مهدی قلی هدایت

مهدی قلی هدایت ملقب به «مخبرالسلطنه» در سال ۱۲۴۳ هجری شمسی در تهران به دنیا آمد. او در محیطی اشرافی از پدری به نام «علیقلی خان مخبرالدوله» که مقام وزارت علوم را در دوران ناصرالدین شاه و وزارت داخله را در زمان مظفرالدین شاه بر عهده داشت و پدربزرگی به نام «رضاقلی هدایت» که رئیس دارالفنون و ادیب و شاعری برجسته بود، پرورش یافت. پس از سپری‌کردن تحصیلات مقدماتی و عرفی در سال ۱۲۵۸، برای فراگیری ادبیات آلمانی عازم این کشور شد. آنجا به مطالعهٔ تاریخ کشورهای اروپایی مشغول شد و پس از گذشت دو سال به ایران بازگشت؛ سپس مشغول به تدریس در مدرسه‌های جدید و کار در دولت شد. او در زمرهٔ کسانی بود که از مشروطه حمایت کرد و پس از تصویب آن، او و برادرش «مرتضی قلی صنیع الدوله» و همچنین «میرحسین خان» و «میرحسین خان پیرنیا»، کسانی بودند که نظام‌نامهٔ انتخابات را تهیه کردند. مخبرالسلطنه مسئول برگزاری اولین انتخابات مجلس شورای اسلامیِ تهران بود. شهرت او بیشتر ناشی از حضورش در مناصب مختلف سیاسی ایران در اواخر سلطنت قاجار و رضاشاه پهلوی است. زندگی این شخصیت سیاسی با سلطنت شش پادشاه و وقوع حوادث بزرگی همچون ترور ناصرالدین شاه، مشروطیت، استبداد صغیر، نابودی سلسلهٔ قاجار، روی کار آمدن رضاشاه پهلوی، جنگ جهانی اول و دوم و اشغال ایران و به سلطنت رسیدن محمدرضاشاه پهلوی همراه بود. در بیشتر این وقایع یا ناظری آگاه بود یا خود نقشی فعال داشت. کتاب «خاطرات و خطرات»، گوشه‌ای از این وقایع را در کنار عملکرد او از زبان خودش در بر گرفته است.