کتاب بهلول نامه

کتاب بهلول‌نامه نوشته‌ی اولریش مارزلف و با ترجمه‌ی باقر قربانی زرین توسط نشر چشمه منتشر شده است. این اثر به تحلیل تاریخی و اجتماعی شخصیت بهلول، یکی از چهره‌های طنز و حکمت در فرهنگ اسلامی، می‌پردازد و مجموعه‌ای از حکایت‌ها و روایات مرتبط با او را بر اساس کهن‌ترین منابع گردآوری و بررسی می‌کند. کتاب با رویکردی پژوهشی و مستند، تلاش کرده است تا سیمای واقعی بهلول را از میان افسانه‌ها و روایت‌های عامیانه جدا کند و جایگاه او را در ادبیات، عرفان و فرهنگ عامه نشان دهد. افزون بر حکایت‌ها، مقدمه‌ها و یادداشت‌های مفصلی درباره‌ی پیشینه‌ی تاریخی، معنای واژه‌ی بهلول، نسبت‌های خانوادگی، ارتباط با امامان شیعه و تأثیر او در ادبیات و فرهنگ‌های مختلف ارائه شده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب بهلول نامه

کتاب بهلول‌نامه اثری پژوهشی درباره‌ی شخصیت بهلول، دیوانه‌ی فرزانه‌ی کوفه، است که اولریش مارزلف با همکاری باقر قربانی زرین آن را تدوین و ترجمه کرده است. این کتاب با گردآوری بیش از دویست حکایت و روایت از منابع عربی، فارسی، ترکی و عبری، به بررسی تطور تاریخی و اجتماعی چهره‌ی بهلول در فرهنگ اسلامی می‌پردازد. ساختار کتاب شامل مقدمه‌های مفصل، تحلیل‌های تطبیقی و یادداشت‌های مستند است که هر حکایت را در بستر تاریخی و فرهنگی خود قرار می‌دهد. نویسنده با تکیه‌بر منابع کهن و بررسی انتساب حکایت‌ها به شخصیت‌های مشابه مانند جحا و ملانصرالدین، تلاش کرده است تا مرز میان افسانه و واقعیت را روشن کند. کتاب بهلول‌نامه نه‌تنها به روایت‌های طنزآمیز و حکمت‌آمیز بهلول می‌پردازد، بلکه جایگاه او را در عرفان، ادبیات و فرهنگ عامه‌ی ایران و جهان اسلام بررسی می‌کند و نشان می‌دهد چگونه این شخصیت در طول قرون، از یک دیوانه‌ی فرزانه به الگویی برای نقد قدرت و بیان حکمت‌های مردمی بدل شده است.

خلاصه کتاب بهلول نامه

کتاب بهلول‌نامه با تمرکز بر شخصیت بهلول، مجموعه‌ای از حکایت‌ها و روایات را گردآوری و تحلیل کرده است که هرکدام جنبه‌ای از زندگی، رفتار و اندیشه‌ی او را بازتاب می‌دهند. بهلول در این روایت‌ها گاه به‌عنوان دیوانه‌ای فرزانه، گاه ناصحی بی‌پروا و گاه منتقدی جسور در برابر قدرت و ثروت ظاهر می‌شود. کتاب با بررسی منابع مختلف، نشان داده است که بهلول نه‌تنها در فرهنگ شیعی، بلکه در ادبیات عربی، ترکی و حتی عبری نیز حضوری پررنگ دارد و حکایت‌های او در قالب‌های گوناگون بازگو شده‌اند. بخش‌هایی از کتاب به تحلیل معنای واژه‌ی بهلول، نسبت‌های خانوادگی، ارتباط با امامان شیعه و نقش او در تصوف و عرفان اختصاص یافته است. همچنین، نویسنده روند تبدیل بهلول از یک شخصیت تاریخی به قهرمان افسانه‌ای و عامیانه را بررسی کرده و نشان داده است که چگونه حکایت‌های او در طول زمان دچار تغییر و بازآفرینی شده‌اند. در کنار روایت‌های طنزآمیز، کتاب به ابعاد اخلاقی، عرفانی و اجتماعی شخصیت بهلول نیز پرداخته است و او را به‌عنوان نمادی از نقد اجتماعی، آزادگی و حکمت عامیانه معرفی کرده است.

چرا باید کتاب بهلول نامه را بخوانیم؟

کتاب بهلول‌نامه با رویکردی مستند و تحلیلی، فرصتی فراهم کرده است تا خواننده با یکی از چهره‌های پررمزوراز و چندلایه‌ی فرهنگ اسلامی آشنا شود. این اثر نه‌تنها مجموعه‌ای از حکایت‌های جذاب و طنزآمیز را ارائه می‌دهد، بلکه با بررسی دقیق منابع و تحلیل‌های تطبیقی، امکان شناخت عمیق‌تری از جایگاه بهلول در ادبیات، عرفان و فرهنگ عامه را فراهم می‌کند. خواندن این کتاب به درک بهتر از نحوه‌ی شکل‌گیری افسانه‌ها، نقش شخصیت‌های طنز در نقد قدرت و اهمیت روایت‌های مردمی در تاریخ اجتماعی کمک می‌کند. همچنین، کتاب بهلول‌نامه برای علاقه‌مندان به تاریخ، ادبیات تطبیقی و فرهنگ عامه، منبعی غنی و آموزنده به‌شمار می‌آید.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به پژوهشگران حوزه‌ی تاریخ و فرهنگ اسلامی، علاقه‌مندان به ادبیات تطبیقی، دوستداران حکایت‌های طنز و حکمت‌آمیز و کسانی که به بررسی ریشه‌های روایت‌های عامیانه و نقش آن‌ها در نقد اجتماعی علاقه دارند، پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب بهلول نامه

«عاقلِ مجنون تعبیری متناقض‌نما است؛ چراکه عقل و جنون متناقض به نظر می‌رسند. در سده‌های آغازین اسلامی اصطلاحی با عنوان عقلاءالمجانین رواج یافت. «دیوانگان فرزانه»، «هوشمندان دیوانه‌نما»، «عاقلان دیوانه». انسان‌هایی شوریده که به ظاهر دیوانه بودند اما برخوردار از هوشی سرشار و ادراکی کامل. اینان گاه با تلخ‌کامی سخن می‌گفتند و گاه شیرین‌گفتار و خوش‌رفتار بودند؛ در بند اسباب و علل نبودند، چراکه خردِ آدمی را در فهم بسیاری از معانی ناتوان می‌دیدند. از مردمان کناره می‌گرفتند. در خرابه‌ها، ویرانه‌ها و گورستان‌ها می‌گشتند از این‌رو آنان را دیوانه می‌پنداشتند. زیرا این شیوهٔ رفتار آنان با زندگی اجتماعی ناهماهنگ بود. ولی این «دیوانگان فرزانه» با عمق جان خود دریافته بودند که «هرچه نپاید دل‌بستگی را نشاید» در نتیجه دنیای فانی و مظاهر آن را رها کرده به خداوند و جهان باقی می‌اندیشیدند، یاریگر دیگران بودند و گاه در برابر ظالمان زمانه قد عَلَم می‌کردند.»