایندی نامعلوم و شاید بی‌حد و نهایت است که بیش از آنکه نوآوری کند، ارجاع می‌دهد.

چگونه ممکن است و می‌توان یکی را بر دیگری بنیان نهاد؟ این مسئله که در هر تمدن و در هر کار آدمی همواره برای ما مطرح بوده است و هست، در دیدار اخیرم از مسجد قیروان (Kairouan) نیز پیش آمد.

عقبة‌بن نافع، فاتح عربِ مراکش (مغرب)، جای مناسبی برای دفاع از سواره‌نظام در برابر حملات اشغالگرانی که از دریا می‌آمدند، اختیار کرد، زیرا به دشت و کویر بیش از کرانهٔ مدیترانه، اطمینان داشت. برحسب افسانه‌ای که مو به مو در داستان بنیان‌گذاری شهر فاس در مراکش، تجدید می‌شود، وی می‌بایست پذیرای طبیعت باشد و در عین حال پاکسازیش کند. زیرا طبیعت مراکش (مغرب)، پیش از انتشار اسلام، پرخطر و تهدیدآمیز است و آکنده از مهلکه و جانوران درنده و در یک کلام طبیعتِ مقدّم بر طبیعت است. امیر به نماز خواندن می‌ایستد و ناگهان به دلالتِ نشانه‌ای غیبی به همراهانش امر می‌کند که به باشندگان زندهٔ محل، آسیب نرسانند. حیوانات سخنش را می‌شنوند و به وی اعتماد می‌کنند. آنگاه جانوران درنده و مارها، توله‌هایشان را به دندان گرفته دور می‌شوند تا مکان برای بنیان‌گذاری و پی افکندن شهر، خالی و آماده شود. به گفتهٔ وقایع‌نگاران این واقعهٔ شگفت موجب می‌شود که بسیاری بربر به اسلام بگروند.»