کتاب چهار نمایشنامه برای تماشاگران معاصر

کتاب دست من، درخت بلوط، انگلستان، مولف نوشته تیم کراوچ است که با ترجمه کیوان سررشته و سپده فلاح‌فر منتشر شده است. کتاب دست من، درخت بلوط، انگلستان، مولف، چهار نمایشنامه برای تماشاگران معاصر یکی از کتاب‌های مجموعه متن اجرا است.

درباره کتاب چهار نمایشنامه برای تماشاگران معاصر؛ دست من، درخت بلوط، انگلستان، مولف

 نمایشنامه‌های کراوچ چیزی بسیار بیشتر از «تئاتری دربارهٔ تئاتر» هستند. بله، در این نمایشنامه‌ها سازوکارهای اجرایی و بیانی پیچیده‌ای جریان دارند که معمولاً ریشه‌شان برمی‌گردد به علاقهٔ نویسنده به هنرهای تجسمی و مفهومی .

مجموعه متن اجرا آثاری را شامل می‌شود که تماشاگر به شکل فعال خودش در اجرای نمایش شریک می‌شود.  حتی در آثار کراوچ گاه تماشاگر به مرکز اجرا تبدیل می‌شود. 

تماشاگران تئاتر معاصر با سینما و تلویزیون و رسانه‌های دیجیتال بزرگ شده‌اند. آن‌ها جهان‌های تخیلی را در باورپذیرترین شکل خود روی پردهٔ سینما دیده‌اند،‌ در خلوت خود جلوی تلویزیون نشسته، در جهان آن غرق شده و نقش تماشاگر منفعل را به خوبی تمرین کرده‌اند و در نهایت با ظهور شبکه‌های اینترنتی توانسته‌اند به یک تجربهٔ فرامکانی مشترک با دیگران دست پیدا کنند. اما تئاتر هنوز هم می‌تواند برای تماشاگران معاصرش چیزی فراتر از این‌ها داشته باشد، چیزی ویژهٔ خودش.

واژهٔ تئاتر امروزه گسترهٔ عظیمی از نمایش‌ها و شکل‌های اجرایی را در بر می‌گیرد، اما آن‌چه ما به نام تئاتر معاصر می‌شناسیم شکلی از اجراست که به این ویژگی تماشاگران خود توجه دارد و این توجه در تار و پود آن تنیده شده است. تئاتر معاصر می‌تواند مفهوم باور را به چالش بکشد، می‌تواند تماشاگر را فعال کند و می‌تواند او را نسبت به کیفیت ویژهٔ حضورِ هم‌زمانِ خودش در کنار اجرا آگاه سازد.

کتاب‌های مجموعه متن اجرا نمونه‌های مکتوب چنین اجراهایی هستند. این آثار طیف گسترده‌ای را در بر می‌گیرند؛ از متن‌هایی که ساختار و محتوایشان نزدیکی بسیاری به نمایشنامه‌های کلاسیک دارد تا متن‌هایی یکسره متفاوت از آنچه در تاریخ تئاتر و نمایشنامه‌نویسی به آن عادت کرده‌ایم، نمونه‌هایی که ممکن است حتی شیوهٔ چینش کلماتشان در کتاب، قسمت‌های خالی و پر صفحه و توضیحات متنی‌شان بخش مهمی از تجربهٔ خواندن و اجرای آن‌ها را شکل دهد.

به این ترتیب این متن‌ها را می‌شود روی صفحه خواند، از خواندنشان لذت برد و به اکتشافاتی رسید، اما درون آن‌ها همواره دعوتی به لحظهٔ اجرا و ارزش افزودهٔ موجود در آن لحظه وجود دارد. این‌ها متن‌هایی هستند که با آگاهی از معاصر بودن تماشاگر نوشته شده‌اند، از امکانات اجرایی معاصر بهره می‌برند و جایگاه تئاتر در این زمانه را به نمایش می‌گذارند. 

خواندن کتاب چهار نمایشنامه برای تماشاگران معاصر؛ دست من، درخت بلوط، انگلستان، مولف را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به ادبیات نمایشی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب چهار نمایشنامه برای تماشاگران معاصر؛ دست من، درخت بلوط، انگلستان، مولف

اگه فکر می‌کنین کندذهن یا عقب‌افتاده‌م باید بگم نه. می‌دونم دنیا کی به کیه؛ وضع بشر رو کم و بیش خوب می‌فهمم. حتی با توجه به شرایطی که من ازش اومدم فکر می‌کنم گلیمم رو خیلی هم خوب از آب کشیده‌م بیرون. پس سؤال بزرگ اینه که چرا؟ چرا کارم به اینجا کشیده که اینجوری یه‌وری به پهلو بیافتم؟

عروسک صاف می‌شود و تصویر روی چهره‌اش فوکوس می‌کند.

توی یکی از اولین مراجعاتم به حرفهٔ روانپزشکی به مادرم گفتن همون‌طوری که عمل فیزیولوژیکی لبخند زدن می‌تونه باعث ایجاد احساس خوشحالی در لبخندزننده بشه، شاید من هم، یه جایی توی ذهنم، برای خودم به این نتیجه رسیده‌م که انجام کاری که ممکنه حداقل از یه جنبه‌ای جالب‌توجه و هیجان‌انگیز به نظر برسه، ممکنه بتونه احساس کنجکاوی و هیجان واقعی رو توی من زنده کنه.

شاید هم کلاً همین جوری و الکی باشه.

بابام می‌گه همه چی از چهار سالگی شروع شد؛ وقتی که، به گفتهٔ اون ارادی و عامدانه، برای یک ماه از روده‌م استفاده نکردم. انقدر سموم بدن خودم رو جذب کرده بودم که می‌تونست یه اسب رو بکشه. حداقل یه پونی شتلندی رو که می‌تونست. بابام میگه قیافهٔ پیروزمندانه‌ای که موقع تنقیه و شیاف روی صورت کوچولوم بود دقیقاً همون قیافه‌ای بود که سال‌ها بعد توی عکسم روی جلد مجله ماهنامهٔ هنر داشتم.

شاید این اولین نمایش «عزم شخصی» من بوده باشه، اما خودم کوچک‌تر از اون بوده‌م که جزئیات اراده‌ای رو که پشتش بود یادم بیاد. برای اولین موردی که یادمه باید بریم سراغ سکوت بزرگ سال ۱۹۷۳.