کتاب ذهن فروپاشیده

کتاب ذهن فروپاشیده نوشتهٔ «گابور ماته» با ترجمهٔ «نرگس رازقی» و منتشرشده توسط انتشارات ۳۶۰ درجه، اثری پژوهشی و تحلیلی دربارهٔ اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی (ADHD /ADD) است. این کتاب به بررسی ماهیت، علل و راه‌های درمان این اختلال می‌پردازد و با تکیه بر تجربه‌های شخصی نویسنده و پژوهش‌های علمی، مخاطبان مختلفی از جمله والدین، معلمان، درمانگران و افراد مبتلا را هدف قرار داده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ذهن فروپاشیده

کتاب «ذهن فروپاشیده» (ریشه‌ها و درمان ADHD) اثری است که در آن «گابور ماته» با نگاهی چندوجهی به اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی (ADHD /ADD) می‌پردازد. این کتاب در دوره‌ای نوشته شده که بحث دربارهٔ ADHD در جوامع غربی و به‌ویژه آمریکای شمالی با رشد چشمگیری همراه بوده و مصرف داروهای محرک برای درمان آن افزایش یافته است. نویسنده با تکیه بر تجربهٔ شخصی خود و فرزندانش و نیز سال‌ها طبابت و پژوهش، تلاش می‌کند تصویری جامع از این اختلال ارائه دهد؛ تصویری که نه‌صرفاً بر ژنتیک و نه‌صرفاً بر محیط تأکید دارد، بلکه تعامل پیچیدهٔ این دو را بررسی می‌کند. کتاب به‌جای سرزنش والدین یا ساده‌سازی موضوع، بر اهمیت رابطهٔ والد - کودک، تأثیر استرس‌های خانوادگی و اجتماعی و نقش تجارب اولیهٔ زندگی در شکل‌گیری مغز و رفتار تأکید می‌کند. این اثر علاوه‌بر ارائهٔ تحلیل‌های علمی، روایت‌هایی از زندگی واقعی افراد مبتلا به ADD را نیز در خود جای داده و به دغدغه‌های والدین، معلمان و درمانگران پاسخ می‌دهد. این کتاب در هفت بخش تنظیم شده که چهار بخش نخست به ماهیت و ریشه‌های اختلال و سه بخش پایانی آن به فرایند بهبودی و راهکارهای عملی می‌پردازد. «گابور ماته» با زبانی صریح و بی‌پرده مرز میان بیماری و ویژگی‌های انسانی را به چالش می‌کشد و از مخاطب می‌خواهد به‌جای قضاوت، به فهم عمیق‌تر این وضعیت برسد.

خلاصه کتاب ذهن فروپاشیده

این کتاب با روایت تجربه‌های شخصی «گابور ماته» و خانواده‌اش آغاز می‌شود. او و سه فرزندش با ADD زندگی می‌کنند و همین تجربهٔ زیسته، بستر تحلیل‌های کتاب را شکل می‌دهد. در بخش‌های ابتدایی، نویسنده به شرح نشانه‌های اصلی ADD می‌پردازد؛ حواس‌پرتی، اختلال در کنترل تکانه و بیش‌فعالی. او با مثال‌هایی از زندگی روزمره نشان می‌دهد این ویژگی‌ها چگونه بر تحصیل، روابط اجتماعی و شغلی افراد تأثیر می‌گذارند. نویسنده تأکید می‌کند که این اختلال صرفاً یک نقص ژنتیکی یا نتیجهٔ تربیت نادرست نیست، بلکه حاصل تعامل پیچیدهٔ ژن‌ها و محیط به‌ویژه تجارب اولیهٔ کودکی و استرس‌های خانوادگی است. این کتاب به نقد دیدگاه‌های رایج دربارهٔ ADHD می‌پردازد؛ ازجمله اینکه بسیاری از ویژگی‌های آن در افراد غیرمبتلا نیز دیده می‌شود و مرز میان «اختلال» و «ویژگی انسانی» چندان روشن نیست. نویسنده با استناد به پژوهش‌های علوم اعصاب و روان‌شناسی تحولی توضیح می‌دهد که مغز انسان در تعامل با محیط شکل می‌گیرد و استرس‌های دوران کودکی می‌توانند مدارهای عصبی مرتبط با توجه و خودتنظیمی را تحت‌تأثیر قرار دهند. در بخش‌هایی از کتاب، تأثیر روابط خانوادگی به‌ویژه تعارضات زناشویی و اضطراب والدین بر شکل‌گیری و تشدید نشانه‌های ADD بررسی می‌شود. نویسنده با مثال‌هایی از زندگی خود و بیمارانش نشان می‌دهد که حتی در خانواده‌های به‌ظاهر سالم و دوست‌داشتنی، استرس‌های پنهان می‌تواند زمینه‌ساز بروز این اختلال باشد. کتاب حاضر به راهکارهای بهبودی می‌پردازد و تأکید می‌کند که درمان ADD صرفاً با دارو ممکن نیست و نیازمند تغییر نگرش، افزایش آگاهی و بهبود کیفیت روابط انسانی است. نویسنده بر اهمیت خودشناسی، پذیرش و ایجاد محیطی امن و حمایتگر برای رشد عاطفی و شناختی افراد مبتلا تأکید دارد.

