کتاب موقعیت زن از نظر اسلام

کتاب موقعیت زن از نظر اسلام از سیدمحمد بهشتی است و انتشارات روزنه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب موقعیت زن از نظر اسلام

کتاب موقعیت زن از نظر اسلام دربارهٔ جایگاه زن در آیین اسلام از دیدگاه شهید آیت‌الله دکتر بهشتی است. آغاز کتاب، سه درس‌گفتار با عنوان موقعیت زن از نظر اسلام آمده که در سال ۱۳۴۷ در جلسات ماهانهٔ مرکز اسلامی هامبورگ برای ایرانیان ساکن آلمان ایراد شده است. طبق روال و رویهٔ همیشگی دکتر بهشتی، این جلسات با مشارکت فعال مخاطبان همراه است و هدف از برگزاری آن، دستیابی به اجماع فکری در خصوص فهم پاسخ اسلام به پرسش‌های زمانه است. پس از آن چهار گفتار و یک گفت‌وگو ارائه شده است: گفتار حیض از دیدگاه قرآن از درس‌گفتارهای تفسیری دکتر بهشتی که پس از بازگشت به ایران و در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۵ به‌طور هفتگی برگزار می‌شد استخراج شده و به تفسیر آیات ۲۲۳ و ۲۲۴ سورهٔ بقره اختصاص دارد. گفتار بعدی آفرینش حوا نام دارد. گفتار جایگاه زن و حجاب در عصر پیامبر بخشی از پرسش و پاسخی است که در پایان یکی از درس‌گفتارهای محیط پیدایش اسلام آمده که در دورهٔ اقامت دکتر بهشتی در هامبورگ ارائه شده و پیش از این منتشر شده است. گفتار حجاب و حدود آزادی در اجتماع اسلامی، سخنرانی دکتر بهشتی در سال ۱۳۵۹ در مجلس بزرگداشت شهدای هویزه ایراد شده است. پایان‌بخش کتاب، گفت‌وگویی است که شادروان علی محمدی گرمساری با دکتر بهشتی انجام داده است و در آن نظر دکتر بهشتی را دربارهٔ مسائل مربوط به زنان جویا شده است.

از نظر دکتر بهشتی، اسلام دینی است که به صورت مساوی برای زن و مرد آمده است. اصلاً در تعالیم اسلام، با زن و مرد هر دو حرف می‌زند و این چیزی است که همهٔ اهل علم هم بر آن متّفق هستند و همهٔ این «یا اَیُهاالذّینَ آمَنوا»ها، «ای کسانی که ایمان آورده‌اید»ها، ای صاحبان ایمان چنین و چنان کنیدها، شامل مرد هست، شامل زن هم هست. بنابراین، تعالیم اسلام و فکر اسلام و دین اسلام به کجا توجه دارد؟ به جامعه، زن و مرد، کوچک و بزرگ، همه. بنابراین، در هر مورد که شما حساب کنید، نماز بر مرد و بر زن، روزه بر مرد و بر زن، حج برای مرد و برای زن، زکات بر مرد و بر زن، امر به معروف و نهی از منکر بر مرد و بر زن، معبد و مسجد برای مرد و برای زن، همه یکسان است. ولی شکی نیست که اگر از ما بپرسند آیا از نظر قوانین و حقوق اسلام، احکام و حقوق و تکالیفی اختصاصی برای مرد و اختصاصی برای زن پیدا می‌شود یا نه، باید بگوییم بله. مسائل مشترک زیادی دارند، اما مسائلی هست مخصوص به زن، مسائلی هست مخصوص به مرد. مثلاً بر مردان شرکت در جهاد واجب است، اما تا مرد به اندازهٔ کافی هست، شرکت در جنگ بر زن واجب نیست، تکلیفی است متوجه مردها. بر مردان شرکت در نماز جمعه واجب است، اما بر زنان واجب نیست، می‌توانند شرکت بکنند، می‌توانند نکنند. بنابراین، یک نوع تکالیف اختصاصی برای مرد هست که این تکالیف برای زن نیست و برعکس.

