کتاب این صحنه خانه من است

کتاب این صحنه خانه من است حاصل گفت‌وگوی حمید سمندریان و افسانه ماهیان و ویراستهٔ «معصومه کیانی» است. نشر قطره این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ تاریخ هنر تئاتر ایران قرار می‌گیرد، در باب زندگی، اندیشه و آثار «حمید سمندریان»، یکی از مهم‌ترین هنرمندان تئاتر ایران است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب این صحنه خانه من است اثر حمید سمندریان و افسانه ماهیان

کتاب «این صحنه خانه من است» (زندگی، اندیشه و آثار حمید سمندریان در گفت‌وگو با افسانه ماهیان) که نخستین‌بار در سال ۱۳۸۷ منتشر شده، در سال ۱۴۰۴ تجدید چاپ شده است. این کتاب حاصل گفت‌وگویی چهارساله میان «افسانه ماهیان» (کارگردان تئاتر) با «حمید سمندریان»، یکی از مهم‌ترین هنرمندان تئاتر ایران است. کتاب حاضر پس از درج سال‌شماری از زندگی و فعالیت‌های هنری حمید سمندریان به گفت‌وگو او با افسانه ماهیان اختصاص پیدا کرده و در پایان، تصاویری از حمید سمندریان و نمایش‌های اجراشدهٔ او ارائه کرده است. ایدهٔ این کتاب از زمانی در ذهن افسانه ماهیان شکل گرفت که شاگرد حمید سمندریان شد. در سال ۱۳۷۳ که حمید سمندریان آموزشگاه بازیگری خصوصی خود را تأسیس کرد، ماهیان مانند بسیاری از علاقه‌مندان وارد این آموزشگاه شد و به‌تدریج مسئولیت‌های مختلفی به او سپرده شد. از همان زمان، ضرورت ثبت و ضبط آموزه‌ها و تجربیات ارزشمند استادش برایش آشکار شد. هر روز در آموزشگاه حاضر بود و سخنان استاد را می‌شنید و سرانجام به فکر مستندسازی این گنجینه افتاد. نگارش این کتاب هشت سال به طول انجامیده است. ماهیان و سمندریان در فواصل بین کلاس‌ها هر بار حدود نیم ساعت به گفت‌وگو می‌پرداختند و در مجموع حدود ۱۵۰ نوار کاست از این صحبت‌ها ضبط شد که تنها بخش کوچکی از آن در این کتاب حاضر آمده است. ماهیان با اشاره به اینکه نام کتاب به پیشنهاد «حسین کیانی» (هنرمند تئاتر) انتخاب شده، دربارهٔ میراث حمید سمندریان در تئاتر گفته است. به‌باور ماهیان بزرگ‌ترین میراث او شاگردانی هستند که تربیت کرده و همگی از هنرمندان ایران به شمار می‌روند. نخستین رونمایی این کتاب در هشت اسفند ۱۳۸۸ با حضور حمید سمندریان و همزمان با نام‌گذاری سالن شماره دو تماشاخانهٔ «ایرانشهر» (در تهران) به نام او برگزار شد.

حمید سمندریان معتقد بود که تئاتر صرفاً بازتاب زندگی نیست؛ بلکه توانایی آن را دارد که زندگی را زنده‌تر، متراکم‌تر و گویاتر به تصویر بکشد. او گفته کم‌کم دریافت که می‌توان آرزوهایی را که در واقعیت محقق نشده‌اند، در عالم خیال آفرید، از فیلتر هستی گذراند، به باور نشاند و بر صحنه نمایان ساخت. آن لحظه که فهمید بر چهار تخته چوب با ابتدایی‌ترین وسایل و انسانی که در نقطه‌ای از نور ایستاده است می‌توان جهانی مملو از مفاهیم رازآلود بنا کرد، آن‌گاه که دانست تئاتر به‌معنای واقعی کلمه می‌تواند قدرتی شگفت‌انگیز و بی‌کران همچون هستی باشد، آن زمان بود که حقیقتاً یک تئاتری شد و این صحنه، خانه‌اش شد.

چرا باید کتاب این صحنه خانه من است را بخوانیم؟

مطالعهٔ این اثر شما را با زندگی و روش و منش هنریِ یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین هنرمندان تئاتر ایران آشنا می‌کند. هنرمندان بسیاری در زمینهٔ تئاتر و سینما از آموزه‌های «حمید سمندریان» بهره برده‌اند.

