کتاب بهیموت یا پارلمان طولانی

کتاب بهیموت یا پارلمان طولانی نوشتهٔ توماس هابز و ترجمهٔ حسین بشیریه است. نشر نی این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب بهیموت یا پارلمان طولانی

کتاب بهیموت یا پارلمان طولانی (Behemoth, or, the Long Parliament) تنها کاربرد نظریهٔ عمومی لویاتان در یک نمونهٔ خاص تاریخی نیست، بلکه زمینهٔ پیدایش حوزهٔ فکری دیگری در اندیشهٔ سیاسی توماس هابز را فراهم می‌کند و به تولید «دانش سیاسی» جدیدی می‌انجامد، که می‌توان از آن به‌عنوان «آموزش یا تربیت سیاسی» نام برد. آموزش سیاسی، مانند آموزش دینی و اخلاقی و آموزش علمی و آموزش خانوادگی، مبحثی عملی است که هابز گاه از آن به‌عنوان «علم وظیفه‌شناسی» یاد کرده است، که باید به عامهٔ مردم آموزش داد. مردم باید تربیت مدنی و اخلاقی و خانوادگی داشته باشند و «تربیت حکومتی» هم پیدا کنند. محور اصلی تربیت حکومتی یا آموزش سیاسی، شناخت تکالیف و وظایف است که برای حفظ نظم و آرامش بیش از شناخت حقوق اهمیت دارد. امروزه، با توجه به سلطهٔ گفتمان مردم‌سالاری، وقتی سخن از آموزش مدنی و سیاسی پیش می‌آید، معمولاً تنها از حقوق بشر و حقوق افراد و گروه‌های اجتماعی گفت‌وگو می‌شود، اما از نظر هابز آن‌چه انسان را از شرارت و تباهی در وضع طبیعی به مدنیت رهنمون می‌شود، شناخت و پذیرش تکلیف و وظیفه است نه حق و حقوق.

این دیدگاه هابز، در عصر سلطهٔ گفتمان مردم‌سالاری و حقوق بشر، ممکن است «محافظه‌کارانه»، «ضددموکراسی»، «سلطنت‌طلبانه»، «اشرافی‌مآب» و «بدبینانه» به‌نظر برسد، اما واقعیت این است که حکومت‌ها و دولت‌ها، همیشه و همواره، از هر شکل و نوعی، ازجمله دولت‌های پارلمانی و حکومت‌های مردم‌سالار امروز، به‌شیوه‌های آشکار و پنهان و از طریق دستگاه‌های عقیدتی و فکری و انتظامی و نظامی و امنیتی، تکالیف و وظایف اتباع و شهروندان را در قالب قوانین گوناگون معین می‌کنند و با کاربرد ضمانت اجراهای گوناگون قانونی و جزایی و اجتماعی و حقوقی اجرای آن تکالیف و وظایف را تضمین می‌نمایند. هابز کتاب حاضر را در قالب چهار گفت‌وگو میان یک استاد و شاگرد نگاشته است.

خواندن کتاب بهیموت یا پارلمان طولانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفهٔ سیاسی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره توماس هابز

توماس هابز (Thomas Hobbes) در ۵ آوریل ۱۵۸۸ در انگلستان زاده شد. پدرش، کشیش کلیسای منطقه بود. عموی هابز تاجر بود و خرج زندگی او را تأمین کرد. او در ۱۵سالگی به زبان لاتین و زبان یونانی مسلط بود و برای ادامه تحصیل به دانشگاه آکسفورد رفت. پس از اتمام دورهٔ دانشگاه در خانواده کوندیش معلم خصوصی شد. سفرهایی به اروپا کرد. در پاریس به تحصیل علوم طبیعی و ریاضی پرداخت و معلم چارلز دوم شد که بعداً به پادشاهی انگلستان رسید. هابز از ۴۰سالگی، نگارش آثار علمی و دانشگاهی را آغاز کرد. در سال ۱۶۴۲ در پاریس کتاب «اصول فلسفه سیاسی» را به لاتین نوشت. ا. بیشتر به سبب کارهایش در فلسفهٔ سیاسی و کتاب «لِویاتان» (Leviathan) شهرت دارد. هابز این کتاب را در سال ۱۶۵۱ نوشت. با ارائهٔ لویاتان، هابز روش استدلال عقلانی را در فلسفه و اندیشه سیاسی و اجتماعی نمایش داد. در سال ۱۶۵۲، هابز به انگلستان بازگشت و باقی عمر را در آنجا زیست و دیگر آثارش را به لاتین و انگلیسی در لندن منتشر کرد. او در سال ۱۶۷۹ درگذشت.

