کتاب استعمارزدایی، یک تاریخ مختصر

کتاب استعمارزدایی (یک تاریخ مختصر) نوشته‌ یان سی. یانسن و یورگن استر همل با ترجمه‌ محمدرضا فدایی، اثری پژوهشی و تحلیلی درباره‌ی یکی از مهم‌ترین تحولات قرن بیستم است که نشر شیرازه کتاب ما آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی روند و پیامدهای استعمارزدایی در جهان می‌پردازد و تلاش می‌کند با نگاهی چندوجهی، ابعاد سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی این فرایند را واکاوی کند. نویسندگان با اتکا به پژوهش‌های تاریخی و تحلیل‌های تطبیقی، استعمارزدایی را نه‌تنها به‌عنوان یک رویداد تاریخی، بلکه به‌مثابه‌ی فرایندی پیچیده و چندلایه بررسی کرده‌اند که تاثیرات آن تا امروز ادامه دارد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب استعمارزدایی، یک تاریخ مختصر

کتاب استعمارزدایی نوشته‌ی یان سی. یانسن و یورگن استر همل، اثری تحلیلی در حوزه‌ی تاریخ و علوم اجتماعی است که به بررسی روند پایان امپراتوری‌های استعماری و شکل‌گیری دولت-ملت‌های مستقل در قرن بیستم می‌پردازد. این کتاب با رویکردی تطبیقی و تحلیلی، استعمارزدایی را نه صرفاً به‌عنوان انتقال قدرت یا پایان سلطه‌ی خارجی، بلکه به‌عنوان فرایندی چندوجهی و پیچیده بررسی کرده است. یانسن و همل تلاش کرده‌اند با طرح پرسش‌هایی درباره‌ی ویژگی‌های عصر استعمار، وضعیت کشورهای استعمارگر و مستعمره، مسیرهای استعمارزدایی و پیامدهای آن، تصویری جامع از این پدیده ارائه دهند.

کتاب استعمارزدایی، یک تاریخ مختصر بر پایه‌ی تحلیل تاریخی، بررسی الگوهای تبیینی و مقایسه‌ی مناطق مختلف جهان استوار است و به جای روایت صرف رویدادها، به تحلیل زمینه‌ها و پیامدهای استعمارزدایی می‌پردازد. این اثر همچنین به نقش جنگ‌های جهانی، جنبش‌های ضداستعماری، تغییرات هنجاری و ساختاری در نظام بین‌الملل و پیامدهای کوتاه و میان‌مدت استعمارزدایی توجه ویژه‌ای دارد. در مجموع، استعمارزدایی اثری است که با نگاهی انتقادی و چندلایه، به بررسی یکی از مهم‌ترین تحولات تاریخ معاصر می‌پردازد.

خلاصه کتاب استعمارزدایی، یک تاریخ مختصر

کتاب استعمارزدایی با طرح این پرسش آغاز می‌شود که استعمارزدایی دقیقاً چیست و چه زمانی و چگونه رخ داده است. نویسندگان با اشاره به ابهام‌ها و روایت‌های متضاد درباره‌ی این فرایند، تلاش کرده‌اند استعمارزدایی را نه صرفاً به‌عنوان کسب استقلال سیاسی، بلکه به‌مثابه‌ی فرایندی چندبعدی که حوزه‌های اقتصاد، فرهنگ و سیاست را دربرمی‌گیرد، بررسی کنند. کتاب ابتدا ویژگی‌های عصر استعمار را واکاوی می‌کند: ساختار امپراتوری‌ها، نقش جمعیت‌های مهاجر، وابستگی اقتصادهای استعماری به بازار جهانی و میزان مداخله‌ی قدرت‌های استعماری در حوزه‌های اجتماعی و فرهنگی. سپس به مسیرهای مختلف استعمارزدایی می‌پردازد و نشان می‌دهد که این فرایند در مناطق مختلف جهان، بسته به شرایط محلی، ساختار امپراتوری و تحولات بین‌المللی، شکل‌های متفاوتی به خود گرفته است.

در بخش‌های بعدی، کتاب به نقش جنگ‌های جهانی، جنبش‌های ضداستعماری و ملی‌گرایی، و همچنین تاثیر تحولات جهانی مانند جنگ سرد و شکل‌گیری سازمان‌های بین‌المللی می‌پردازد. نویسندگان تأکید کرده‌اند که استعمارزدایی نه‌تنها به معنای پایان سلطه‌ی مستقیم قدرت‌های استعماری بود، بلکه به تغییرات عمیق در نظم بین‌الملل، شکل‌گیری دولت-ملت‌های جدید و بازتعریف هویت‌های ملی انجامید.

