کتاب فرهنگ و کارآمدی

فرهنگ و کارآمدی کتابی نوشته رضا داوری اردکانی، فیلسوف و متفکر ایرانی و استاد بازنشسته فلسفه دانشگاه تهران است.

 درباره کتاب فرهنگ و کارآمدی

 این کتاب شامل مجموعه‌ای از مباحث و گفت‌وگوها با موضوع فرهنگ است که استاد داوری اردکانی با سرآمدان و صاحبن‌نظران این حوزه داشته‌اند.

فرهنگ و کارآمدی، نظم و قانون در فرهنگ، تبادل فرهنگی آموزش و پرورش فرهنگ، فرهنگ و مصرف، جهانی شدن، گفت‌وگوی تمدن‌ها موضوعات بخشی از گفت‌گوهای این کتاب را تشکیل می‌دهند.

خواندن کتاب فرهنگ و کارآمدی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

 علاقه‌مندان به جامعه‌شناسی و به‌ویژه موضوع فرهنگ را به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم

بخشی از کتاب فرهنگ و کارآمدی

 موضوع بحث: گفت‌وگوی تمدن‌ها

مصلح: در مورد گفت‌وگوی تمدن‌ها، زمینه‌های طرح و مبانی نظری و جوانب مختلف آن بحث‌های زیادی صورت گرفته است. اگر درصدد جمع‌بندی این مباحث باشیم شاید به‌طور کلی بتوان سه موضع را از هم جدا کرد. عده‌ای چنین تصوّر می‌کنند که طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها صرفآ سیاسی است، یعنی آن را در مقابل نظریه برخورد تمدن‌های هانتینگتون تلقی می‌کنند. حتی اگر طراح این نظریه و پیشنهاددهنده اظهار کند که این طرح سیاسی نیست باز آن را نمی‌پذیرند. به‌خصوص پیشنهاددهنده ریاست جمهوری اسلامی ایران است و محل تصویب آن هم مجمعی متشکل از بزرگترین سران سیاست جهانی است. این موضع اول است.

موضع دوم این است که اصلا طرح گفت‌وگوی تمدن‌ها ناشی از شرایط و وضعیت خاصی در تمدن غرب، در اواسط قرن بیستم است. برای تأیید این نظر و به‌عنوان شاهد می‌توانیم اشاره کنیم به کنگره‌ای که سال ۱۳۵۶ در ایران برگزار شد و حدود ۲۰ نفر از متفکران غربی و ایرانی در آن کنگره مقاله‌های خود را خواندند و به بحث نشستند. عنوان کنگره این بود، یعنی این سؤال را برای حاضران مطرح کرد: «با توجه به تأثیر جهانگیر اندیشه غربی آیا امکانی برای گفت‌وگوی واقعی میان تمدن‌ها وجود دارد؟» برداشت حضار و آهنگ غالب در مقالات این بود که جهان در وضعیتی به‌سر می‌برد که دوره تمام شدن ایدئولوژی‌هاست و در جست‌وجوی راه‌های جدید تمدن‌ها باید گفت‌وگو با هم را آغاز کنند.

موضع سوم که زیاد اظهار نشده ولی قابل اشاره است این است که اعلام گفت‌وگوی تمدن‌ها در واقع نشانه پیدایش افق‌های جدید در عالم معاصر است. به‌زعم برخی دوره سیطره غرب به پایان رسیده و ادیان، سنت‌ها و فرهنگ‌های فراموش شده یا به ضعف گراییده مجددآ در حال احیا هستند. مثلا برخی احساس می‌کنند که گرایش به دین و معنویت در حال رشد است و به‌خصوص پیروان ادیان و مذاهب شرقی توجه به میراث شرق را علامت بازگشت به سنن فراموش شده‌ای در حیات انسان می‌دانند. آیا اقبال گسترده مردم به طرح رئیس‌جمهوری ایران که نماینده یک کشور مسلمان است نشانه اهمیت یافتن دعوت جهانی اسلام است؟ به‌هرحال به‌نظر می‌رسد این سه برداشت اهمیت بیشتری دارند. فکر می‌کنم که در این بحث اگر ابتدا به این پرسش پاسخ داده شود که در مسئله گفت‌وگوی تمدن‌ها، غیر از این سه منظر، منظر دیگری هم وجود دارد. ابتدا این بحث را پی بگیریم و بعد به جزئیات و مسائل فرعی بپردازیم.

دکتر محقق داماد: نمی‌دانم عرضی که می‌خواهم بکنم می‌تواند پاسخی به پیشنهاد آقای مصلح باشد یا طرح دیگری غیر از وجوهی که ایشان گفته‌اند می‌تواند محسوب شود. اصولا به‌نظر می‌رسد ما باید بحث کنیم که آیا مسئله گفت‌وگوی تمدن‌ها یک نظریه است یا جریان؟ اگر نظریه باشد وجوهی را که آقای مصلح برشمردند می‌شود برایش مطرح کرد، ولی بنده عقیده دارم که اصلا گفت‌وگوی تمدن‌ها جریانی است که به قول فرنگی‌ها چه بخواهیم و چه نخواهیم گفت‌وگو انجام می‌گیرد. این‌طور نیست که نظریه بدهیم که گفت‌وگو بکنیم یا نکنیم. تمدن‌ها خواه ناخواه با هم برخورد دارند.