کتاب لیلی و مجنون

چاپ بیست‌وچهارم کتاب لیلی و مجنون نوشتهٔ نظامی گنجوی و حاصل کوشش سعید حمیدیان است. نشر قطره این منظومهٔ مشهور و عاشقانه را با تصحیح و حواشی «حسن وحید دستگردی» روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب لیلی و مجنون

کتاب لیلی و مجنون (چاپ بیست‌وچهارم) که یکی از کتاب‌های مجموعهٔ «متون کهن» از انتشارات قطره است، داستان کهن و مشهور ایرانی به قلم نظامی گنجوی را در بر گرفته است. کتاب حاضر از میان تمام آثار این شاعر، منظومهٔ لیلی و مجنون را برگزیده است تا اشعار بازیافتهٔ حکیم نظامی، اشعار مشکوک یا منسوب به او، شرح ابیات، واژه‌نامه و زندگی‌نامهٔ نظامی را در اختیار مخاطبان قرار دهد. مثنوی «لیلی و مجنون» شامل ۴۵۰۰ بیت است که به سال ۵۸۴ و به نام «شروان‌شاه ابوالمظفر اخستان» سروده شده است. در این مثنوی، داستان پر سوزو‌گداز عشق مجنون با نام اصلی «قیس عامری» از قبیلهٔ بنی‌عامر و «لیلی»، دختر سعد به رشتهٔ نظم در آمده ‌و از داستان‌های مشهور فولکلور عربی پیش از اسلام شده است. لیلی‌ و‌ مجنون، دو نوجوان نابالغ از دو قبیلهٔ متفاوت در سرزمین عربستان‌ هستند که در مکتب‌خانه به هم دل می‌بندد. خانوادهٔ مجنون به خواستگاری لیلی می‌روند و جواب رد می‌شنوند. همین موضوع آغاز به جنون‌رسیدن قیس است؛ حتی منجر به جنگ بین دو قبیله می‌شود. لیلی را به مرد ثروتمندی شوهر می‌دهند، اما لیلی که بیمار و افسرده است، حاضر به زناشویی نمی‌شود و شوهرش هم از ناراحتی او دق می‌کند. بررسی‌های صورت‌گرفته نشان داده است که نظامی در این مثنوی، داستان عشق یک شخصیت عرب را بیان و سعی کرده است علاوه‌بر حرارت عشق او، تفاوت‌های فرهنگی اعراب و ایرانیان را نیز به تصویر کشد. با اینکه مثنوی لیلی و مجنون، باز هم به خواست یکی دیگر از پادشاهان زمان نظامی به نظم کشیده شده است، نقل است که او توانسته آن را با ۴۷۰۰ بیت در مدت‌زمان ۴ ماه به پایان برساند.

خواندن کتاب لیلی و مجنون را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات داستانی کهن ایران و قالب شعر داستانی و عاشقانه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره نظامی گنجوی

نظامی گنجوی که به‌عنوان یکی از ارکان ادبیات پارسی به شمار می‌رود، نه‌تنها شاعری منحصربه‌فرد، بلکه از سرآمدان روزگار خود در زمینهٔ علوم عقلی و نقلی، فلسفه‌ و کلام، فقه و ادبیات عرب و نجوم بوده و این تبحر در شعر او نیز نمود یافته است. نظامی را یک حکیم دانسته‌اند. او با نام کامل «جمال الدین ابو محمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مؤیَّد» متخلص به نظامی، حکیم و شاعر و داستان‌سرای ایرانی  است که به‌عنوان صاحب سبک و پیشوای داستان‌سرایی در ادبیات پارسی شناخته می‌شود. نظامی در سدهٔ ششم هجری (دوازدهم میلادی) می‌زیست. از زندگانی او اطلاعات دقیقی در دست نیست و دربارهٔ سال تولد و وفات او نقل‌های تذکره‌نویسان مختلف است، اما آنچه مسلم دانسته شده، این‌ است که او در شهر گنجه زیست و در همین شهر وفات یافت.

