کتاب ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری در خلیج فارس

کتاب ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری در خلیج‌فارس نوشتۀ سید حسین موسویان با ترجمۀ منیرالسادات میرنظامی در انتشارات روزنه به چاپ رسیده است. این کتاب با بررسی تاریخی روابط ایران با کشورهای حوزۀ خلیج‌فارس، پیشنهادهایی را برای شروع فرآیند چهارچوب امنیتی منطقه‌ای در خلیج‌فارس ارائه کرده است.

درباره کتاب ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری در خلیج فارس

این کتاب، روایتی تاریخی، دقیق و جدید از چالش‌ها و تحولات روابط ایران و کشورهای خلیج فارس ارائه کرده است. سید حسین موسویان که سال‌ها دیپلمات بوده و به مقامات تهران نزدیک است و نیز سال‌ها با مخاطبان آمریکایی و غیرایرانی در ارتباط بوده است تفسیرهای آگاهانه از وقایع به دست داده و افشاگری‌هایی هم کرده است. او از تعاملاتش با نمایندگان شورای همکاری خلیج‌فارس بهره گرفته است تا یک مطالعهٔ تقریباً موردی ارائه کند. او واکنش نمایندگان شورای همکاری خلیج‌فارس به سخنان مختلف خود و پاسخ‌های خویش را در این کتاب بازگو می‌کند.

ایران سال‌هاست که پیشنهاد گفت‌وگو با همتایان عرب خود در خلیج‌فارس را مطرح می‌کند. کتاب ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری در خلیج‌فارس که در واقع مقاله‌ای گسترده است، منطق چنین رویکردی را در متن تلاش صلح هرمز (امید)  قرار داده که رئیس‌جمهور سابق ایران، حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سپتامبر ۲۰۱۹ بیان کرد. کتاب با تشریح گام‌های ویژه‌ای که با تعیین اهداف سودمند متقابل می‌توانند توسط همهٔ طرف‌ها برداشته شوند و با شناسایی اهداف متقابلاً سودمندی که می‌توانند برای مذاکرات سازنده، برنامۀ‌ کار فراهم آورند آن نطق را بسط می‌دهد.

موسویان استدلال می‌کند که مشکلات منطقه قابل مدیریت‌ هستند و می‌توانند انگیزهٔ همکاری بیشتر منطقه‌ای باشند. او می‌گوید انجام این کار مستلزم درگیر شدن همهٔ کشورهای منطقه در فرآیندی امنیتی است. وی خاطر نشان می‌کند که خاورمیانه تنها منطقه‌ای است که فاقد نوعی سازوکار امنیتی چندجانبه است.

قانع‌کننده‌ترین استدلال موسویان مبنی بر امکان هدایت گفت‌وگوی معنادار به‌رغم موانع بسیار، از جمله وجود سابقهٔ درگیری و جنگ داخلی در منطقه، تجربه‌های خود اوست. حسین موسویان به‌دنبال فرصت‌هایی برای عبور از این موانع است. او که در گردهمایی‌های بین‌المللی، غالباً حضور می‌یابد و با همتایانش وارد گفت‌وگو می‌شود، برخی از آن مناسبت‌ها را در این کتاب بازگو کرده است.

از نظر موسویان، مفهوم چهارچوب امنیتی منطقه‌ای برای خاورمیانه، امر بدیعی نیست. حداقل از زمان صدور قطعنامه ۵۹۸ سازمان ملل متحد که در ۱۹۸۸ به جنگ ایران و عراق پایان داد، چنین چیزی در دستورکار بین‌المللی قرار داشت؛ اما هرگز آزمایش نشد. این کتاب کم‌حجم مجموعه‌ای از پیشنهادها در مورد نحوهٔ شروع آن فرآیند ارائه می‌کند.

کتاب ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری در خلیج‌فارس در ۵ فصل تدوین شده و عنوان آن‌ها عبارت‌ است از:

فصل اول: روابط تاریخی ایران با همسایگان عرب خلیج فارس

فصل دوم: شکایات

فصل سوم: پیشگیری از منازعات منطقه ای در خلیج فارس و حل و فصل آن

فصل چهارم: گونه‌شناسی مناقشات خلیج فارس

فصل پنجم: سناریوها و چشم‌اندازهای ممکن حل و فصل مناقشه در خلیج فارس

خواندن کتاب ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری در خلیج فارس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

به همۀ دوستداران کتاب‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ساختار جدید امنیت، صلح و همکاری در خلیج فارس

«در سال ۱۹۴۷ و در هنگامه‌ای که جنگ سرد با نیروی عظیمش در حال تکوین بود، روابط دیپلماتیک میان عربستان سعودی و ایران رسماً احیا شد. در همان سال استنکاف شوروی برای خروج از آذربایجان ایران، در میان دیگر حوادث، بزرگترین نشانهٔ توسعه‌طلبی شوروی در سرتاسر خاورمیانه بود. در دوران جنگ سرد یک حوزه بود که در آن عربستان و ایران منافع مشترک داشتند: نفرت و ترس از گسترش کمونیسم. این منفعت مشترک با تأمین انگیزهٔ سیاسی کافی در زمینهٔ حفظ حکومت دو کشور در برابر ظهور نیروهای چپ و به خصوص کمونیست‌ها، همکاری حول بعضی از دیگر موضوعات را نیز میسر کرد. نگرانی مشترک از ظهور کمونیسم نه تنها موجب اتحاد نزدیک عربستان سعودی و ایران با ایالات متحده، بلکه موجب روابط بهتر تهران و ریاض شد.

ترس از چپ تنها عاملی نبود که فضایی برای همکاری دو کشور به وجود آورد. در خود منطقه نیز حوزه‌های دیگری از منافع مشترک وجود داشت. برای نمونه، سوگند ژنرال عبدالکریم قاسم در عراق برای مبارزه با «امپریالیست‌ها» تا از میان رفتن حضور آنان در منطقه، حوزه‌ای دیگر برای همکاری به وجود آورد. به همین ترتیب، مهار پان‌عربیسم جمال عبدالناصر و تاثیر عظیمش بر منطقه موضوع دیگری بود که دو دولت را به همکاری وا می‌داشت. به علاوه، ایران و عربستان سعودی هر دو با استقرار جمهوری عربی یمن –دولت متحد شوروی- مخالفت کردند و در آن کشور به یاری «سلطنت‌طلبان» و مقابله با «جمهوری‌خواهان» شتافتند. در سال ۱۹۷۱، زمانی‌که نیروهای بریتانیایی خلیج فارس را ترک کردند، هر دو دولت نسبت به امنیت خلیج فارس دغدغه داشتند و به تقویت اتحادشان با ایالات متحده پرداختند.»