کتاب این صحنه خانه من است را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران تاریخ هنر تئاتر ایران و افرادی که مایلند درمورد «حمید سمندریان»، زندگی و آرای هنری او بدانند، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره حمید سمندریان

«حمید سمندریان» در سال ‫۱۳۱۰ در تهران (خیابان مولوی) به دنیا آمد و در سال ‏۱۳۹۱ درگذشت. او مدرس، مترجم و کارگردان تئاتر ایران بود. در دوران تحصیل متوسطه، بین سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۰ در کلاس‌های تئاتر و بازیگری اساتیدی همچون «حسین خیرخواه»، «نصرت کریمی» و «صادق شباویز» زیر نظر «عبدالحسین نوشین» شرکت کرد؛ همزمان نواختن ویولون را نزد «محمود ذوالفنون» فرا گرفت. در سال ۱۳۳۲ راهی آلمان شد و تحصیلات آکادمیک خود را در کنسرواتوار عالی موسیقی و هنرهای نمایشی هامبورگ زیر نظر «ادوارد مارکس»، یکی از برجسته‌ترین چهره‌های تئاتر اروپا آغاز کرد؛ همچنین در دانشگاه صنعتی برلین به تحصیل در رشتهٔ مهندسی شوفاژ سانترال پرداخت. در سال ۱۳۲۸ به‌دعوت وزارت فرهنگ و هنر به ایران بازگشت و فعالیت‌های تئاتری خود را در زمینهٔ تدریس و کارگردانی در ادارهٔ هنرهای دراماتیک پی گرفت. نخستین تجربهٔ کارگردانی حمید سمندریان در ایران، نمایش «دوزخ» به قام ژان پل سارتر بود که در سال ۱۳۴۰ در سالن ادارهٔ هنرهای دراماتیک به روی صحنه رفت. او با همکاری «مهدی فروغ»، هنرستان آزاد هنرهای دراماتیک وابسته به هنرهای زیبای کل ایران را تأسیس کرد.

حمید سمندریان در سال‌های پیش از انقلاب ۱۳۵۷، در سال ۱۳۴۲ گروه تئاتری منسجمی به نام گروه هنری «پاسارگاد» را بنیان نهاد که هنرمندانی همچون پرویز پورحسینی، سعید پورصمیمی، پری صابری، اسماعیل محرابی، جمشید مشایخی، پرویز کاردان، محمد حفاظی، منوچهر فرید، ثریا قاسمی، اسماعیل شنگله و مهدی فخیم‌زاده از اعضای آن بودند. سمندریان آثار برجسته‌ای از نویسندگان شاخص ادبیات نمایشی غرب از جمله فردریش دورنمات، برتولت برشت، آنتوان چخوف، اوژن یونسکو، آرتور میلر، ماکس فریش، ژان آنوی، تنسی ویلیامز، ژان پل سارتر و هنریک ایبسن را ترجمه و سپس کارگردانی کرد؛ ازاین‌رو او به‌عنوان یکی از کارگردانان برجستهٔ تئاتر در تاریخ تئاتر ایران شناخته می‌شود که نقش مهمی در آشنایی مردم و علاقه‌مندان با متون و آثار کلاسیک و برجستهٔ تئاتر جهان ایفا کرده است. سمندریان تجربه‌ای نیز در سینما داشت و در سال‌های ابتدایی دههٔ ۱۳۶۰ فیلم «تمام وسوسه‌های زمین» را کارگردانی کرد، اما پس از آن دیگر به سینما بازنگشت. همسر او، «هما روستا» از بازیگران شاخص تئاتر و سینما بود و جوایزی نیز برای نقش‌آفرینی‌هایش دریافت کرد. حمید سمندریان در بامداد روز ۲۲ تیر ۱۳۹۱ درحالی‌که قرار بود نمایش «گالیله» نوشتهٔ برتولت برشت را به روی صحنه ببرد، درگذشت.

درباره افسانه ماهیان

«افسانه ماهیان» در سال ۱۳۴۹ زاده شد. او کارگردان تئاتر، اهل ایران و دانش‌آموختهٔ رشتهٔ تئاتر تا مقطع کارشناسی‌ارشد است. او نمایش‌های «کوکوی کبوتران حرم» (نوشتهٔ «علیرضا نادری»)، «بچه» (نوشتهٔ «نغمه ثمینی»)، «اتوبوسی به نام هوس» (نوشتهٔ «تنسی ویلیامز») و... را به روی صحنه برده است.

بخشی از کتاب این صحنه خانه من است

«من دیدم با اجرای نمایشنامه‌های ایرانی، آن‌گونه که در آن زمان بودند و امروز نیز در بخش اعظمی هستند، میل من برای کارگردانی واقعا عمل نمی‌کند و اصلا میلی در من ظهور نمی‌کند، زیرا روند اغلب نمایشنامه‌ها با سوژه‌های ساده‌ی بومی و یا چیزهایی از این قبیل همراه بود و چون این سوژه‌ها بنای فکرانگیزی و سازندگی کلی نداشت، دیدم این نوع نمایشنامه کار من نیست.»