خواندن کتاب موقعیت زن از نظر اسلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن کتاب موقعیت زن از نظر اسلام را به کسانی که دربارهٔ عقاید دکتر بهشتی تحقیق می‌کنند و همچنین کسانی که می‌خواهند بدانند اسلام چه نگاهی به زنان دارد پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب موقعیت زن از نظر اسلام

اگر مردان و زنان را با هم مقایسه کنیم، مردها را یک طرف، زن‌ها را یک طرف، از نظر استعداد جسمی، به طور متوسط قدرت مقاومت مرد از نظر ساختمان بدنی در برابر کارهای سخت جسمی از قدرت زن‌ها بیش‌تر است. به طور متوسط، و الاً ممکن است خیلی از خانم‌ها باشند که از آقایان قوی‌تر باشند و آنها از خانم‌ها ضعیف‌تر، اما به طور متوسط، استقامت مرد و ساختمان بدنی او برای بر دوش گرفتن کارهای خشن و سخت بیش‌تر است. این مسئله هست. خیلی مهم نیست، اما هست.

مهم این است که از نظر استعدادهای روحی و روحیه، اگر زنان را در یک طرف و مردان را در یک طرف دیگر قرار دهیم، یک نقطهٔ قوت در مردها نسبت به زن‌ها و یک نقطهٔ قوت در زن‌ها نسبت به مردها وجود دارد. از نظر روحی، می‌توانیم بگوییم یک امتیاز مردها نسبت به زن‌ها دارند و یک امتیاز زن‌ها نسبت به مردها. امتیازی که زن نسبت به مرد دارد چیست؟ این است که زن از عواطف بیش‌تری برخوردار است؛ عواطف زن رقیق‌تر، ریشه‌دارتر و هیجان‌دارتر است. شکی نیست که عاطفه، از مزایای زندگی انسانی است. در دنیای عاطفه، باید بگوییم به طور متوسط، زن عاطفی‌تر از مرد است. در طرف مرد، به حکم همین که عواطفش ضعیف‌تر است، قدرت تعقل و سنجش صحیح در کارها به طور نسبی بیش‌تر است، چون عاطفه در عین حال که چیز خوبی است، مانع محاسبات دقیق و صحیح است. وقتی می‌گویم عاطفه، یعنی حساب را بگذار کنار. روی حساب نباید فلان کار را کرد، اما عاطفه می‌گوید: این کار را بکن! از روی حساب می‌گویید من خوابم می‌آید، شب باید بگیرم بخوابم. حالا بچه‌ام مریض است، مریض باشد. آن چیزی که این حساب را می‌گذارد کنار و کنار می‌زند، این است که عاطفهٔ مادری می‌گوید بله خوابم می‌آید، چشمم می‌سوزد، اما نمی‌توانم بخوابم. باید از بچه پرستاری کنم. این عاطفه برای این است که اصلاً حاضر نیست حساب کند که فردا صبح خسته است، خسته نیست، چه کار بکند. بنابراین، در خانم‌ها بدون شک و به طور متوسط زمینهٔ رشد عواطف بیش‌تر است و در آقایان کم‌تر. لازم نیست که مردها عقل‌شان زیادتر باشند، نه خیر، ممکن است قدرت استعداد عقلانی زن و مرد یکی باشد، اما از نظر فعال بودن استعداد عقلانی، زن به عواطف که برخورد می‌کند، تا حدی از کار می‌افتد. استعداد عقلانی مرد چون به عواطف برخورد نمی‌کند، کار خودش را ادامه می‌دهد و جلو می‌رود. نتیجه، مقاومت زن است. این‌که می‌گوییم مردها مقاومت روحی‌شان بیش‌تر است، تعبیری غلط است. این را حتی خیلی از نویسنده‌ها هم می‌نویسند، ولی غلط است، کاملا هم غلط است. خودشان هم می‌فهمند که غلط است. مقاومت زن در کارها و سختی‌هایی که اگر انسان عواطف کافی داشته باشد مقاومت پیدا می‌کند، یعنی در آن زمینه‌هایی که مقاومت ناشی از عواطف است، بیش‌تر از مرد است.