کتاب افشارهای شاهین دژ و تکاب

کتاب افشارهای شاهین دژ و تکاب نوشتهٔ سهند بهرنگی است. انتشارات شیرازه کتاب ما این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی سرگذشت خاندان‌های حاکم افشار با تکیه بر اسناد تاریخی دوره‌های قاجار و پهلوی. این اثر از مجموعهٔ «تاریخ معاصر ایران» به دبیری «کاوه بیات» است.

درباره کتاب افشارهای شاهین دژ و تکاب

ایل افشار یکی از ایل‌های بزرگی است که از همان مراحل نخست استقرار ایلات و عشایر ترک‌زبان در ایران، در این سرزمین جای گرفت و تا زمانی که نظام ایلی هنوز به قدرت خود باقی بود، نقش مهمی در تاریخ ایران ایفا کرد. نام و نشان ایل افشار و بخش‌های مختلف آن در سراسر ایران تا دوره‌ای که نظام ایلی به‌قدرت خود باقی بود،‌ بخش روشن و واضحی از تاریخ ایران را تشکیل می‌دهد، اما این وضوح و روشنی هنگامی کم‌رنگ‌ می‌شود که از اواسط دورهٔ قاجار نظام ایلی در تطابق با مقتضیات جهان مدرن به‌تدریج جای خود را به یک نظام متفاوت داد که در آن واحدهای مستقل ایلی نقش و اهمیت خود را از دست دادند. سرگذشت افشارهای تکاب و شاهین‌دژ یکی از مصادیق بارز این موضوع است. سهند بهرنگی در کتاب افشارهای شاهین دژ و تکاب سعی کرده است تا با استفاده از اسناد و فرامین به‌جامانده از آن‌ها تاریخ این ایل را بیان کند.

نویسنده تأکید کرده است که اسناد و مدارکی که در این کتاب مورد بررسی قرار گرفته‌اند تنها بخش اندکی از اسناد مرتبط با تحولات این حوزه را تشکیل می‌دهند. از یک‌چنین حوزهٔ گسترده‌ای که از لحاظ جغرافیایی در شمال به میانه، در غرب به سقز، در شرق به خمسهٔ زنجان و در جنوب به گروس و بیجار محدود می‌شود و از لحاظ زمانی نیز یک دورهٔ کم‌وبیش ۱۵۰ساله را شامل می‌گردد، اسناد و مدارکِ به‌مراتب بیشتری وجود دارد که بسیاری از آن‌ها در پیچ‌وخم مراکز آرشیو رسمی و نیمه‌رسمی کشور هنوز به‌درستی شناسایی نشده و در دسترس قرار نگرفته‌اند و بخشی نیز هنوز در صندوقچه‌های خانوادگی پنهان و در معرض نابودی هستند.

خواندن کتاب افشارهای شاهین دژ و تکاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران تاریخ ایران، به‌ویژه تاریخ دوران افشاریه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره کاوه بیات

کاوه بیات متولد ۱۳۳۳ در تهران، تاریخ‌نگار، پژوهشگر ایرانی و نوهٔ دختری «صولت‌الدوله قشقایی» است. بیات مقالاتی در فصلنامهٔ «گفت‌وگو»، ماهنامهٔ «جهان کتاب» و ماهنامهٔ «اندیشهٔ پویا» نگاشته است. او دبیر مجموعه‌های «تاریخ معاصر ایران» و «آسیای میانه و قفقاز» در شرکت نشر و پژوهش شیرازه (انتشارات شیرازه کتاب ما) است. «روابط ایران و ترکیه»، «سقوط فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «کردها و فرقهٔ دموکرات آذربایجان»، «ارومیه در محاربهٔ عالم‌سوز» و «آذربایجان در موج‌خیز تاریخ» از جمله آثار این نویسنده است.

بخشی از کتاب افشارهای شاهین دژ و تکاب

«تعلیقه عالی به توسّط عالیجاه میرزا جلیل آدم امیر الامراء العظام معیّرالممالک زیارت شد. مرقوم فرموده بودند که مأموری به اتّفاق مشارالیه به قریه آق‌کند سقّز بفرستد که اموال غارتی اهالی میاندوآب را که در خانه جلیل برادر باباخان و کسان اوست استرداد نموده و سواره سیلکه را هم دستگیر کرده بیاورند.

بعد از زیارت تعلیقه عالی فوراً بیوک‌خان یاور سواره افشار را با بیست نفر سوار به اتّفاق میرزا جلیل روانه نموده شرحی به مجیدآقا نام پسر فیض‌الله‌بیگ که از بنی اعمام مجیدخان حاکم سقّز و سه دانگ قریه آق‌کند متعلّق به او و در همان جا ساکن است نوشتم و تأکید کردم که در اجرای مأموریّت میرزا جلیل و بیوک‌خان لازمه تقویت و موافقت به عمل آورد و شرح مؤکّدی هم به خود مجیدخان حاکم سقّز نوشته فرستادم و بیوک‌خان و میرزا جلیل بالضّروره به تعجیل رفته علی الطّلوع وارد قریه آق‌کند شده، آقا مجید نام عموزاده مجیدخان را از مأموریّت خودشان اطّلاع داده بودند و مشارالیه به عوض این که از در تمکین و تقویت برآید، به مقام سرکشی برآمده و یک مرتبه همه اهل آبادی را برانگیخته با ازدحام و جمعیّت کثیری با کمال جسارت بر سر آن‌ها ریخته شروع به انداختن تفنگ کرده چند نفر از سواره افشار را مجروح کرده بودند و میرزا جلیل و بیوک‌خان در آن اثنا همین قدر کار کرده که چهار نفر از کسان خود جلیل‌آقا را دستگیر نموده و چون دیده بودند که خود آقا مجید پیش افتاده و همه اهل آبادی را که از سیصد چهار صد نفر بیشتر بوده‌اند به تفنگ انداختن و هرزگی واداشته به ملاحظه این که مفسده بزرگی برپا نشود، از آبادی بیرون آمده و آن چهار نفر را محبوساً با خود برداشته مراجعت کرده بودند. لازم بود مراتب را خدمت بندگان اجلّ عالی عرض نمایم که این طور هرزگی و جسارت این آقا مجید ناشی از مجیدخان حاکم سقّز است که جوان نادان خیره‌سری است و قرار او در این موارد همیشه بر خیرگی و جسارت است.»