درباره حسین بشیریه

حسین بشیریه، نویسنده و مترجم و جامعه‌شناس سیاسی در سال ۱۳۳۲ در همدان به دنیا آمد. مقطع کارشناسی را در رشتهٔ علوم سیاسی در دانشگاه تهران به اتمام رساند و سپس برای ادامهٔ تحصیل به انگلستان رفت. در سال ۱۹۷۹ کارشناسی‌ارشد خود را در رشتهٔ رفتارشناسی سیاسی از دانشگاه اسکس در انگلستان دریافت کرد و در سال ۱۹۸۲ در رشتهٔ تئوری سیاسی از دانشگاه لیورپول دکتری گرفت. به‌مدت ۲۴ سال مدرس علوم سیاسی در دانشکدهٔ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود و سپس در دانشکدهٔ علوم سیاسی دانشگاه سیراکیوز در نیویورک مشغول به تدریس شد. کتاب «لویاتان« با ترجمهٔ او در بیستمین دورهٔ کتاب سال (گروه علوم اجتماعی) شایستهٔ تقدیر شناخته شد. او یکی از اندیشمندان سیاسی مهم و تأثیرگذار ایران پس از انقلاب ۱۳۵۷ به شمار می‌آید. پژوهش‌های او بیشتر در حوزهٔ تئوری‌های انقلاب، جامعه‌شناسی سیاسی، جامعه‌شناسی سیاسی ایران، توسعهٔ سیاسی و اندیشهٔ سیاسی در غرب است. حسین بشیریه با نوشته‌های متعدد خود و نیز تدریس علوم سیاسی، بر مطالعه و عمل سیاسی در ایران تأثیر شایانی گذاشته است. از کتاب‌های او می‌توان به «از بحران تا فروپاشی»، «درس‌های دموکراسی برای همه»، «گذار به دموکراسی»، «گذار به مردم‌سالاری»، «از این جا تا ناکجا»، «تاریخ اندیشه های سیاسی در قرن بیستم» (دو جلد) و «آموزش دانش سیاسی» اشاره کرد.

بخشی از کتاب بهیموت یا پارلمان طولانی

«شاگرد: اینک که با گردآوری سربازان و تصرف نیروی دریایی و تسلیحات و دیگر تدارکات از جانب طرفین، کار بدان‌جا رسیده بود که همگان آشکارا می‌دیدند که طرفین در وضع جنگی هستند، پس چرا شهریار (از طریق ارسال اعلامیه یا پیام) پارلمان را براساس حق چون‌وچراناپذیر خود منحل نکرد، و از این طریق اعتبار احکام پارلمان، در زمینهٔ گردآوری سپاه و دیگر فرامین ناروای آن را زائل نکرد؟

استاد: یادتان رفت که گفتم که شهریار خود، با صدور لایحه‌ای در زمان امضای حکم اعدام ارل استرافورد، به مجلسین اختیار داده بود، که پارلمان را تا زمان توافق خودشان درخصوص انحلال آن، ابقا کنند.

بنابراین اگر او با صدور اعلامیه یا پیامی به مجلسین، پارلمان را منحل می‌کرد، مجلسین این اتهام را که شهریار پیمان‌شکن است، بر تهمت‌های پیشین خود درخصوص اعمال اعلیحضرت می‌افزودند. هر دو مجلس نه‌تنها جلسات خود را همچنان برای تحقیر شهریار ادامه دادند، بلکه از آن نیز برای افزایش و تقویت هواداران خویش سود بردند.

شاگرد: آیا گردآوری سپاه از جانب شهریار بر ضد مجلسین به‌منزلهٔ اعلام قصد و نیت انحلال آن‌ها به زور تعبیر نمی‌شد؟ و آیا متفرق‌ساختن آن‌ها با اعمال زور، به همان اندازهٔ انحلال آن‌ها با صدور اعلامیه، به‌منزلهٔ نقض عهد و پیمان نبود؟ علاوه بر این، تصور می‌کنم که تصویب آن قانون مشروط و موقّت بود؛ یعنی تا زمانی اعتبار داشت که ایشان دستوری برخلاف حقوق مطلقهٔ شهریار صادر نکنند؛ اما آنان این قید و شرط را پیشاپیش به موجب بسیاری از امریه‌های خود نقض کرده بودند. و گمان می‌کنم که حتی به حکم قاعدهٔ انصاف، که قانون طبیعی و تغییرناپذیر است، کسی که صاحب قدرت حاکمه است، نمی‌تواند حقوقی را که لازمهٔ حسن اِعمال حکومت بر اتباع خویش است، به دلخواه خود از دست بنهد، مگر آن‌که این کار را با صراحت کلام انجام دهد و بگوید که وی پس از آن واجد قدرت حاکمه نخواهد بود. زیرا از دست نهادن چیزی که تنها از لحاظ تبعات، مقید و وابسته به حق حاکمیت است، (به گمان من) به‌منزلهٔ از دست نهادن حاکمیت نیست؛ بلکه صرفا خطایی است که هیچ اثری جز بی‌اعتبارساختن نفس عمل اعطاء [حاکمیت] ندارد. و تصویب لایحهٔ تداوم پارلمان به مدت دلخواه مجلسین از جانب شهریار، از سنخ همان [خطاها] بود. اما اینک که طرفین به آغاز جنگ مبادرت کرده بودند، دیگر چه نیازی به مشاجرهٔ کتبی بود؟»