کتاب قهرمان و دریا

کتاب قهرمان و دریا نوشتهٔ دانلد اچ. میلز و ترجمهٔ آرتمیس رضاپور و افشین رضا‌پور است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است. نویسنده در این اثر الگوهای آشوب در اسطوره‌های باستانی را بیان کرده است.

درباره کتاب قهرمان و دریا

دانلد اچ. میلز در کتاب قهرمان و دریا بیان کرده است که برخی از اساطیر باستانی خاور نزدیک نبرد قهرمان را با اهریمن آب یا ایزد آب روایت می‌کنند. این ایزدها بیشتر معرف آشوب ازلی یا پیش‌کیهانی‌اند و در آن اسطوره‌ها پیروزی قهرمان بر هماورد آبی‌اش، رودخانه یا دریا، نماد آفرینش یا بازآفرینی کیهانی است. کتاب قهرمان و دریا یکی تحقیق در حوزهٔ اساطیر است که به این مسئله می‌پردازد که اسطوره‌های نبرد قهرمانانه با هماوردهای آشوبناک چگونه بسیاری از داستان‌های پهلوانی باستان را شکل می‌دهند و متأثر می‌سازند. به‌ویژه، شیوه‌های عمل چنین الگویی در پاسخ به نیازهای فرهنگی، دغدغه‌های مذهبی و جهان‌بینی مخاطبانش بررسی می‌شود. گیلگمش، پهلوان اصالتا سومری بابل، آخیلوس و اودوسِئوس، قهرمانان یونانی، و یعقوب، نیای بنیانگذار در کتاب مقدس، همگی در نبردهای خاص با رودخانه یا دریا به رویارویی با آشوب می‌پردازند. دیدگاه نویسنده در پژوهش حاضر این است که روایات اساطیری، همچنان که تصویری روشن از تجربه هولناک آشوب به دست می‌دهند، چهارچوبی مفهومی نیز برای شاعران باستان فراهم می‌کردند تا به یاری آن بتوانند حرکت قهرمان را از آشوب به پیروزی ــ مطابق معیارهای جامعه خود ــ مناسکی کنند. از آن‌جایی که اسطوره و مناسک هر دو به شکل‌گیری سازمان اجتماعی فهم‌پذیری کمک می‌کنند و انبوهی از روابط پیچیده انسانی را توضیح می‌دهند، معمای آشوب در پس تلاش تمامی اسطوره‌پردازان باستانی نهفته است تا با یاری آن حس نظم را در جهانی که غالبا به نظر می‌رسید آشوب بر آن حکمفرماست بیان کنند. فصل آخر کتاب به جستجوی وجوه اشتراک الگوهای اسطوره‌ای باستانی و کشفیات جدید دانشمندان درگیر مطالعه نظری آشوب و آشفتگی برمی‌آید.

خواندن کتاب قهرمان و دریا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران پژوهش‌های ادبی، به‌ویژه در باب اسطوره‌های باستانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب قهرمان و دریا

«کتاب اودیسه، در روایت داستانِ بازگشتِ اودوسِئوس پس از ده سال جنگ و ده سال سرگردانی، طوری مضمون بازگشت را گسترش می‌دهد تا بگوید تجربه‌های قهرمان شبیه مناسک گذار هستند؛ به‌علاوه، این الگوهای مناسکی در اودیسه بر پدیده فروپاشی روانی نیز دلالت می‌کنند: اودوسِئوس، با کارهای بزرگی که مستلزم نابودی احتمالی اوست، در تلاش‌هایش برای رسیدن به خانه و، بعد، بازپس‌گیری همسر و پادشاهی‌اش، مدام باید با این سؤال مواجه شود که چه چیزی واقعی و چه چیزی فقط نمایی از واقعیت است. در نهایت، همه این تجربه‌ها با مضامینِ اسطوره‌ای بزرگ‌ترِ آشوب و نظم مرتبط می‌شوند.

برای توضیحِ بیش‌تر این گزاره‌ها باید بگویم که حماسه هومری شباهتی میان آشوب اخلاقی و سیاسی ناشی از جنگ در جهان بیرون و آشوبی مشابه در روان جنگجو می‌بیند؛ مثلاً، در ایلیاد، شدت روزافزون جنگ‌ها، مخصوصا هنگامی که تروایی‌ها به کشتی‌های آخایی‌ها می‌رسند، خشم جنگی آخیلوس را که در نبرد با اسکاماندِر اوج می‌یابد پیشگویی می‌کند. الگوی وحشیگری و انسانیت‌زدایی فزاینده به هنگام شرح و بسط نمایشی منظومه حرکتی به درون آشوب بزرگ‌تر را نشان می‌دهد. اودیسه، برعکس، در تصویری که از فرایندِ سختِ دوباره انسان شدنِ جنگجوی در حال بازگشت به دست می‌دهد، روند معکوسی را به نمایش می‌گذارد و به عبارتی تبدیل به نسخه مقابل تلطیف‌کننده منظومه قبلی می‌شود.

در پایان جنگ، صلح دوباره حکمفرما می‌شود و جنگجویان به خانه‌هایشان بازمی‌گردند. با وجود این، سربازِ در حال بازگشت با دوره دشوار سازگاری اجتماعی، عاطفی و روانی مواجه می‌شود. آشوب درونی روح او، که نتیجه مواجهه مدام با وحشیگری است، باید جای خود را به نظمی درونی دهد که هماهنگی بیش‌تری با واقعیت‌های تغییریافته جهان بیرون دارد. خلاصه این‌که آشوب بیرونی جنگ و آشوب مشابهی که در درون جنگجو جریان دارد باید جای خود را به نظم جدیدی بدهند. اودیسهی هومر از موضوع بازگشت استفاده می‌کند تا این دو بعد زندگی پس از جنگ را به طرز چشمگیری برجسته نماید. اگر بخواهیم نمونه روشنی را ذکر کنیم، ناتوانی اودوسِئوس در شناسایی ایتاکا هنگامی که فایاکیایی‌ها آن‌جا رهایش می‌کنند (سرود سیزدهم)، نشان می‌دهد که تاچه حدی قهرمان و دیدگاه‌هایش تغییر کرده‌اند»