کتاب دیوان اشعار پروین اعتصامی

کتاب دیوان اشعار پروین اعتصامی سرودهٔ پروین اعتصامی (رخشنده اعتصامی) و حاصل گردآوری حسن احمدی گیوی است. نشر قطره این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ شعر کلاسیک ایران قرار گرفته، ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌‌ای به قلم «ملک‌الشعراء بهار» آغار شده است. این مجموعه حاوی قطعه‌ها،‌ قصیده‌ها، غزل‌ها، مثنوی‌ها، ترکیب‌واره‌ها و تک‌بیتی‌های پروین اعتصامی است. این اشعار اغلب به مسائل اجتماعی، درد و رنج محرومان، عدالت‌خواهی و مفاهیم عمیق انسانی پرداخته و از این طریق می‌تواند دیدگاه خواننده را نسبت به این مسائل گسترش دهد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دیوان اشعار پروین اعتصامی اثر پروین اعتصامی

کتاب «دیوان اشعار پروین اعتصامی» که در سال ۱۳۹۵ منتشر شده، شعرهای این شاعر را در چهار بخش ارائه کرده است. بخش نخست شامل قطعه‌ها،‌ قصیده‌ها و غزل‌ها است. بخش دوم حاوی ترکیب‌واره‌ها (مسمط واره‌ها) و بخش سوم شامل مثنوی‌ها (به‌ترتیب حروف اول مطلع) است. این کتاب با بخش چهارم، یعنی مفردات (تک‌بیتی‌ها) به پایان رسیده است. اثر حاضر با مقدمه‌ای نوشتهٔ «ملک‌الشعراء بهار» شروع می‌شود. این شاعر معاصر ایرانی با اشاره به دریافت این دیوان به‌عنوان هدیه‌ای ارزشمند، تأثیر عمیق آن را بر خود شرح داده و بیان کرده است که سبک شعری پروین اعتصامی ترکیبی از شیوهٔ شاعران خراسان (به‌ویژه ناصرخسرو) و شاعران عراق و فارس (به‌ویژه سعدی) است و از نظر معنایی نیز تلفیقی از افکار حکما و عرفا با سبکی مستقل و مبتنی بر تجسم معانی و حقیقت‌جویی دارد. این نویسنده، قصاید پروین اعتصامی را یادآور اشعار ناصرخسرو و درعین‌حال حاوی ظرافت‌های سعدی و حافظ دانسته و آن‌ها را تسلی‌بخش دل‌های آگاه و دردمند و راهنمای سعادت و دانش خوانده است؛ همچنین به قطعات پروین اعتصامی اشاره می‌کند که بیشتر به شیوهٔ سؤال و جواب یا مناظره سروده شده و این شیوه را میراث ادبی شمال و غرب ایران می‌داند که پروین آن را احیا کرده است. «ملک‌الشعراء بهار» با تمجید از قدرت شاعری و شخصیت مستقل پروین اعتصامی، او را در به‌کارگیری صنایع ادبی و بیان عواطف و حقایق ستوده و معتقد است که حتی یک غزل زیبای او به نام «سفر اشک»، برای اثبات جایگاه والایش در شعر کافی است. بهار در پایان، به موضوع عشق در شعر پروین اعتصامی پرداخته و بیان کرده است که اگرچه او از عشق‌های مبتذل دوری کرده، عشق واقعی و مبتنی بر حقایق و معنویات، اساس دیوان او است و پروین توانسته است این مفهوم بزرگ را به‌شیوه‌ای جذاب و لطیف در اشعار خود بپروراند. بهار باتوجه‌به شرایط زندگی و تحصیل پروین اعتصامی و با مقایسهٔ او با شاعران مرد، ظهور چنین استعداد درخشانی را در یک زن، پدیده‌ای نادر و شایستهٔ تحسین فراوان دانسته است.

چرا باید کتاب دیوان اشعار پروین اعتصامی را بخوانیم؟

مطالعهٔ این اثر موجب آشنایی شما با یکی از بزرگ‌ترین شاعران تاریخ ادبیات فارسی می‌شود. پروین اعتصامی به‌دلیل قریحه، قدرت بیان و مضامین عمیق اخلاقی و اجتماعی، جایگاه ویژه‌ای در شعر فارسی دارد و مطالعهٔ آثارش دریچه‌ای به جهان‌بینی و هنر او می‌گشاید. بخش عمده‌ای از اشعار پروین اعتصامی به‌ویژه قطعات و مناظره‌های او حاوی نکات اخلاقی، پند و اندرزهای ارزشمند و تأمل‌برانگیز است که می‌تواند در زندگی فردی و اجتماعی الهام‌بخش باشد.

