کتاب تاریخ آل ‌امجاد

تاریخ آل ‌امجاد، به قلم محقق هندی، ابوالفضل محمدعباس شروانی، تاریخ و فضایل اهل بیت (ع) است. تاریخ آل امجاد به معنای «خاندان بزرگواران»، یکی از این کتاب‌های تاریخی مذهبی شیعی در باب زندگی‌نامهٔ چهارده معصوم است.

از این اثر، دو نسخهٔ چاپ سنگی موجود است. یکی نسخه‌ای در کتاب‌خانهٔ معظم آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی. در ۱۱۲ صفحه، و دیگری نسخه‌ای از کتاب‌خانهٔ تورنتو کانادا، که مشابه آن در کتاب‌خانهٔ مجلس شورای اسلامی، با ۱۲۰ صفحه و با خطی بسیار شبیه به نسخهٔ مشابه‌اش نگه‌داری می‌شود.

مصحح و مترجم، رضا مصطفوی، از این دو نسخه استفاده کرده که از روی نسخهٔ اصلی مؤلف که در سال ۱۳۰۵ خود آن را ویرایش و بازبینی کرده استنساخ شده و بنابراین هر دو از اعتبار کافی برخوردارند. 

درباره کتاب تاریخ آل ‌امجاد

ابوالفضل محمدعباس شروانی کتاب را در سال ۱۲۹۱ هجری نوشته، و در سال ۱۳۰۵ خود آن را ویرایش و بازبینی کرده است. در نسخه‌های موجود، علمای هم‌عصر و مکان مؤلف، بر آن تقریظ زده و در فضل نویسنده و ارزش این کتاب سخن کرده‌اند که این از نشانه‌های ارزش این کتاب است. سیدعبدالله عطاری شطاری، سید جعفری، سیدجعفربن حکیم سیدعباس دیوبندی، فضل‌الله صاحب نبیره، مولوی محمد عبداللطیف شاه‌جهان‌آبادی، از کسانی هستند که بر این کتاب تقریظ زده و آن را ستوده‌اند.

کتاب، نسخه‌ای چاپ سنگی است که نسخه‌هایی انگشت‌شمار از آن در کتاب‌خانه‌های داخلی و خارجی باقی مانده است و تا کنون توجهی به احیا و بازآفرینی آن با شاخص‌های علمی نوین نشده است.

بر جلد این کتاب، این توصیفات از مؤلف به چشم می‌خورد: «کتاب مستطاب از تألیفات فاضل جلیل تاریخ‌دان بی‌مثیل، مولانا ابوالفضل محمدعباس شروانی، در ذکر افضل‌ترین عباد، مسمی به تاریخ آل امجاد.»

تاریخ آل امجاد در پانزده فصل سامان یافته و در هر فصل، به‌گونه‌ای روان، موجز و گویا، به یکی از معصومان بزرگوار پرداخته و در فصل پانزدهم، که مهم‌ترین فصل این کتاب است، فضایل اهل‌بیت و فرزندان آنان را مورد توجه قرار داده است. مؤلف در این فصل کوشیده است با بهره‌گیری از منابع اهل سنت، فضل و کرامت و ارزش این خاندان را بر خوانندگان خویش روشن کند. این فصل که طولانی‌تر از دیگر فصول کتاب است، سرشار از روایاتی است که از منابع اهل سنت بیرون کشیده است.

کتاب از نظر اصالت نسخه و جایگاه دینی و ادبی نگارنده، اثری معتبر و ارزشمند است و نویسنده از جایگاه و اعتبار علمی و فنی قابل توجهی برخوردار است. وی در این کتاب، منابع پرشماری دربارهٔ تاریخ اسلام معرفی کرده است. این‌که آن منابع در هند چگونه مورد استفاده قرار می‌گرفته و بررسی نقش واسطه‌ای این کتاب نسبت به آنها، می‌تواند برای محققان تاریخ هند، اسلام و تشیع، بسیار مهم و کاربردی باشد.

منابع فراوان از کتاب‌های اهل سنت که به ادعای خود نویسنده، با تکیه بر حافظه به کار رفته است، گویای اصالت علمی کتاب نیز هست که البته در تحقیق و تصحیح پیش رو، بر اهمیت و سلامت و ارزش کار این کتاب صحّه گذاشته شده است.

