کتاب تمثیلات اعتقادی علمی؛ جلد اول

کتاب حاضر جلد اول از مجموعه تمثیلات اعتقادی علمی اثر محی‌الدین حائری شیرازی است که در دفتر نشر معارف به چاپ رسیده است.

دفتر نشر معارف وابسته به نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‏‌ها، در سال ۱۳۷۶ تأسیس شد و در سال ۱۳۷۹ به صورت رسمی آغاز به کار کرد. این انتشارات تلاش می‌کند از دریچه اسلام ناب به بازخوانى، بررسى، نقد و تولید اندیشه در عرصه‌هاى مختلف بپردازد.

از جمله این فعالیت‏‌ها می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌توان به چاپ بیش از ۱۱۰۰عنوان کتاب در زمینه دروس معارف اسلامى دانشگاه‌ها، اندیشه‏‌های امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبرى، پرسش‌ها و پاسخ‌هاى دانشجویى، معارف قرآن و اهل‏ بیت (ع)، دین‌پژوهى، اخلاق و عرفان، انقلاب اسلامى و تاریخ معاصر، مسائل جهان اسلام، غرب‏‌شناسی، شبهات فکری و عقیدتی، مسایل تاریخی و فلسفی، علوم انسانی، مسائل تربیتى، زن، خانواده و نقد فمینیسم و… اشاره کرد.

نشر معارف اخیراً نیز گام‌‏هایی در حوزه ادبیات داستانی برداشته است. این انتشارات با راه ‏اندازی ۳۰ مرکز فروشگاهی با عنوان تجاری «پاتوق کتاب» و همچنین برگزاری ۱۲ دوره مسابقات کتابخوانی «پویش روشنا» در سطح ملی، توانسته است گام‏‌های مفید و موثری در توزیع و ترویج کتابخوانی کشور بردارد.

آنچه این روزها بیش از هرچیز دغدغه نسل انقلابی است آشنایی جوانان و دانشجویان با حقیقت دین و معارف اسلام است، انتشارات در این زمینه پیشرو است و تلاش دارد پاسخی علمی و دینی برای تمام سوالات این نسل داشته باشد.

 درباره کتاب تمثیلات اعتقادی – علمی (جلد اول)

تمثیل یعنی درک نطق اشیاء. همۀ اشیاء ناطق‌اند. همه‌چیز، پیامی دارد. اساس تمثیل این است که انسان سخن و پیام اشیاء را درک کند.

 زبان تمثیل، زبانی گویا، شیوا و رسا است. مثال، اگر مناسب باشد و با دقت و هوشیاری بکار گرفته شود، عمق مطلب را منتقل می‌کند، تاریکی‌های آن را روشن می‌کند و نکات مبهم و دشوار آن را روشن و آسان می‌سازد. اگر مفاهیم دینی با هنر تمثیل عرضه شوند، اسلام با اقتدار بیشتری در عالَم مطرح می‌شود و بیانات ائمه علیهم‌السلام بهتر فهمیده می‌شود.

 این اثر دو فصل دارد. در فصل اول به تمثیلات اعتقادی همچون خداشناسی، رابطه انسن و خدا، اسماء و صفات الهی و.. می‌پردازد و در فصل دوم به تمثیلات علمی مانند علم، دانش و آگاهی، فلسفه احکام، انسان‌شناسی، جهان‌شناسی و... می‌پردازد.

 خواندن کتاب تمثیلات اعتقادی – علمی (جلد اول) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به مباحث مذهبی به ویزه طلاب علوم دینی مخاطبان این کتاب‌اند.

 بخشی از کتاب تمثیلات اعتقادی – علمی (جلد اول)

آیا همیشه باید به «ما قال» توجه کرد و نه «مَن قال»؟

غذا: ما اين دو جمله را داريم: «اُنْظُرْ اِلي ما قالَ وَ لا تَنْظُرْ اِلي مَنْ قالَ»؛ نگاه كن ببين چه چيزی گفته شده، نگاه نكن كه چه كسی گفته است. اين يك روايت است.

روايت ديگر در ذيل آيه (فَلْيَنْظُرِ الاِنْسانُ اِلي طَعامِهِ) است که امام باقر(ع) می‌فرمایند: مراد از طعام در این آیه، «عِلْمُهُ الّذي يَاْخُذُهُ، عَمَّنْ يَاْخُذُهُ» است، یعنی مقصود از اين طعام، علمى است كه انسان اخذ می‌کند و انسان باید بنگرد که این علم را «از چه كسى» اخذ می‌کند؟

می‌گوید: «عَمَّنْ» (از چه کسی گرفته‌ای؟)، نمی‌گوید: «عَمَّا»؛ يعنی انسان باید نگاه كند به علمش ببيند از «چه كسی» می‌گیرد.

حالا شما می‌گویید: يك جا به ما گفتيد: «ما قال» را نگاه كن، جای ديگر مي‌گويد: «مَنْ قال» را نگاه کن؟ به ذهن مي‌آيد كه تناقض باشد. نه! تناقض نيست. چرا؟ چون در آنجا که می‌گويد: «انظر الی ما قال»، اين را به كسی می‌گوید كه قدرت تصور و قدرت تصديق دارد و «صاحب‌نظر» است. به او می‌گوید: «اُنظر»؛ یعنی می‌توانی خودت «نگاه كنی». اینجا با «ناظر» دارد حرف می‌زند و با كسی كه چشم بينا دارد صحبت می‌کند. اما در آيه (فَلْيَنْظُرِ الاِنْسانُ اِلي طَعامِهِ) دارد با «مقلّد» و کسی که صاحب‌نظر نیست حرف می‌زند. به كسی كه می‌خواهد تقليد بكند می‌گوید: تحقيق كن، ببين او كيست؟ حتی مرجع تقليدت را با تحقيق بشناس. چرا؟ چون گفته‌های او «خوراك علمی» توست. رساله عملی او را تو گویا «می‌خوری» و «مصرف می‌کنی» و «طعام» توست. او را بشناس.