کتاب همچنین به پیامدهای کوتاه و میان‌مدت استعمارزدایی می‌پردازد: از تداوم روابط اقتصادی و سیاسی میان کشورهای سابقاً استعمارگر و مستعمره، تا چالش‌های داخلی دولت‌های تازه‌استقلال‌یافته، از جمله بحران‌های هویتی، اختلافات مرزی و ظهور نظام‌های اقتدارگرا. نویسندگان با بررسی الگوهای تبیینی مختلف، نشان داده‌اند که استعمارزدایی را نمی‌توان صرفاً نتیجه‌ی یک عامل دانست، بلکه مجموعه‌ای از عوامل داخلی و بین‌المللی، اقتصادی و فرهنگی در آن نقش داشته‌اند. در نهایت، کتاب با نگاهی انتقادی به میراث استعمار و استعمارزدایی، به این پرسش می‌پردازد که آیا این فرایند توانسته است جهانی برابرتر و عادلانه‌تر بسازد یا صرفاً شکل‌های جدیدی از نابرابری و وابستگی را به‌وجود آورده است.

چرا باید کتاب استعمارزدایی، یک تاریخ مختصر را بخوانیم؟

کتاب استعمارزدایی با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، به یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین تحولات تاریخ معاصر می‌پردازد. این اثر با طرح پرسش‌های اساسی درباره‌ی ماهیت، مسیر و پیامدهای استعمارزدایی، به خواننده کمک می‌کند تا فراتر از روایت‌های ساده‌انگارانه، ابعاد مختلف این پدیده را درک کند. از ویژگی‌های شاخص کتاب می‌توان به توجه به تفاوت‌ها و شباهت‌های تجربه‌ی استعمارزدایی در مناطق مختلف جهان، تحلیل نقش عوامل بین‌المللی و داخلی، و بررسی پیامدهای بلندمدت این فرایند اشاره کرد. همچنین، کتاب با ارائه‌ی چارچوب‌های تحلیلی متنوع، امکان مقایسه و فهم عمیق‌تر موضوع را فراهم می‌کند.

خواندن کتاب استعمارزدایی، یک تاریخ مختصر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به دانشجویان و پژوهشگران علوم اجتماعی، تاریخ، علوم سیاسی و روابط بین‌الملل پیشنهاد می‌شود. همچنین برای علاقه‌مندان به موضوعات استعمار، جنبش‌های آزادی‌بخش، تحولات جهانی قرن بیستم و کسانی که دغدغه‌ی فهم ریشه‌های نابرابری و تحولات سیاسی معاصر را دارند، مناسب است.

درباره نویسندگان

یان سی. یانسن استاد تاریخ مدرن (قرن‌های نوزدهم و بیستم) در دانشگاه توبینگن است. او پیش از پیوستن به دانشگاه توبینگن دانشیار تاریخ جهانی جابه‌جایی (قرن‌های هجدهم تا بیستم) در دانشگاه دویسبورگ-اسن و پژوهشگر مؤسسه‎‌ی تاریخ آلمان در واشنگتن دی‌سی بود. همچنین در سال‌های گذشته، در دانشگاه‌های جورج واشنگتن، جورج‌تاون، کنستانس، و در مؤسسه‌ی پژوهشی مغرب معاصر (IRMC) در تونس و مدرسه‌ی مطالعات مشرق‌زمین و آفریقا (SOAS) در لندن، به تدریس و تحقیق اشتغال داشته است.

علایق پژوهشی اصلی یان در زمینه‌ی تاریخ تطبیقی امپراتوری‌های استعماری اروپایی و فرایند استعمارزدایی با تمرکز ویژه بر شمال آفریقا، مدیترانه و دنیای اقیانوس اطلس است. او نویسنده‌ی کتاب فتح و یادآوری: سیاست نمادین، فضاهای عمومی و استعمار فرانسه در الجزایر ۱۸۳۰ تا ۱۹۵۰ (۲۰۱۳) است و  در تالیف کتاب‌های استعمار: تاریخ، اشکال و پیامدها (۲۰۱۲) و استعمارزدایی: یک تاریخ مختصر (با همکاری یورگن استر هامل، انتشارات دانشگاه پرینستون، ۲۰۱۷) نقش داشته است. پژوهش کنونی او درباره‌ی تاریخ جنبش‌های پناهندگی در دوران انقلاب‌ها (دهه‌ی ۱۷۸۰ تا دهه‌ی ۱۸۲۰) و تأثیر گسترده‌ی آن‌ها بر دگرگونی دنیای آتلانتیک است. دو پروژه‌ی کتاب او به بررسی دگرگونی مفاهیم و تعاریف حقوقی بیگانگی و تابعیت در عصر انقلاب‌ها، و نیز ظهور تبعید به‌عنوان فضایی سیاسی و فرامستعمراتی می‌پردازد.