 خواندن کتاب تاریخ آل امجاد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان و پژوهشگران تاریخ اسلام و سرگذشت خاندان پیامبر (ص).

 بخشی از کتاب تاریخ آل امجاد

ذکر امام هشتم (ع)

نام همایون: علی. و لقب: رضا. در مدینه، روز پنجشنبه، یازدهم ذی‌القعده، سنهٔ یک‌صدوچهل‌وهفت یا چهل‌وهشت یا پنجاه‌وسه هجری در عهد منصور عباسی، خلیفهٔ بغداد، از شکم ام‌البنین پیدا شد.

نهایت شکیل و جمیل سبزه‌رنگ و در جملهٔ صفات همچون آبای خویش بود. هر کس هرچه سؤال می‌کرد، از آیت قرآن فوراً جواب می‌داد و از غایت مهربانی، نوکران و غلامان را برای چیز خوردن با خود بر دسترخوان می‌نشانید. و در خلوت لباس خشن، و در جلوت رخت فاخر می‌پوشید.

آورده‌اند که روزی امام همام(ع) لباس فاخر پوشیده، پیش مأمون عباسی رفت. چون وی دید گفت: یابن رسول‌الله، این درست است که پوشیده؟ فرمود: یوسف و سلیمان، نبی بودند و قباهای دیبا منسوج به ذهب می‌پوشیدند و بر اورنگ مرصّع می‌نشستند و حکم می‌کردند و امر و نهی می‌نمودند. و نیست مراد از امام، مگر عدل و داد که چون گوید راست گوید و چون حکم کند عدل کند و چون وعده کند وفا نماید. و خدای تعالی حرام نکرده است ملبوس و مطعوم را. و این آیه تلاوت کرد: ( قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِی أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّیبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ.) 

وقتی مأمون عباسی بیمار شد و عهد کرد که بعد صحت بسیار زر به نام داور دادگر خواهم داد. هرگاه چاق شد، از علما پرسید که من چنین عهد کرده‌ام؛ بگویید که زر بسیار چه‌قدر می‌شود. هرکس به‌قدر ادراک خویش جواب داد. مأمون را تشفّی دست نداد. از امام رضا سؤال کرد. امام فرمود: هشتادوسه دینار به فقرا بدهید. علما پرسیدند که اطلاق زر کثیر بر این مقدار چگونه می‌شود؟ امام فرمود: خدا می‌فرماید: ( لَقَدْ نَصَرَکُمُ اللّهُ فِی مَوَاطِنَ کَثِیرَةٍ.)  و عدد کل غزوات و سرایا، هشتادوسه هستند. مأمون جواب شافی شنیده، شاد شد و برآن عمل نمود.

و بر نگین خاتم مبارکش «ماشاءالله لا حول ولا قوة الا بالله» نقش بود. اگر کسی بر عقیق زرد کنده، در انگشت دست راست پوشد، برای توانگری سریع‌الاثر است.

و بر انگشتر دیگر «حسبی الله حافظی» نقش بود. و اگر کسی بر نگین حدید بکند و روز جنگ در دست خود دارد، از تأثیر این کلمه البته بر دشمن غالب آید.

کرامات و خرق عادات آن جناب مستطاب بسیار ظاهر گشته‌اند. از آن جمله حضرت امام، چندی زر قرض گرفته به صرف آوردند. چون قرض‌خواهان زرهای خود طلب کردند، امام جملهٔ قرض‌خواهان را یاد نمود و حصیر گسترده، دو رکعت نماز خوانده از زیر بوریا، چهل‌وهشت هزار دینار طلا برآورده، وام‌وام فیصلهٔ قرض در دم نمود.

هرکس در مجلس همایون حاضر می‌شد جواب مضمرات وی به او می‌فرمودند، و چون بیمار حاضر می‌شد، به مجرد ملاحظه شفا می‌یافت.

هرگاه ابر بر فلک می‌دید می‌فرمود که فلان‌جا خواهد بارید و هم‌چنان می‌گردید.