خطر علم و قدرت در مسیر خطا

سرعت وسیله نقلیه و مسیر اشتباه: کسی که سوار سریع‌ترین و پرقدرت‌ترین ماشین شود و راه را اشتباه برود، اگر یک ساعت خطا برود، دویست یا سیصد کیلومتر خطا رفته است؛ اما یک دوچرخه‌سوار اگر اشتباه کند، در یک ساعت پنج یا شش کیلومتر اشتباه می‌رود. هواپیما اگر یک ساعت اشتباه برود، پس از یک ساعت چقدر اشتباه رفته است؟ هفتصد یا هزار کیلومتر! هرچه علم و قدرت انسان بیشتر شود، اگر خطا کند و در مسیر انحرافی باشد، خطای او شدیدتر خواهد بود.

نقش تئوری و تجربه در علم

چرخ و چراغ ماشین: اگر «علم» را به یک ماشین تشبیه کنیم، «تجربه» مانند چرخ‌های ماشین، و تئوری و تجزیه‌وتحلیل به‌مثابه چراغ‌های آن است.

ماشین در شب با چراغ روشن در جاده‌ها حرکت می‌کند. نور چراغ‌هایش، جادۀ روبه‌رو را تا چند ده متر جلوتر روشن می‌کند تا چرخ‌ها بتوانند در آن جادۀ روشن، مسیر خود را ببینند و روی آن پیش بروند. اگر این ماشین فقط چراغ داشته باشد و چرخ نداشته باشد، هرچقدر هم جاده روبه‌رویش روشن شود، باز از جای خود حرکت نخواهد کرد و قدمی هم به پیش نخواهد رفت. همچنین اگر فقط چرخ داشته باشد و چراغ نداشته باشد، در آن جادۀ تاریک راه خود را تشخیص نخواهد داد و قادر نخواهد بود، پیشروی کند.

دانستن هر علمی مفید نیست

خوراک فاسد: اینکه می‌گویند هر چیزی دانستنش بهتر از ندانستن آن است، مردود است. علم مثل خوراک است. خوراک فاسد و مانده در وجود ما تأثیر سوء می‌گذارد. علم نیز اگر جهات انحرافی داشته باشد، کاربرد و مصرفش خطرناک است. هرگونه حرکت در آینده، ناشی از مواد علمیِ فعلی ما است. اگر بگوییم که اعتقادات ما صاف است و آثار انحرافی و سوء آن علم در ما اثر نمی‌کند، حرف پوچی گفته‌ایم. فقط آن انرژی‌ای که از طریق حلال به‌دست آمده باشد ما را به‌سوی راه صحیح می‌کشاند.

تعهد، لازمۀ بهره‌برداری صحیح از تخصص

وزنه و بازو: «تخصص» وزنه است و «تعهد» بازوست. وزنۀ بزرگ‌تر، بازوی قوی‌تر می‌خواهد. اشتباه امریکا همین است که همۀ وزنه‌ها را آماده کرده، اما بازو و نیرو ندارد. مثل وزنه‌برداری که به سبب غرورش می‌خواهد بر روی سکوی مسابقات بزرگ‌ترین وزنه را بلند کند، اما نمی‌تواند آن را نگه دارد و به زمین می‌خورد؛ دنیا چنین شده است. حال که تخصص وزنه است و تعهد بازو، شما هرگاه وزنه را اضافه می‌کنید، بازویتان را هم قوی‌تر کنید تا زمین نخورید.

مطالب تخصصی

تعزیه: خدا حضرت آيت‌الله خامنه‌ای را حفظ کند؛ ایشان این مطلب را نقل می‌کرد که در جایی تعزیه گرفته بودند؛ یکی در نقش امام حسین(ع) بود و دیگری در نقش شمر. یکی از تماشاگران که خیال کرده بود موضوع جدی است، گفته بود که من می‌روم شمر را بکشم! نمی‌دانست که در تعزیه، آدمی عادی نقش شمر را بازی می‌کند؛ بنابراین دنبال فرصت بود که شمر را در جایی پیدا کند و او را بکشد! او اطلاع پیدا کرد که شمر پشت پرده‌ای نشسته است. پرده را کنار زد و دید شمر و امام حسین(ع) با هم قلیان می‌کشند. رفت جلوی همه افشاگری کرد و دادوهوار راه انداخت که مردم بیایید که شمر و امام حسین(ع) نشسته‌اند و با هم قلیان می‌کشند!

حال، گاهی این‌طور است که مطالب تخصصی به دست کسانی می‌افتد که از نظر درک و تحلیل مسائل در رده‌های پایین هستند. آنها از این اطلاعات خونشان به جوش می‌آید و کارهای احساسی می‌کنند؛ اما بزرگ‌ترها و فهمیده‌ترها می‌توانند دربارۀ همین مسائل مناظره کنند، و مسئله‌ای هم پیش نمی‌آید. کسانی که صاحب‌نظر نیستند، اگر در موضوعی مناظره کنند، مناظره‌شان به مخاصمه تبدیل می‌شود.