یان سرپرست اصلی پروژه‌ی «تبعیدشدگان آتلانتیک» است که با حمایت مالی «گرنت آغازین» شورای پژوهش اروپا (ERC) انجام می‌شود. این پروژه بر پایه‌ی چند مطالعه‌ی موردی در حوزه‌ی کارائیب و قاره‌ی آمریکا، به بررسی تاریخ جنبش‌های پناهندگی در دوران انقلاب‌ها می‌پردازد. یان همچنین از بنیان‌گذاران و برگزارکنندگان «سمینار بین‌المللی سالانه در مطالعات تاریخی پناهندگی» با عنوان تاریخی‌سازی تجربه‌ی پناهندگی (قرن‌های هفدهم تا بیست‌ویکم) است که با همکاری چندین نهاد پژوهشی در اروپا و ایالات متحده برگزار می‌شود.

او همچنین پژوهشگر اصلی در گروه پژوهشی «ابهام و تمایز» است که با حمایت بنیاد پژوهش آلمان (DFG) اداره می‌شود، و در آن پروژه‌ای درباره‌ی قوانین مربوط به بیگانگان در حوزه‌ی کارائیب در دوران انقلاب‌ها را هدایت می‌کند. افزون بر این، یان پژوهشگر وابسته به مرکز بین‌رشته‌ای «کاته هامبورگر / مرکز پژوهش همکاری جهانی» (KHK/GCR21) نیز هست.

یورگن استر هامل استاد برجسته‌ی تاریخ مدرن و معاصر آلمان است. او بین سال‌های ۱۹۸۶ تا ۱۹۹۰ مدرس ارشد علوم سیاسی در دانشگاه آلبرت-لودویگ فرایبورگ بود و پس از آن به‌عنوان استاد تاریخ مدرن و معاصر در دانشگاه آزاد هاگن (FernUniversität)، مؤسسه‌ی عالی مطالعات بین‌المللی ژنو (The Graduate Institute) و از سال ۱۹۹۹ در دانشگاه کنستانس تدریس کرد. او در سال ۲۰۱۸ بازنشسته شد. استر هامل دکترای خود را در سال ۱۹۸۰ از دانشگاه کاسل و درجه‌ی هابیلیتاسیون (صلاحیت استادی) را در سال ۱۹۹۰ از دانشگاه فرایبورگ دریافت کرد. در سال ۲۰۱۸، «مؤسسه‌ی دانشگاهی اروپا» در فلورانس دکترای افتخاری خود را به او اعطا کرد و در همان سال به عضویت «نشان پور لُ مریت» (Order Pour le Mérite) که از عالی‌ترین نشان‌های افتخار علمی آلمان است، برگزیده شد.

او عضو فرهنگستان‌های علوم در هاله (لئوپولدینا)، برلین، وین و تورین، همچنین عضو آکادمی بریتانیا و آکادمی اروپایی (Academia Europaea) است. از جمله جوایز مهم او می‌توان به جایزه‌ی لایب‌نیتس (۲۰۱۰)، جایزه‌ی زیگموند فروید از سوی آکادمی زبان و ادبیات آلمان (۲۰۱۴)، جایزه‌ی توینبی (۲۰۱۷) و جایزه‌ی بالزان (۲۰۱۸) اشاره کرد.

استر هامل فعالیت علمی خود را با پژوهش درباره‌ی تاریخ چین مدرن و امپراتوری بریتانیا آغاز کرد و همچنین به تدریس تاریخ و نظریه‌ی روابط بین‌الملل پرداخت. او شاگرد و همکار دو تاریخ‌نگار برجسته، ارنست شولین (۲۰۱۷–۱۹۲۹) و ولفگانگ ی. مومزن (۲۰۰۴–۱۹۳۰)، بود و با تأثیرپذیری از آنان، علاقه‌مند به تاریخ تطبیقی و تاریخ جهانی شد. او بعدها به یکی از پیشگامان رویکرد «تاریخ جهانی» در آلمان بدل شد. ثمره‌ی این مسیر پژوهشی، نگارش کتاب تاریخ تحلیلی جهان در قرن نوزدهم (۲۰۰۹) بود که تاکنون به ده زبان ترجمه شده است. استر هامل همچنین در زمینه‌های دیگری چون عصر روشنگری، تاریخ اجتماعی موسیقی، تاریخ حوزه‌ی عمومی جهانی (Weltöffentlichkeit) و تاریخ و نظریه‌ی تاریخ‌نگاری پژوهش کرده است. او به همراه آکیرا ایریه (از دانشگاه هاروارد) سردبیر مجموعه‌ی شش‌جلدی *Geschichte der Welt* (تاریخ جهان) است که توسط انتشارات سی.اچ. بک (C.H. Beck) در مونیخ (۲۰۱۲–۲۰۲۳) منتشر شده و نسخه‌ی انگلیسی آن با عنوان «A History of the World» در انتشارات دانشگاه هاروارد (۲۰۱۳–۲۰۲۵) در در دست انتشار است.