کتاب رخصت مرشد (جلد دهم؛ خراسان)

کتاب رخصت مرشد (جلد دهم؛ خراسان) نوشتهٔ خسرو آقایاری است و انتشارات کتاب نیستان آن را منتشر کرده است. رخصت مرشد یا قصه‌های پهلوانی داستان‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی و روایتِ رشادت‌ها و جوانمردی‌هایشان است. این مجموعه ۱۱ جلد دارد و جلد دهم آن دربارهٔ پهلوانان شهر خراسان است.

درباره مجموعهٔ رخصت مرشد

حکایت و روایت از پهلوانی‌های و دلاوری‌های پهلوانان ایران‌زمین، بخشی از تاریخ شفاهی مردمان سرزمین ماست. سال‌های سال مردمان ایران با حضور در قهوه‌‌خانه‌ها و یا مراکز تجمع مردم، پای نقل و صحبت مرشد‌هایی می‌نشسته‌اند که پهلوانی‌های ایرانیان را از دل قصه‌ها و افسانه‌های کهن ایران استخراج کرده و پس از تصویر آن‌ها در قالب نقاشی به روی پرده‌های بزرگ، به نقل سینه‌به‌سینه آن‌ها برای مردم پرداخته‌اند.

قصه‌های پهلوانی در ایران اما تنها در نقل پرده‌ها و افسانه‌ها و حکایت‌های پهلوانی کهن خلاصه نشده است که در بسیاری از حکایات روزمره زندگی مردم نیز ریشه دارد. به ‌عبارت ‌دیگر، ایرانیان در گذر زمان افسانه‌هایشان را با زندگی روزمره خود پیوند زده و سعی کرده‌اند پهلوان‌های افسانه‌ای خود را در قامت مردانی از روزگاران معاصر کشف و پیدا کنند. از گذر این تلاش است که بسیاری از پهلوانی‌ها و جوانمردی‌های قصه‌ها و افسانه‌ها را در قهرمانان سرزمین خود کشف و بازآفرینی می‌کنند.

مجموعهٔ ۱۱ جلدی رخصت مرشد، قصه‌های پهلوانی نوشته خسرو آقایاری نیز با همین هدف و برای بازخوانی حکایت‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی تألیف شده است.

این مجموعه گرچه شکلی داستانی داشته و نمی‌توان از آن در قالب تاریخ شفاهی یکی از سنن فرهنگی و پهلوانی ایران یاد کرد، اما تلاش نویسنده برای جمع‌آوری اطلاعات پیرامون شخصیت‌های این کتاب و نیز تلاش او برای شخصیت‌پردازی حقیقی بر مبنای آن‌ها در این کتاب را می‌توان تلاشی ‌همپایه یک پژوهش برای تدوین تاریخ شفاهی این بخش از فرهنگ ایران یاد کرد.

درباره کتاب رخصت مرشد (جلد دهم؛ خراسان)

آئین پهلوانی و منش‌های آن از دیرباز در خطه خراسان زبانزد خاص و عام بوده است و بسیاری پهلوانان و عیاران ایرانی که در طول تاریخ نیز برای خود نامی به یادگار گذاشته‌اند در این خطه پروش یافته و نام و سامانی به هم رسانده‌اند.

زندگی، منش و روش زیستی این پهلوانان نیز از دیرباز در قالب قصه‌ها و حکایت‌های متنوع نقل شده است و سینه به سینه به عنوان یک خاطره و یادکردی از گذشته در میان مردم چرخیده و به نیکی یاد شده است.

خسرو آقایاری در دهمین مجلد از مجموعه قصه‌های پهلوانی با عنوان رخصت مرشد (جلد دهم؛ خراسان) به سراغ پهلوانان افسانه‌ای و نامدار این خطه رفته است و داستان‌هایی از زندگی و زیست آن‌ها را از زبان بازماندگان و پهلوانان امروز این خطه روایت کرده است.

آقایاری در این کتاب شرحی از زندگی پهلوانانی چون عبدالرزاق بیهقی، اکبر خراسانی، پهلوان غریب، پهلوان مفرد قلندر، محمد مالانی، درویش اکبر طلبه، کلب رضا فخار، عبدالحسین مقدم و فریدون قفل‌ساز را مورد توجه قرار داده است و داستان‌هایی از آن‌ها را به زبان حکایت و روایت داستانی آورده است.

این کتاب با نثری ساده و روان و امروزی و به دور از سختی‌های زبانی که مختص متون تاریخی است روایت‌هایی داستانی از پهلوانان خراسان و در واقع تاریخ پهلوانی در این دوره را بازگو کرده است که خط به خط آن جدای از جذابیت داستانی آکنده از دانسته‌های تاریخی است که نمادی است از اطلاع و دانش و پژوهش نویسنده.

آقایاری نخستین بخش از کتاب خود را با روایت حکایتی از دوران حکومت مغولان و سلطان ابوسعید در ایران آغاز می‌کند و داستانی از تدبیر وزاری ایرانی سلطان ابوسعید برای توسعه آئین پهلوانی و زورخانه‌ای به منظور بازپس‌گیری سلطنت ایران از مغولان را روایت می‌کند و در خلال همین روایت مخاطب با دلیل و پیشینه توسعه زورخانه‌ها در این خطه، شکل‌گیری و ساخت برخی از ادوات ورزش باستانی در ایران و نیز روایتی از شکل‌گیری مسابقات کشتی پهلوانی در ایران آشنا می‌شود.

در بخش دیگری از این کتاب نیز شرحی زندگی پهلوان نامدار ایرانی «اکبر خراسانی» از زبان فرزندش و در قالب یک روایت داستانی نقل شده است.

آقایاری برای شرح زندگی پهلوانان خراسان در کتاب خود، یک موقعیت ویژه داستانی را برای آن‌ها خلق می‌کند و در دل آن ماجرای زندگی آن پهلوان را روایت می‌کند.

از نکات قابل توجه این کتاب باید به این نکته نیز اشاره کرد که بسیاری از اوراد و اذکار و منش‌ها و روش‌های اجرای کشتی پهلوانی و ورزش پهلوانی را در قالب داستان بازگویی می‌کند و به همین اعتبار این مجموعه را نه تنها بازخوانی زندگی و زیست پهلوانان ایرانی که می‌توان روایتی مستند از شکل‌گیری روش و منش ورزش پهلوانی در ایران نیز دانست.

خواندن کتاب رخصت مرشد (جلد دهم؛ خراسان) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات و منش پهلوانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رخصت مرشد (جلد دهم؛ خراسان)

«سلطان ابوسعید بسیار تلاش می‌کند تا مردم او را به عنوان پادشاه ایرانی قبول کنند. تمام تلاش‌هایی که او برای احیای سنت‌های ایرانی می‌کند برای این است که مردم خاطره اجداد مغولی‌اش از یاد ببرند و او را به عنوان ایرانی بپذیرند.»