کتاب امیر کوستوریتسا

کتاب امیر کوستوریتسا نوشتهٔ دینا ایوردانووا و ترجمهٔ حافظ روحانی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب در حوزهٔ سینمای جهان را منتشر کرده است.

درباره کتاب امیر کوستوریتسا

کتاب امیر کوستوریتسا پژوهشی نوشتهٔ دینا ایوردانووا است. دینا ایوردانووا استاد رشتهٔ مطالعات سینمایی در دانشگاه سنت‌اندروی اسکاتلند و متخصص سینمای اروپای شرقی و بالکان است. او در این اثر با دیدگاهی علمی کوشیده است تا تناقضات و پیچیدگی‌های سینمای «امیر کوستوریتسا»، فیلم‌ساز صربِ بوسنیایی‌الاصل را تشریح، تفسیر، و قابل‌درک کند. شاید به همین دلیل باشد که با وجود فاصلهٔ ۱۴سالهٔ بین چاپ نسخهٔ انگلیسی و فارسی، کتاب هنوز تازه و قابل‌استفاده است. البته فیلم‌ساز نیز از آغاز قرن جدید دیگر از تب‌وتاب دو دههٔ پایانی قرن گذشته افتاده و هنوز به دوران اوج خلاقیت و فعالیتش در دو دههٔ ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ بازنگشته است؛ این کتاب به‌خوبی این دو دههٔ اوج را تحلیل و تفسیر می‌کند. نویسنده در مقدمهٔ کتاب حاضر زندگی‌نامهٔ امیر کوستوریتسا را شرح داده است. سه فصل اصلی این اثر «این مرد»، «هنرمندی» و «ایدئولوژی» نام دارند. در مؤخرهٔ کتاب نیز شرحی از زمانهٔ امیر کوستوریتسا ارائه شده است. در قسمت‌های پایانی کتاب نیز دو پیوست افزوده شده که حاوی فیلم‌شناسی این فیلم‌ساز است.

خواندن کتاب امیر کوستوریتسا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ نقدهای سینمایی و علاقه‌مندان به سینمای اروپای شرقی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب امیر کوستوریتسا

«یکی دیگر از وجوه ستایش‌آمیز کوستوریتسا در قبال کفر در فقدان هر گونه اظهارنظر مذهبی است؛ این فقدان، هر تصوری از دیدگاهی رادیکال دربارهٔ اخلاق در جهان ایدئولوژیک کوستوریتسا را امکان‌ناپذیر می‌کند. از داستایفسکی به عنوان یکی از تأثیرگذارترین شخصیت‌ها بر کوستوریتسا نام برده می‌شود. وقتی صحبت از مذهب و اخلاق پیش می‌آید، یکی از سؤالات اصلی این است که تأثیر داستایفسکی بر کوستوریتسا چگونه است. برای نویسندهٔ روس، بحران اخلاق و مذهب از مهم‌ترین مسائل است. قهرمانان سردرگم و رنج‌کشیدهٔ داستایفسکی در جست‌وجویی ابدی برای یافتن مفهوم ارادهٔ الهی هستند و درگیر جست‌وجویی بی‌پایان و تراژیک برای یافتن حدومرز امر اخلاقی. آن‌ها شدیداً به خدا نیاز دارند؛ چون می‌دانند بی وجود خدا هر چیزی جایز است و نیز تصور جهان بدون یک قدرت نظام‌دهنده منجر به اضطراب و بی‌نظمی می‌شود.

اما غیبت خدا، در جایگاه والاترین نظم‌دهندهٔ نظام اخلاقی، در قهرمانان کوستوریتسا حسی از فقدان نظام اخلاقی ایجاد نمی‌کند؛ چون به نظر نمی‌رسد که این قهرمانان برای قواعد اخلاقی وجهی معنوی قائل باشند (نیازی که در تمامی آثار داستایفسکی وجود دارد). نحوهٔ مواجههٔ کوستوریتسا با اخلاق بیشتر به عمل‌گرایی نزدیک است، که بر اساس آن، اصول بنیادی اخلاق به نحوی عمل می‌کنند که رفتار نامطلوب را کاهش دهند و آثار سوء رفتارهای ما بر دیگران را کم کنند.

قهرمانان کوستوریتسا هیچ‌گاه بار سنگین جست‌وجوی روح و رستگاری را به دوش نمی‌کشند. در اندک موارد استثنایی‌ای هم که آن‌ها با مفاهیم عمیق‌تر درگیرند، در واقع با گونه‌های جدی ایدئولوژی از منظری کودکانه روبه‌رو می‌شوند (مثلاً تمسخر طولانی مارکسیسم در دالی بل...). آن‌ها از ستم حاصل از سیاست رنج می‌برند، ولی خود را برای مفاهیم عمیق اخلاقی فدا نمی‌کنند.»