چرا باید کتاب ذهن فروپاشیده را خواند؟

این کتاب با ترکیب تجربهٔ زیستهٔ نویسنده و تحلیل‌های علمی، تصویری چندلایه و انسانی از اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی ارائه می‌دهد. کتاب «ذهنِ فروپاشیده» فراتر از برچسب‌زنی و قضاوت به ریشه‌های عمیق‌تر این اختلال می‌پردازد و مخاطب را با پیچیدگی‌های مغز، روان و محیط آشنا می‌کند. مطالعهٔ این اثر می‌تواند به درک بهتر خود یا اطرافیان مبتلا به ADD کمک کند و راه‌هایی برای مواجههٔ سازنده با چالش‌های این وضعیت پیش پای خواننده بگذارد.

خواندن کتاب ذهن فروپاشیده را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای والدین کودکان مبتلا به ADD /ADHD، بزرگسالان درگیر با این اختلال، معلمان، مشاوران، درمانگران و هر کسی که دغدغهٔ فهم عمیق‌تر اختلال کم‌توجهی/ بیش‌فعالی را دارد، مناسب است؛ همچنین برای دانشجویان و پژوهشگران حوزه‌های روان‌شناسی، علوم تربیتی و پزشکی مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب ذهن فروپاشیده

«قدرت سیناپس‌ها تحت تأثیر عوامل زیادی است: ازجمله دفعات استفاده یا عدم استفاده از آن‌ها، یا ترکیب شیمیایی بدن از یک موقعیت به موقعیتی دیگر. مدارها همچنین توسط مدارهای دیگری که ممکن است در عملکرد آن‌ها اختلال ایجاد کند یا به آن‌ها کمک کند، ضعیف یا تقویت می‌شوند. ما این را در اختلال کمبود توجه می‌بینیم؛ زمانی که کودکی می‌تواند به موضوعی در یک نوع محیط توجه کند، اما نمی‌تواند روی همان موضوع در محیط دیگر تمرکز کند. این موقعیت ADD منعکس‌کنندهٔ ورودی احساسات است که نقش قدرتمندی در توجه دارند.

همان‌طور که می‌دانیم در ADD قشر مغز به‌اندازهٔ کافی کنترل قوی بر مراکز برانگیختگی و تولید احساسات در نواحی تحتانی مغز اعمال نمی‌کند. دکتر بنز اشاره می‌کند که پیوندهای مهم بین قشر مغز و این مراکز عاطفی همچنان تا اواخر دههٔ ششم به بلوغ می‌رسند. این نشان می‌دهد رفتار انسان ممکن است حداقل تا حدی شامل یکپارچگی پیش‌روندهٔ شناخت با احساسات باشد. ادغام شناخت با احساسات (ادغام آن‌چه می‌دانیم، با آن‌چه احساس می‌کنیم) همان ادغام فرایند درمان در ADD است و فقدان آن زمینه‌ساز پراکندگی ذهن ADD است.

استنلی گرینسپن در جایگاه روان‌پزشک کودک علاقهٔ خاصی به درمان اوتیسم داشته؛ نوعی اختلال عملکرد عصبی-فیزیولوژیکی و روانی که بسیار ناتوان‌کننده‌تر از اختلال کمبود توجه است. دکتر گرینسپن گزارش می‌دهد که به بعضی از کودکان مبتلا به اوتیسم کمک کرده‌اند تا با مهارت‌های شناختی، عاطفی و اجتماعی در محدودهٔ طبیعی یا حتی برتر باهوش و از نظر عاطفی سالم شوند. او سؤالی مرتبط می‌پرسد: «اگر تعداد زیادی از کودکانی که علائم فیزیولوژیکی شدیدی از خود نشان می‌دادند، اوتیستیک یا کم‌توان‌ذهنی تشخیص داده می‌شدند و می‌توانستند در الگوهای تعاملی قرار بگیرند که به آن‌ها اجازهٔ رشد قابل توجه می‌داد، چالش‌های کوچک‌تر چه می‌شد؟» باید به این سؤال مانند فراخوان اقدام برای والدین، معلمان، پزشکان و روان‌شناسان مرتبط با اختلال کمبود توجه و همچنین برای بزرگ‌سالانی که با اثرات ویژگی‌های ADD خود دست‌وپنجه نرم می‌کنند نگاه کنیم. ارتقای رشد عصبی- فیزیولوژیکی و عاطفی کودک یا بزرگ‌سال مبتلا به ADD چالش کوچکی نیست، اما همان‌طور که خواهیم دید غیرممکن است.

به گفتهٔ کارل راجرز فرایند درمان بر قابل اعتماد بودن ماهیت انسان تکیه دارد. این باوری نادرست است که کودک انسان یک وحشی خودخواه است که باید رام شود. وقتی نوزادان هیچ تجربه یا دیدگاهی غیر از خود ندارند و دنیا را فقط بر اساس نیازهای خود می‌بینند، مرحله‌ای از خودشیفتگی کامل را پشت سر می‌گذارند. این مرحله‌ای طبیعی و بخشی از رشد است که فقط خواسته‌های انسان نوپای درمانده را منعکس می‌کند. در این مرحله است که بسته به شرایط رشد می‌کنیم یا در آن گیر می‌کنیم. اگر شرایط رشد فراهم شود، کودک به بلوغ، شفقت و ظرفیت تلاش متمرکز دست می‌یابد.»