کتاب دیوان اشعار پروین اعتصامی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران شعر کلاسیک ایران و افرادی که درمورد جهان‌بینی پروین اعتصامی کنجکاو هستند، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره پروین اعتصامی

«رخشنده اعتصامی» مشهور به «پروین اعتصامی» در سال ۱۲۸۵ به دنیا آمد و در سال ۱۳۲۰ درگذشت. او شاعری ایرانی بود که به‌ویژه به‌دلیل به‌کارگیری سبک مناظره در اشعارش شناخته می‌شود. از او به‌عنوان «مشهورترین شاعر زن ایران» یاد کرده‌اند. درون‌مایهٔ اشعار او دلبستگی به پدر، شوق به دانش، ظلم‌ستیزی و همدلی با محرومان را در بر می‌گیرد. او مدتی کتابدار دانشسرای عالی تهران بود، اما پس از ۹ ماه استعفا داد. پروین اعتصامی در سرودن شعر شاگرد پدرش «یوسف اعتصامی آشتیانی» و اساتیدی همچون علی‌اکبر دهخدا و محمدتقی بهار بود. پدرش نقش مهمی در شکل‌گیری هنر او داشت. تنها اثر منتشرشده از پروین اعتصامی دیوان اشعار او با ۶۰۶ شعر در قالب‌های مختلف است که بسیاری از آن‌ها به‌صورت مناظره میان انسان، حیوان، گیاه و اشیا سروده شده و در آن‌ها از شخصیت‌بخشی، تخیل و تمثیل بسیار استفاده شده است. او در سال ۱۳۱۵ مدال لیاقت درجه سه را رد کرد و پیشنهاد تدریس به ملکه و ولیعهد را نپذیرفت؛ زیرا اعتقاداتش در مخالفت با استبداد اجازهٔ چنین کاری را نمی‌داد. پس از این بود که شعر «صاعقهٔ ما ستم اغنیاست» را سرود. جایزهٔ ادبی پروین اعتصامی از سال ۱۳۸۲ به‌همت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار و به آثار برگزیدهٔ زنان در حوزه‌های مختلف ادبی اهدا می‌شود. جشنوارهٔ فیلم پروین اعتصامی به‌منظور نمایش و تقدیر از فیلم‌های ساخته‌شده توسط زنان یا با محوریت زنان برگزار می‌شود. روز بزرگداشت پروین اعتصامی در زادروز او (۲۵ اسفند) در تقویم رسمی ایران به‌عنوان روز بزرگداشت پروین اعتصامی ثبت شده است.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

- «مهدی اخوان ثالث» گفته «منِ شخصی» پروین اعتصامی را زیاد هم خصوصی نمی‌داند و معتقد است اشعار او با وجود داشتن احساسات عمیق، جنبهٔ همگانی و انسانی دارند.

- «محمدعلی اسلامی ندوشن» پروین اعتصامی را بزرگ‌ترین شاعر زن در ادبیات فارسی دانسته است.

- «محمدحسین شهریار» در شعری بلند به سبک شعر نو، دربارهٔ پروین اعتصامی سخن گفته است.

بخشی از کتاب دیوان اشعار پروین اعتصامی

«۱۸۷. معمار نادان

دید موری طاسک لغزنده‌ای

از سر تحقیر، زد لبخنده‌ای

کاین ره از بیرون همه پیچ و خم است

وز درون، تاریکی و دود و دم است

فصل باران است و برف و سیل و باد

ناگه این دیوار خواهد اوفتاد

ای که در این خانه صاحبخانه‌ای!

