کتاب ژاک لاکان

کتاب ژاک لاکان نوشتهٔ شون هومر و ترجمهٔ محمدعلی جعفری و محمد ابراهیم طاهایی است. گروه انتشاراتی ققنوس این اثر را منتشر کرده است. مکتب روان‌کاوی ژاک لکان پیچده و مشکل است. شون هومر با نوشتن کتابی که در آن ساختار موضوعی طراحی کرده و مباحث مفهومی و تفاسیر آن را با دقت ذکر کرده است به شناخت ژاک لاکان کمک می‌کند.

درباره کتاب ژاک لاکان

ژاک ماری امیل لاکان در آوریل ۱۹۰۱ در پاریس متولد شد. او فرزند ارشد امیلی و آلفرد لاکان از سه فرزندشان بود. مادرش از خانواده‌ای ثروتمند بود و پدرش نیز با مادرش با هم کار می‌کردند. مادرش کاتولیکی معتقد بود. در ۱۹۱۹ برادر جوان‌ترش به دنبال مذهب رفت و عضو صومعه شد. در همین زمان ژاک جوان به کمک یکی از عمه‌هایش که فهمیده بود او خیلی باهوش است به کالج یسوعی استانیسلاس رفت. او از سربازی معاف شد و به دنبال روانپزشکی رفت. در همین زمان او به شکلی تخصصی مطالعهٔ فلسفه را آغاز کرد و به خصوص به فیلسوفانی چون کارل یاسپرس و مارتین هایدگر علاقه‌مند شد و هم‌زمان در سمینارهای هگل‌شناسی الکساندر کوژِو نیز شرکت میکرد. لاکان در این دهه و تا سال ۱۹۳۸ گاهی روانکاوی را نیز با رودولف لوونشتین پیگیری می‌کرد.

ژاک لاکان روان‌کاو و روان‌پزشک فرانسوی بود که از مشهورترین روان‌شناسان پیرو تفکر فروید بود. با ارائه سمینارهای سالانه در پاریس از سال ۱۹۵۳ تا ۱۹۸۱، کار لاکان با ایجاد تأثیر قابل توجهی بر فلسفه و نظریه فرهنگی در زمینه‌هایی مانند پساساختارگرایی، نظریه انتقادی، نظریه فمینیستی و نظریه فیلم، چشم انداز روشنفکری فرانسه و بین المللی را برجسته کرده است. او از پیروان و علاقه‌مندان به سوررئالیسم بود و با آندره بروتون، ژرژ باتای، سالوادور دالی و پابلو پیکاسو معاشرت داشت.

لاکان طیف وسیعی از مفاهیم فرویدی را تأکید کرد که بر بعد فلسفی اندیشه فروید تأکید می‌کند. او مفاهیمی را از ساختارگرایی در زبان شناسی و انسان شناسی برای توسعه مفاهیم روانکاوی وارد این حوزه از تفکر کرد و آنها را با ناخوداگاه پیوند زد. او در کار خود با با استفاده از فرمول های منطق ریاضی و توپولوژی، ایده‌های خود را تقویت کرد. پیش گرفتن این جهت جدید و معرفی نوآوری‌های بحث برانگیز در عمل بالینی، منجر به اخراج لاکان و پیروانش از انجمن روانکاوی بین المللی شد. اما او ادامه داد و نظریاتش بسیار برای جامعه روان‌شناسی مهم است. کتاب ژاک لاکان به شما کمک می‌کند این روان‌کاو و آرای او را بهتر بشناسید.

خواندن کتاب ژاک لاکان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به روان‌کاوی و کسانی که می‌خواهند با آرای ژاک لاکان آشنا شوند، پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ژاک لاکان

«سوژه از طریق فرایند بیگانه‌شدگی ابتدا خود را با دال همانند می‌سازد یا یکی می‌انگارد و پس از آن دال، سوژه را مشخص می‌کند. لاکان در ده سال اول سمینارهایش دلمشغول سوژه نطق و زبان بود. او در دهه پنجاه دو مرحله بیگانه‌شدگی را توصیف کرد و اظهار داشت که سوژه از دو جهت بیگانه می‌شود. ابتدا از طریق خودبازشناسی (غلط) نوزاد در دیگری در مرحله آینه‌ای و سپس از طریق الحاق سوژه به امر نمادین و زبان. بیگانه‌شدگی پیامد اجتناب‌ناپذیر شکل‌گیری اگو و اولین گام ضروری به سوی سوبژکتیویته است. از نظر لاکان، بیگانه‌شدگی برخلاف تلقی متداول در فلسفه یا نظریه سیاسی ــ بیگانه‌شدگی به عنوان ازخودبیگانگی که اگر قرار است خود راستین پدیدار شود باید بر آن غلبه کرد ــ اجتناب‌ناپذیر است و نمی‌توان آن را پشت سر نهاد. سوژه بیگانه‌شده سوژه دال است؛ این سوژه را نظام نمادین و زبان مشخص می‌کند، و سوژه بیگانه‌شده اساسا شکافته و تقسیم‌شده است. لاکان از اواسط دهه شصت به بعد دیگر از این دو مرحله بیگانه‌شدگی سخن نگفت و به تشریح فرایند منفردی پرداخت که تثبیت سوژه به دست دال را مشخص می‌کند. از چشم‌انداز لاکانی، «بیگانه‌شدگی تقدیر است» (سولر، ۴۹:a۱۹۹۵) ــ ما نمی‌توانیم از زبان بگریزیم و زبان ما را در موقعیتی مشخص در درون امر نمادین حک می‌کند.

پیشرفت لاکان در سمینار یازدهم طرح مفهوم «جداسازی» بود. جداسازی با میل پیوند دارد و معرف فرایندی است که در آن کودک خود را از مادرتفکیک می‌کند و دیگر صرفا سوژه زبان نیست. از طریق مفهوم جداسازی متوجه می‌شویم که این نقد مکرر از لاکان که او همه‌چیز را به زبان فرو می‌کاهد بر خوانش ناقص سمینارهای اولیه او استوار است. جداسازی در قلمرو میل رخ می‌دهد و «خواستِ بودنی»۹۵ را از سوژه اقتضا می‌کند، خواستِ بودنی جدا از زنجیره دلالت. جداسازی همچنین متضمن «خواستِ دانستن» آن چیزی است که خارج از ساختار، و فراسوی زبان و دیگری بزرگ است. اما دیگری بزرگ در این مورد همان دیگری بزرگِ بیگانه‌شدگی نیست. قبلاً ملاحظه کردیم که دیگری بزرگ متشکل از دال‌هاست، اما دیگری بزرگِ جداسازی پیش و بیش از هر چیز دیگری بزرگِ «دچار فقدان» است. در ادامه منظور لاکان را از این مفهوم بررسی می‌کنیم، اما ابتدا ببینیم منظور از میل چیست.

لاکان با دقتِ بسیار میان «نیاز» و «میل» فرق می‌گذارد. نیاز از جمله گرسنگی یا تشنگی ارضاشدنی است. اما میل با چیزی فراسوی نیازهای اولیه بشر ارتباط دارد که ارضاشدنی نیست. از نظر لاکان، میل مفهومی وسیع‌تر و انتزاعی‌تر از لیبیدو یا «خواست» نزد فروید است؛ او در سمینار یازدهم به پیروی از اسپینوزا میل را «ماهیت بشر» توصیف می‌کند (۲۷۵: [۱۹۷۳] ۱۹۷۹).»