کتاب فرار به مهلکه

کتاب فرار به مهلکه نوشتهٔ روزبه صدرآرا است. نشر نیماژ این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر از مجموعهٔ «استخوان‌های روح» این نشر است که شامل دفترهایی در باب فلسفه و نظریه‌ٔ مدرن است.

درباره کتاب فرار به مهلکه

کتاب فرار به مهلکه شامل ۲۰ مقاله در باب نظریه و فلسفه‌ٔ قاره‌ای و گفتار مارکسیستی است. این ۲۰ مقاله محصول فعالیت نظری روزبه صدرآرا در دهه‌ٔ ۱۳۸۰ شمسی است و از میان شماری از یادداشت‌ها، تحلیل‌ها و نقدهایی انتخاب شده‌اند. این کتاب مجموعه‌‌ای از تمریناتی است که رویکردی سیاسی در باب فرهنگ و فلسفه‌ٔ مدرن از طریق خوانش سینما و ادبیات و نسبت میان بدن و سیاست را شرح می‌دهد و ازطرف‌دیگر به بررسی آرای چهره‌های پرنفوذ فلسفه و نظریه‌ٔ در قرن ۲۰ میلادی می‌پردازد. او نظریه‌های اندیشمندانی نظیر «گئورگ زیمل» (جامعه‌شناس آلمانی)، «ژان پل سارتر» (فیلسوف فرانسوی)، «لویی آلتوسر» (مارکسیست فرانسوی)، «فردریک جیمسون» (مارکسیست آمریکایی) و «والتر بنیامین» (مارکسیست آلمانی) را تحلیل و بررسی می‌کند. این کتاب به‌صورت ویژه به ریشه‌یابی تفکر مدرن پس از ویرانی‌های جنگ جهانی دوم می‌پردازد.

خواندن کتاب فرار به مهلکه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفهٔ مدرن و پژوهشگران تاریخ هنر پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فرار به مهلکه

«چرا از استالینیسم به‌مثابهٔ وجه وقیح مارکسیسم یاد می‌شود؟ این مفروضی است که غالباً ما را دربرابر راه حل تخت و ساده‌شده‌ای قرار می‌دهد که استالینیسم ادامهٔ منطقی و تاریخی مارکسیسم است. اما برخلاف، باید اذعان کرد که استالینیسم فرم برین و متعالی اما به همان میزان کژریخت و قناس کانت‌گرایی است. کانت‌گرایی وقتی با ایدهٔ انداموارگی (ارگانیک بودن) پدیده‌ها که متقابلاً همدیگر را مشروط می‌کنند از سویی، و قانون حرکت و تکامل همین پدیده‌ها از سوی دیگر همراه و همساز می‌شود، نوعی پیکر مستقل از واقعیت را پیش می‌نهد. بهترین و سرراست‌ترین تبیین این ایده را استالین در خطابه‌ای در ۲۶ ژانویه ۱۹۲۴ ایراد کرد: «رفقا، ما کمونیست‌های مردمی از سرشت ویژه‌ایم. ما از مصالح خاصی برش یافته‌ایم. کسانی هستیم که ارتش فرماندهٔ بزرگ پرولتاریا، ارتش رفیق لنین را تشکیل می‌دهیم. هیچ افتخاری بالاتر از تعلق به این ارتش نیست. هیچ افتخاری بالاتر از داشتن نام عضویت حزبی که بنیان‌گذار و رهبر آن رفیق لنین است، نیست. همه‌کس لیاقت عضویت چنین حزبی را ندارد. همه‌کس را تاب و تحمل مصائب و طوفان‌های مربوط به عضویت این حزب نیست.» با اندکی دقت و ژرف‌کاوی می‌توان پی برد که استالین تمام تأکید و پافشاری‌اش بر خود ویژه بودن پیکر، رهبر و حزب کمونیست است یعنی چیزی که ورای واقعیت و به‌منزلهٔ امری متعالی و برین مثال زده می‌شود. پیکر، رهبر و حزب پدیده‌هایی هستند که به‌گونه‌ای ارگانیک و عمودی در نظر گرفته می‌شوند که متقابلاً و پیوسته همدیگر را مشروط می‌کنند و راه به سمت و سوی تکامل و پیش‌روی به‌مثابهٔ عناصر برسازندهٔ قوانین تاریخی کمونیسم می‌برند و این حرکت ایده‌آل جدا از واقعیت، تأیید متعالی و برین بودن فرم استالینیسم است که پیکر نامیرایی را برایش رقم می‌زند. پس: استالینیسم وجه زامبی‌وار و دراکولایی کانت‌گرایی است. اگر به دو جستار همبستهٔ لاکان («کانت همراه با ساد») و ژیژک («کانت و ساد: جفت ایده‌آل») نقبی بزنیم، به‌روشنی درمی‌یابیم که استالینیسم چندان هم با بصیرت پیش‌گفتهٔ (زامبی  دراکولا) تفاوتی ندارد بلکه جفتی ایده‌آل‌اند. نمونه‌های مثالی زامبی‌ها و دراکولاها در فیلم‌های منتسب به دلهره‌آور دقیقاً دو موتیف را هم‌عرض و به‌موازات هم پیش می‌برد: این‌ها از لحاظ بدنی به‌غایت کژریخت، بی‌ریخت و هیولاوارند و درست در همین جهت، کالبدی جدا از نوع بشر دارند و تنها خصوصیت متصل‌کنندهٔ آن‌ها به بشر، ارتزاق از طریق بدن‌خواری (خوردن گوشت گرم آدم زنده) است. آن‌ها به واقعیت بشر هجوم می‌برند و آن (یعنی واقعیت) را به کابوس خود (کابوسی که هستند) پیوست می‌کنند و شکل هولناک و دهشتبار و به همان میزان فرازمینی و استعلایی به آن می‌دهند، گویی سایه‌به‌سایه با آدمی در حرکت‌اند و دمی او را رها نمی‌کنند. استالینیسم هم گونه‌ای از ارعاب را در پیش گرفت که قدم‌به‌قدم با منتقدان و مخالفانش بود و آن‌ها را به‌کام مرگ فرستاد، چه‌بسا اگر به خاطرات و متون روشنفکران و نویسندگان تحت قیادت نظام استالینیستی نگاه بیندازیم، وجود چنین هراسی را به‌عینه درمی‌یابیم (فی‌المثل نویسندگانی چون ایوان کلیما و هرتا مولر در این زمینه مثال زدنی‌اند).»