کتاب هلگولند

کتاب هلگولند؛ سر درآوردن از انقلاب کوانتومی نوشتهٔ کارلو روولی و ترجمهٔ مزدا موحد است و نشر نو آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب هلگولند

هلگولند جزیره‌ای بی‌دار و درخت در دریای شمال است، که ورنر هایزنبرگ ۲۳ساله توانست نظریهٔ مکانیک کوانتومی را در آنجا خلق و دورانی از انقلاب علمی را آغاز کند. فیزیک کوانتومی انباشته از آرای غریب است که منجر به بی‌شمار کشف و پیشرفت فناوری شده است و اکنون درک ما از جهان هستی مبتنی بر نظریه‌های گرانش کوانتومی و مکانیک کوانتومی است، گرچه هنوز هم رازآلوده مانده است.

کارلو روولّی در هلگولند می‌کوشد که این عرصه‌های رازآلوده را بکاود. جهان کوانتومی که او توصیف می‌کند، همان‌قدر زیباست که تکان‌دهنده. آثار او همچون نظم زمان و واقعیت ناپیدا تاکنون به بیش از چهل زبان ترجمه شده است.

اینجا جایی است که علم جان می‌گیرد.

ــــ نیل گِیمَن

هلگولند زیباترین اثر روولّی تا به امروز است… از یاد نرفتنی.

ــــ تایمز لندن

کتابی درخشان. یکی از گیراترین و نافذترین و قابل فهم‌ترین تفسیرها از معماهای مسحورکنندهٔ رشته‌ای برای همگان.

ــــ جان بَنویل

خواندن کتاب هلگولند را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فیزیک کوانتوم پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هلگولند

«چگونه فیزیکدان آلمانی جوانی به ایده‌ای رسید که واقعاً غریب، اما توصیفش از عالم به شکل عجیبی خوب بود ــ و سرگشتگی عظیمی که به دنبال آورد.

ایدهٔ غریب هایزنبرگ جوان: مشاهده‌پذیرها

حدود ساعت سهٔ صبح بود که نتایج نهایی محاسباتم پیش رویم بود. عمیقاً جا خورده بودم و چنان تشویش داشتم که خوابم نمی‌برد. خانه را ترک کردم و به‌آرامی در تاریکی راه رفتم. روی صخره‌ای مشرف به دریا در کنج جزیره رفتم. منتظر ماندم که خورشید برآید...

اغلب دربارهٔ افکار و احساسات هایزنبرگ جوان هنگام بالا رفتن از آن صخرهٔ مشرف به دریا، در جزیرهٔ بایر و بادخیز هلگولند در دریای شمال و روبه‌روی وسعت امواج و در انتظار طلوع فکر کرده‌ام، افکار و احساساتش بعد از اینکه اولین کسی شد که یکی از سرگیجه‌آورترین رازهای طبیعت را که تا به حال در دیدرس بشر قرار گرفته است دید. بیست و سه ساله بود.

برای تسکین یک آلرژی که دچارش بود به جزیره آمده بود. هلگولند ــ نامی که معنی‌اش جزیرهٔ مقدس است ــ عملاً درختی ندارد و گردهٔ بسیار کمی در هوایش است. (به قول جیمز جویس در اولیس: «هلگولند با تک‌درختش».) شاید افسانه‌هایی نیز از مخفی شدن دزد دریایی نابکار، اشتورتبکر در جزیره که هایزنبرگ در کودکی دوست داشت در ذهنش بود. اما دلیل اصلی هایزنبرگ برای آنجا بودن، غوطه‌ور شدن در مسأله‌ای بود که برایش به دغدغه تبدیل شده بود، مبحثی داغ که نیلز بور به او محول کرده بود. کم می‌خوابید و اوقاتش را در تنهایی می‌گذراند و سعی می‌کرد چیزی را محاسبه کند که قوانین درک‌نشدنی بور را توجیه کند. هر از گاهی دست از کار می‌کشید تا بالای صخره‌های جزیره برود یا اشعاری از دیوان غربی‌شرقی گوته را حفظ کند، مجموعه اشعاری که در آن بزرگ‌ترین شاعر آلمان عشقش را به اسلام ترنم می‌کند.

نیلز بور همان موقع هم دانشمندی مشهور بود. معادلاتی ساده اما عجیب نوشته بود که خواص عناصر شیمیایی را حتی پیش از اندازه‌گیری آنها پیش‌بینی می‌کردند. مثلاً پیش‌بینی می‌کردند که بسامد نوری که عناصر هنگام گرم شدن ساطع می‌کنند چیست: نوری که به خود می‌گیرند. این موفقیتی درخشان بود. اما معادلات کامل نبودند: مثلاً شدت نور ساطع‌شده را مشخص نمی‌کردند.

اما ورای همهٔ اینها، در معادلات چیزی حقیقتاً نامعقول مشهود بود. مثلاً بدون داشتن دلیل مشخصی فرض می‌کردند که الکترون‌های داخل اتم‌ها فقط در مدارهای دقیق و خاصی به دور هسته می‌گردند، با فواصل دقیق و خاصی از هسته و با انرژی‌هایی دقیق و خاص، تا اینکه به شکلی سحرآمیز از این مدار به مدار دیگر «جهش کنند». اولین جهش‌های کوانتومی. چرا فقط در این مدارها؟ این «جهش‌های» نامناسب از این مدار به مدار دیگر چطور؟ چه نیرویی می‌توانست عامل همچو رفتار غریبی باشد؟»