کتاب مقامات حاتمی

معرفی کتاب مقامات حاتمی

کتاب الکترونیکی «مقامات حاتمی» (مناقب ضیاءالدین حاتمی جوینی عارف قرن ششم) با مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی و توسط انتشارات سخن منتشر شده است. این اثر به زندگی، احوال و کرامات «ضیاءالدین ابوبکر حاتمی جوینی»، یکی از عارفان کمترشناخته‌شدهٔ قرن ششم هجری، می‌پردازد و بخشی از میراث عرفانی ایران را بازتاب می‌دهد. کتاب در حوزهٔ عرفان و تصوف قرار می‌گیرد و علاوه بر ارزش‌های تاریخی و زبانی، اطلاعاتی دربارهٔ ساختار اجتماعی و فرهنگی خراسان آن عصر ارائه می‌دهد. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب مقامات حاتمی

«مقامات حاتمی» اثری است که در قرن ششم هجری و در بستر تحولات اجتماعی و مذهبی خراسان نگاشته شده و به زندگی و مناقب «ضیاءالدین ابوبکر حاتمی جوینی» می‌پردازد. این کتاب، که با تصحیح و مقدمهٔ محمدرضا شفیعی کدکنی منتشر شده، از معدود منابعی است که به یک عارف نسبتاً گمنام اما تأثیرگذار در تاریخ تصوف ایران می‌پردازد. متن کتاب، علاوه بر روایت احوال و کرامات شیخ، تصویری از ساختار خانقاهی، روابط اجتماعی، مناسبات اقتصادی و جغرافیای تاریخی خراسان در آستانهٔ حملهٔ مغول ارائه می‌دهد. در مقدمه، شفیعی کدکنی به ارزش‌های زبانی، اجتماعی و تاریخی این اثر اشاره می‌کند و آن را نمونه‌ای از ادبیات مناقب‌نویسی و مقامات‌نگاری مشایخ تصوف می‌داند. کتاب همچنین به موضوعاتی چون جایگاه خاندان‌های صوفی، نقش زنان در خانقاه‌ها، مناسبات برده‌داری و زمین‌داری، و ارتباط تصوف با فرهنگ ایرانی می‌پردازد. نسخهٔ تصحیح‌شده بر اساس تنها نسخهٔ شناخته‌شدهٔ کتاب فراهم آمده و با تعلیقات و فرهنگ‌واره‌ای از واژگان و اصطلاحات خاص آن دوره همراه است.

چرا باید کتاب مقامات حاتمی را خواند؟

این کتاب برای کسانی که به تاریخ تصوف و عرفان ایرانی علاقه دارند، منبعی منحصر به فرد است. «مقامات حاتمی» نه تنها زندگی و احوال یک عارف کمترشناخته‌شده را روایت می‌کند، بلکه جزئیات ارزشمندی از ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی خراسان قرن ششم را در خود دارد. متن کتاب، نمونه‌ای از نثر فارسی کهن و واژگان و اصطلاحات خاص خانقاهی را به نمایش می‌گذارد و برای پژوهشگران زبان و فرهنگ ایرانی نیز اهمیت دارد. همچنین، مقدمه و تعلیقات شفیعی کدکنی، زمینهٔ تاریخی و انتقادی مناسبی برای فهم بهتر اثر فراهم می‌کند.

خواندن کتاب مقامات حاتمی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به عرفان و تصوف، تاریخ اجتماعی ایران، زبان و ادبیات فارسی و کسانی که به مطالعهٔ منابع دست‌اول دربارهٔ زندگی عارفان و ساختار خانقاهی علاقه دارند، مناسب است. همچنین برای دانشجویان رشته‌های تاریخ، ادبیات و مطالعات اسلامی قابل استفاده است.

فهرست کتاب مقامات حاتمی

کتاب غیرداستانی است و ساختار آن شامل بخش‌های زیر است:- مقدمهٔ مفصل شفیعی کدکنی: بررسی جایگاه عرفان در فرهنگ ایرانی، ارزش‌های زبانی و تاریخی کتاب، تحلیل ساختار اجتماعی و خانقاهی خراسان، و نقد مناقب‌نویسی و مقامات‌نگاری.- باب اول: شرح احوال و سیر زندگی «ضیاءالدین حاتمی جوینی»، روایت سفرها، ریاضت‌ها، ارتباط با مشایخ و مریدان، و توصیف خانقاه و ساختار اجتماعی اطراف او.- باب دوم: نقل کرامات، حکایات و روایت‌هایی از زندگی و رفتارهای شیخ، مقایسه با کرامات عارفان پیشین و تحلیل پیرنگ‌های تکرارشونده در ادبیات مقامات.- باب سوم: وظایف طاعات، اوراد، آداب خانقاهی و توصیه‌های اخلاقی و عرفانی شیخ به مریدان و خانواده.- باب چهارم: کلمات منظوم و منثور منسوب به شیخ، نمونه‌هایی از اشعار و نامه‌ها، و وصایا و تعالیم اخلاقی.- باب پنجم: معرفی مریدان، خلفا، فرزندان و خاندان حاتمی، و جایگاه آنان در ساختار تصوف منطقه.- باب ششم: شرح بیماری، وفات، وصایا و کرامات پس از مرگ شیخ، و گزارش‌هایی از خواب‌ها و روایت‌های مرتبط با مزار او.- فرهنگ‌واره: واژه‌نامهٔ اصطلاحات و تعبیرات خاص متن و توضیح واژگان کهن و خانقاهی.

بخشی از کتاب مقامات حاتمی

«و بدانک شیخ ما را؛ رحمة الّه علیه, در اوایل امر او منکران بسیار بودند و در آخر همه مریدان صادق گشتند.و شیخ ماء سلام اه علیه. هرگز از نفی و اثبات خلق غمگین و شادمان نشده است و دل بر مال و منصب و اهل و ولد ننهاده وپیوسته این بت بر طرف زبان او بو ده [ 6۸] [...]و لایزال به هر موضعی که گذشته است. از شهرها و دیه‌هاء مساجدرا معمور کرده و خانقاه‌ها معمور مرمت کرده و در هر موضعمنبری ساخته بعضی از چوب و بعضی از جر و بعضی از گل وبحبر (؟) صدقات از اهل دنیا انتزاع کرده و به مستحقان رسانیده.و بدانک شیخ ما هرگز هیچ بدکار بی‌سامان را تعییر و توبیخنکرده است و دامن از فاسقان درنچیده و با بدان جز به نصیحتو آهستگی و شفقت نرفته و هرگاه که چشمش بر عاصیمتمرّدی بد کرداری افتادی فرمودی که و لولا نعمة یی لکنث منالمَحضرین (۵۷/۳۷) و هرگز به غیبت و بدی شنیدن بدکردارانرخصت نفرموده است. و چون کسی بدی کسی گفتی. گفتی کهمگوی که نشاید گفتن. امثال این‌ها نباید گفتن و زبان را از مثلچنین سخن‌ها محافظت باید کرد و تصرف [9۹2] در مخلوقاتخالق نباید کرد چه همه نیک و بد آفریدگان اویند. زبان به بدکسی نباید آلودن تا طعم بدی او نگیرد. چه اگر او بدکردار استو تو بد او گفتی بدگفتار شدی.»