کتاب نظام اقتصادی در اسلام (مباحث نظری)

کتاب نظام اقتصادی در اسلام (مباحث نظری) نوشتهٔ سیدمحمد بهشتی است و انتشارات روزنه آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب نظام اقتصادی در اسلام (مباحث نظری)

کتاب نظام اقتصادی در اسلام (مباحث نظری) مجموعهٔ گفتارهای شهید آیت‌الله دکتر بهشتی دربارهٔ مباحث نظری نظام اقتصادی اسلام است. آیت‌الله بهشتی از معدود عالمان دینی معاصر است که با اشرافی که در ابواب فقهی و مباحث قرآنی از یک سو و آشنایی عمیق با روابط اقتصادی موجود جوامع انسانی نوین از دیگر سو داشت، با ارائهٔ مباحث مختلف، تلاشی در خور توجه در راهگشایی نظری و عملی به سوی ترسیم و تشبیین نظام اقتصادی متناسب با ارزش‌ها و معیارهای اسلامی کرده است.

ابتدای کتاب گفتاری است در یک نشست علمی با عنوان زیربنای نظام اقتصادی در اسلام که در آخرین سال دورهٔ مدیریت ایشان بر مرکز اسلامی هامبورگ (۱۳۴۹-۱۳۴۴) در مرکز فرهنگی آفریقایی شهر وین، پایتخت اتریش، ارائه شده است. پس از آن، گفتاری خواهد آمد با عنوان قسط و عدل که از سلسله جلسات تفسیر قرآن شهید بهشتی انتخاب شده و در ماه مبارک رمضان سال ۱۳۵۳ بیان شده است. گفتار سوم با عنوان سه حالت سرمایه، متن سخنرانی در سمینار اقتصادی بازاریان تهران است که در چهارم تیرماه سال ۱۳۵۸ در مسجد ارک تهران برگزار شده است. کار دسته‌جمعی، عنوان چهارمین گفتاری است که در سال ۱۳۴۹ به منظور معرفی تلاش گروهی که با نام بنیاد تعاون و رفاه آغاز شده بود در محل مدرسهٔ دخترانهٔ رفاه که از نخستین ثمرات آن به شمار می‌رفت ایراد شده است. پنجمین بخش کتاب حاضر، انفاق از دیدگاه قرآن، شامل سه گفتار از چهار گفتار ارائه شده در انجمن اسلامی مهندسان و پزشکان است. از تاریخ دقیق برگزاری این سلسله مباحث اطلاعی در دست نیست و فقط می‌دانیم که در فاصلهٔ سال‌های ۱۳۴۹ تا ۱۳۵۷ مطرح شده است. آخرین بخش کتاب، متن دو جلسهٔ دیگر از سلسله درس‌گفتارهای تفسیر قرآن است که در فاصلهٔ همان سال‌ها ارائه شده است که در اینجا با عنوان انفاق و زکات در تقابل با فقر و فاصلهٔ طبقاتی ارائه می‌شود.

خواندن کتاب نظام اقتصادی در اسلام (مباحث نظری) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به کسانی پیشنهاد می‌کنیم که دربارهٔ نظرات اقتصادی شهید آیت‌الله دکتر بهشتی تحقیق می‌کنند.

بخشی از کتاب نظام اقتصادی در اسلام (مباحث نظری)

قانون علمی، بیان‌کنندهٔ این است که رویدادها در طبیعت چگونه است و چگونه می‌شود. در حقیقت، قانون علمی بیان کنندهٔ رازِ «شدن» هاست. آنچه به صورت علمی در طبیعت می‌شود و رخ می‌دهد، عللی دارد. هیچ‌چیز در این دنیا به صورت تصادف محض رخ نمی‌دهد. تصادف بی‌معنی است. هر رویدادی علت، یا بهتر است بگوییم علت‌هایی، دارد. از دید علم، هر رویدادی یک پروندهٔ ظریف و بی‌انتهای مربوطه به گذشته‌اش دارد و باید این رویداد را با توجه به آن پروندهٔ ظریف و بسیار سابقه‌دار و تجزیه تحلیل گذشتهٔ آن رویداد شناخت، خواه رویدادی طبیعی باشد (گیاهی است می‌روید، ستاره‌ای است می‌درخشد، نوری است می‌تابد)، یا رویدادی اجتماعی و انسانی. به‌هرحال، در اینجا در صدد شناختن «آن‌چه می‌شود» هستیم، در حالی که در قانون حقوقی می‌گوییم «چه باید بشود». قانون حقوقی می‌گوید چه باید بشود. قانون اخلاقی می‌گوید چه شایسته است بشود. به‌هرحال، در قانون حقوقی یا قانون اخلاقی، نقطه نظر اصلی متوجه این است که چگونه باید این رویداد رخ دهد. حالا اگر کسی گفت در این عالم، این بایدها به شما مربوط نیست، این‌قدر فضول نباشید و این مباحث هر چیزی هست و دلش می‌خواهد پیش بیاید، این بحث دیگری است. به‌هرحال، وقتی می‌گوییم قانون حقوقی، منظورمان از قانون حقوقی عبارت از قانونی که بیان کنندهٔ آن چه می‌شود نیست، بلکه بیان کنندهٔ آن چه ما انتظار داریم بشود و باید بشود است. آیا اصولاً قانون حقوقی یک ادعای گزاف از بشر است؟ بشر گزاف‌گو، گزاف‌سنج، گزاف‌پرداز و خیال‌پرداز، خیال کرده است که در این صحنهٔ گیتی همهٔ موجودات به فرمان او نشسته‌اند و مرتب «بایدباید» می‌کند، باید جامعه چنین بشود، باید در فلان محیط چنین زندگی کرد؟ اجازه بدهید فعلاً به قوانین حقوقی تکیه کنیم. آیا قانون حقوقی اصلاً صحیح است و معنی دارد، یا یک چیز بی‌معنی ناشی از ادعای بشری است؟ آیا نظام‌های اجتماعی صرفاً با قانون علمی می‌تواند تبیین شود و ارتباط دارد، یا در نظام‌های اجتماعی به‌هرحال قانون حقوقی هم نقشی دارد؟ این یک سؤال اساسی و از اساسی‌ترین سؤال‌ها مربوط به هر بحثی است که مربوط به نظام زندگی بشر باشد.