کتاب عشاق باشکوه

کتاب عشاق باشکوه نوشتهٔ مولیر و ترجمهٔ فریده مشتاقی و آرزو حسینقلی است. نشر قطره این نمایشنامهٔ کمدی فرانسوی را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب عشاق باشکوه

کتاب عشاق باشکوه حاوی یک نمایشنامهٔ کمدی شش‌پرده‌ای است. این نمایشنامه که با مقدمه‌ای به قلم «قطب‌الدین صادقی» آغاز شده، یک کمدی همراه با موسیقی و باله است که ۱۰ شخصیت دارد. مولیر در شرح صحنه نوشته است که این اثر در تسالیا (Thessalie) و در درهٔ زیبای تمپی (در شمال تسالیا) روی می‌دهد. تسالیا، ناحیه‌ای باستانی در یونان است. داستان چیست؟ در پیشگفتار آمده که پادشاه که در هر اقدامی به‌دنبال چیزهای فوق‌العاده و استثنایی است، تصمیم می‌گیرد به درباریانش سرگرمی اهدا کند؛ شامل همهٔ آنچه تئاتر می‌تواند ارائه دهد. شاه برای اینکه به این نیت جامهٔ عمل بپوشاند و مجموعه‌ای از چیزهای متنوع را به هم پیوند دهد، دو شاهزادهٔ رقیب را برمی‌گزیند. این دو شاهزاده، شاهدخت جوان و مادرش را دعوت می‌کنند به اقامت در منطقهٔ ییلاقیِ درهٔ تمپی. قرار است آنجا با برگزاری بازی‌های پوتی، جشن بگیرند. در طی این مهمانی، هر نوع سرگرمی ممکن برای پذیرایی از شاهدخت و مادرش مهیا می‌شود. پایان چیست؟ این نمایشنامه را بخوانید تا بدانید.

می‌دانیم که نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان»، «علیرضا نادری» و «محمد چرمشیر» بوده است.

خواندن کتاب عشاق باشکوه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات نمایشی قرن ۱۸ فرانسه و قالب نمایشنامه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ژان باتیست مولیر

ژان باتیست مولیر در سال ۱۶۲۲ میلادی به دنیا آمد و در سال ۱۶۷۳ درگذشت. وقتی ۹ساله بود، جزو پیشخدمتان ویژهٔ شاه شد. در جوانی زبان لاتین آموخت و آثار ترنس، شاعر و کمدی‌نویس رومی قرن دوم پیش از میلاد را خواند که موجب آشنایی بیشتر او با زبان لاتین شد. مدتی به تحصیل در رشتهٔ حقوق پرداخت و پس از آن به‌عنوان وکیل دعاوی به کار پرداخت. وقتی در دربار فرانسه مشغول به کار شد، با برنامه‌هایی نمایشی که توسط بازیگران ایتالیایی در دربار اجرا می‌شد، آشنا و شیفتهٔ این هنر شد. «عشق طبیب» نام یکی از آثار مولیر است که یک فارس کوتاه و سبک (Farce) به شمار می‌رود. پس از این اثر بود که او محبوب شد. مولیر عناصر کمیک «کمدیا دل آرته» همچون پیشخدمتان بامزه، فضل‌فروشان، عشاق جوان دل‌خسته و دختران احساساتی را گرفت و با زندگی فرانسوی انطباق داد و آثاری پدید آورد که عناوینی همانند کمدی رئالیستی یا اجتماعی یا انسانی را یدک کشیده است. در عصری که کورنی و راسین با تراژدی‌های خود آن دوران را به اسم خود سند زده بودند، مولیر با کمدی‌هایش در کنار آن دو قرار گرفت. این دوران مقارن بود با حکومت لویی چهاردهم؛ دورانی که فرانسه نه‌تنها به سیاست که بر زبان و ادبیات و هنر در سراسر اروپای غربی حکمرانی می‌کرد؛ عصری که مولیر در مدت ۳۶ سال از یک زمین تنیس اجاره‌ای به «کمدی فرانسه» راه یافت و در قلهٔ آن قرار گرفت تا هجو اصول اخلاقی را در دربار لویی چهاردهم دستمایهٔ آثار کمدی خودش قرار بدهد، روابط غیراخلاقی درباریان و اشراف ورشکسته، قماربازی‌ها، حرکات جنون‌آمیز برای کسب جاه و مقام و عنوان، ضیافت‌های باشکوه و پر زرق‌وبرق، خودآرایی‌ها، تملق و چاپلوسی و غیره را در کمدی‌های خود به‌شیوه‌ای جذاب و واقع‌گرایانه به انتقاد گیرد و پوزخندی زهرآگین به اشرافیت در‌ حال‌ زوال و بورژوازی جاه‌طلبِ عصر خود بزند.