نظامی گنجوی در طول عمر خود، توانست آثار قابل‌توجهی از خود به یادگار بگذارد که شاخص‌ترینِ آن‌ها «خمسه» یا «پنج گنج» نام دارد. گفته شده است که او در مجموع ۳۰ سال از زندگانی خود را بر سر به‌نظم درآوردن این مجموعهٔ ارزشمند گذاشت. او در اشعار خود به مسائل مختلف و تاریخ آن‌ها اشاره کرده است؛ ازاین‌رو «مخزن الاسرار» را می‌توان نخستین مثنوی از مجموعهٔ خمسه دانست. این مثنوی که به احتمالاً خلق آن در میان سال‌های ۵۶۱ تا ۵۶۹ هجری قمری به وقوع پیوسته، طیف وسیعی از موضوعات مهم زندگی انسان همانند خودشناسی، خداشناسی و ویژگی‌های اخلاقی نیکو را شامل می‌شود. «خسرو و شیرین» که دومین مثنوی از مجموعهٔ پنج گنج به شمار می‌رود، یکی از جذاب‌ترین آثار عاشقانهٔ ادبیات فارسی است که از آن با عنوان «شیرین و فرهاد» نیز یاد می‌شود. سومین مثنوی نظامی، «لیلی و مجنون» نام دارد که روایت‌گر یک عشق افسانه‌ای است. «هفت پیکر» که به نام‌های بهرام‌نامه و هفت‌گنبد هم شناخته می‌شود، چهارمین منظومه‌ از خمسهٔ نظامی است که روح زمانهٔ شاعر به وضوح در آن جریان دارد. پنجمین و آخرین مثنوی خمسهٔ نظامی، «اسکندرنامه» نام دارد که از ۲ بخش اقبال‌نامه و شرف‌نامه تشکیل شده است. نظامی گنجوی برای نگارش این اثر با به‌کارگیری منابع گوناگون موجود دربارهٔ اسکندر مقدونی و ترکیب داستان‌های مختلف، اثری بسیار جذاب در قالب بیش از ۱۰۰۰ بیت خلق کرده است. علاوه بر خمسه، مجموعهٔ دیگری با عنوان «دیوان قصاید و غزلیات نظامی» نیز از او به یادگار مانده است که به‌کوشش سعید نفیسی در ۳ بخش احوال، آثار و دیوان (شامل ۴ بخش قصاید، غزلیات، قطعات و ابیات پراکنده) جمع‌آوری شده است.

«حسن وحید دستگردی» را می‌توان نخستین کسی دانست که سعی فراوانی برای ارائهٔ مجموعه‌ای منسجم و صحیح از آثار نظامی کرده است. حاصل کار او بین سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۷ هجری شمسی منتشر شد. پس از او کتب دیگری نیز انتشار یافت. خمسهٔ نظامی در فهرست میراث مستند برنامهٔ حافظهٔ جهانی یونسکو از سوی ایران به ثبت رسیده و روز ۲۱ اسفند در تقویم رسمی ایران به‌عنوان روز بزرگداشت نظامی گنجوی نام‌گذاری شده است. نظامی در فاصلهٔ سال‌های ۶۰۲ تا ۶۱۲ هجری قمری در گنجه درگذشت. امروزه آرامگاهی منسوب به او در همین شهر قرار دارد که در دههٔ نود خورشیدی، در پی تصمیم دولت آذربایجان، اشعار فارسی موجود در آن پاک و تخریب شدند.

بخشی از کتاب لیلی و مجنون

«ای نام تو بهترین سرآغاز/ بی‌نام تو نامه کی کنم باز؟/ ای یاد تو مونس روانم/ جز نام تو نیست بر زبانم/ ای کارگشای هر چه هستند/ نام تو کلید هر چه بستند/ ای هیچ خطی نگشته ز اول/ بی حجت نام تو مسجل/ ای هست‌کن اساس هستی/ کوته ز درت درازدستی/ ای خطبه‌ی تو تبارک‌الله/ فیض تو همیشه بارک‌الله/ ای هفت عروس نه عماری/ بر درگه تو به پرده‌داری/ ای هست، نه بر طریق چونی/ دانای برونی و درونی/ ای هر چه رمیده وارمیده/ در کن فیکون تو آفریده/ ای واهب عقل و باعث جان/ با حکم تو هست و نیست یکسان/ ای محرم عالم تحیر/ عالم ز تو هم تهی و هم پر/ ای تو به صفات خویش موصوف/ ای نهی تو منکر امر معروف/ ای امر تو را نفاذ مطلق/ وز امر تو کائنات مشتق/ ای مقصد همت بلندان/ مقصود دل نیازمندان/ ای سرمه کش بلند بینان/ در باز کن درون نشینان..»