هر که هستی، از خرد بیگانه‌ای

نیست، می‌دانم تو را انبار و توش

پس چه خواهی خوردن، ای بی‌عقل و هوش؟

از برای کار خود، پایی بزن

نوبت تدبیر شد، رایی بزن

زندگانی، جز معمّایی نبود

وقت، غیر از خوان یغمایی نبود

تا نپیمایی ره سعی و عمل

این معمّا را نخواهی کرد حل

هر کجا راهی‌ست، ما پیموده‌ایم

هر کجا توشی‌ست، آنجا بوده‌ایم

تو ز اوّل سست کردی پایه را

سود، اندک بود، اندک مایه را

نیست خالی، دوش ما از بار ما

کوشش اندر دست ما، افزار ما

گر به سیرو گشت، می‌پرداختیم

از کجا آن لانه را می‌ساختیم

هر که توشی گرد کرد، او چاشت خورد

هر که زیرک بود، او زد دستبرد

دستبردی زد زمانه هر نفس

دستبردی هم تو زن، ای بوالهوس!

آخر، این سرچشمه خواهد شد خراب

در سبوی خویش، باید داشت آب

سرد می‌گردد تنور آسمان

در تنور گرم، باید پخت نان

مور، تا پی‌داشت در پا، سرفشاند

چون تو، اندر گوشه عزلت نماند

مادر من، گفت در طفلی به من

رو، بکوش از بهر قوت خویشتن

کس نخواهد بعد ازاین، بار تو برد

جنس ما را نیست، خرد و سالخورد

بس بزرگ است این وجود خرد ما

وقت دارد کار و خواب و خورد ما

خرد بودیم و بزرگی خواستیم

هم در افتادیم و هم برخاستیم

مور خوارش گفت: کای یار عزیز!

گر تو نقّاشی، بیا طرحی بریز

نیک دانستم که اندر دوستی

همچو مغز خالص بی‌پوستی

یک نفس، بنّای این دیوار باش

در خرابیهای ما، معمار باش

این بنا را ساختیم، امّا چه سود؟

خانه بی صحن و سقف و بام بود

مهره تدبیر، دور انداختیم

زان سبب، بردی تو و ما باختیم

کیست ما را از تو خیراندیش تر؟

کاشکی می‌آمدی زین پیشتر

گر به این ویرانه، آبادی دهی

در حقیقت، داد استادی دهی

فکر ما، تعمیر این بام و فضاست

هر چه پیش آید جز این، کار قضاست

تو طبیب حاذق و ما دردمند

ما در این پستی، تو در جای بلند

تا که برمی‌آیدت کاری ز دست

رونقی ده، گر که بازاری شکست

مور مغرور، این حکایت چون شنید

گفت: «تا زود است باید رفت و دید»

پای اندر ره نهاد، آمد فرود

گرچه رفتن بود و برگشتن نبود

کار را دشوار دید، از کار ماند

در عجب زان راه ناهموار ماند

مور، طفل، امّا حوادث پیر بود

احتمال چاره جویی دیر بود

دام محکم، ضعف در حدّ کمال

ایستادن سخت و برگشتن محال

از برای پایداری، پای نه

بهر صبر وبردباری، جای نه

چونکه دید آن صید مسکین، مورخوار

گفت: گر کارآگهی، این است کار

خانه ما را نمی‌کردی پسند

بدپسند است، این وجود آزمند

تو بدین طفلی، که گفت استاد شو؟

باد افکن در سر و بر باد شو؟

خوب لغزیدی و گشتی سرنگون

خوب خواهیمت مکید، این لحظه خون

بس که از معماری خود، دم زدی

خانه تدبیر را بر هم زدی

دام را این‌گونه باید ساختن

چون تو خود بین را به دام انداختن

عیب کردی این ره لغزیده را

طاس را دیدی، ندیدی بنده را

من هزاران چون تو را دادم فریب

زان فریب، آگه شوی عمّا قریب

هیچ پرسیدی: که صاحبخانه کیست؟

هیچ گفتی در پس این پرده چیست؟

دیده را بستی و افتادی به چاه

ره شناسا! این تو و این پرتگاه

طاس لغزنده‌ست، ای دل آز تو

مبتلایی گر شود دمساز تو

زین حکایت، قصّه خود گوش دار

تو چو موری و هوا چون مورخوار

چون شدی سرگشته در تیهِ نیاز

باخبر باش از نشیب و از فراز

تا که این روباه، رنگین کرد دم

بس خروس از خانه‌داران گشت گم

پا منه بیرون ز خط احتیاط

تا چو طومارت، نپیچاند بساط»