«عشاق باشکوه» یکی از نمایشنامه‌های کمدی مولیر است. نمایشنامهٔ «تارتوف» را ادعانامهٔ مولیر علیه فساد حاکم بر کلیسا دانسته‌اند. «مردم‌گریز» یا «میزانتروپ» به قلم او، برخورد اجتماعی و اخلاقی مولیر با جامعهٔ فرانسه در عصر لویی چهاردهم را نشان می‌دهد. او در «خسیس»، اقتصاد واپس‌گرای عصر خود را تصویر می‌کند. در مضحکهٔ «زنان فضل‌فروش» کوته‌فکری‌های آداب و معاشرت اشراف را نشان داده و عقاید ارتجاعی درمورد زنان را نیز در «مکتب زنان» بازگو می‌کند. ویژگی‌های جهانی کمدی‌های مولیر برآمده از این است که در زمینهٔ آثارش رگه‌های روان‌شناسی اجتماعی وجود دارد؛ توأم با سرزندگی، شادی، طراوت و قابل‌قبول‌بودن شخصیت‌ها. در فن شناخت آثار نمایشی، آثار مولیر را «کمدی شخصیت» می‌گویند. مولیر وحدت‌های سه‌گانهٔ زمان، مکان و عمل را در آثار خود رعایت کرده است.

بخشی از کتاب عشاق باشکوه

«محل نمایش تالار بزرگی است به سبک آمفی‌تئاتر و انتهای آن به شکل طاق ضربی بزرگ باز است و بالای ستون‌ها جایگاهی است که با پرده بسته شده و در دوردست محرابی وجود دارد برای قربانی. شش مرد به نحوی لباس پوشیده‌اند که انگار تقریباً برهنه‌اند. هریک تبری روی شانه حمل می‌کنند و مثل کاهنان مسئول قربانی با صدای ویولن از رواق وارد می‌شوند و به‌دنبال آن‌ها دو قربانی‌کنندهٔ نوازنده و یک کاهن نوازنده و ملتزمانشان وارد می‌شوند.

کاهنه

ثنا گویید مردمان، ثنا گویید و بستایید در هزاران هزار جا

خدایی که خدمت می‌کنیم شگفتی‌های درخشانش را.

بپیمایید زمین و آسمان‌ها را

نمی‌توان سر داد نغمه‌ای باارزش‌تر

نیست از آن هیچ‌چیز گوش‌نوازتر.

یک بانویِ یونانی

در برابر این خدای مقتدر پرهیبت

هیچ‌چیز ندارد تاب مقاومت.

دیگر بانویِ یونانی

هیچ نیست در این فانیِ دنیا

که به خاطر خوبی‌هایش نباشد مانا.

دیگر بانویِ یونانی

زمین است سراسر غم‌افزا

وقتی نمی‌بینیم او را.

همه با هم

سر دهیم به یاد و خاطره‌اش، آوازی اثربخش و گیرا

به نغمه‌هامان گوش فرا می‌دهد از فرازِ شوکت و جا.

شش مرد تبربه‌دست با هم به رقص می‌پردازند، رقصشان آراسته به تمام رفتارها و حرکاتی است شبیه حرکات افرادی که می‌خواهند زورآزمایی کنند. سپس آن‌ها به دو طرف صحنهٔ نمایش برمی‌گردند که جای خود را به شش بندباز بسپارند. بندبازان سوار بر اسب‌های چوبی که برده‌ها حمل می‌کنند با انجام دادن حرکات موزون مهارت خود را به نمایش می‌گذارند.

چهار زن و چهار مرد مسلح به سبک یونانی نوعی بازی با اسلحه را اجرا می‌کنند. پرده باز می‌شود و صدایِ یک جارچی، شش شیپورزن و یک طبل‌زن با آوای تمام سازها در هم می‌آمیزد و با صدای بلند ورود آپولو را اعلام می‌کند.

گروه همسرایان

بگشاییم چشم‌هامان را

به فروغی متعالی

که می‌درخشد اینجا.

چه لطف سرشاری!

چه هیئت باشکوهی!

کجا توان دید خدایانی را

ساخته شده بدین نکویی؟»