کتاب رخصت مرشد (جلد دوم؛ تبریز)

کتاب رخصت مرشد (جلد دوم؛ تبریز) نوشتهٔ خسرو آقایاری است و انتشارات کتاب نیستان آن را منتشر کرده است. رخصت مرشد یا قصه‌های پهلوانی داستان‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی و روایتِ رشادت‌ها و جوانمردی‌هایشان است. این مجموعه ۱۱ جلد دارد و جلد دوم آن دربارهٔ پهلوانان شهر تبریز است.

درباره مجموعهٔ رخصت مرشد

حکایت و روایت از پهلوانی‌های و دلاوری‌های پهلوانان ایران‌زمین، بخشی از تاریخ شفاهی مردمان سرزمین ماست. سال‌های سال مردمان ایران با حضور در قهوه‌‌خانه‌ها و یا مراکز تجمع مردم، پای نقل و صحبت مرشد‌هایی می‌نشسته‌اند که پهلوانی‌های ایرانیان را از دل قصه‌ها و افسانه‌های کهن ایران استخراج کرده و پس از تصویر آن‌ها در قالب نقاشی به روی پرده‌های بزرگ، به نقل سینه‌به‌سینه آن‌ها برای مردم پرداخته‌اند.

قصه‌های پهلوانی در ایران اما تنها در نقل پرده‌ها و افسانه‌ها و حکایت‌های پهلوانی کهن خلاصه نشده است که در بسیاری از حکایات روزمره زندگی مردم نیز ریشه دارد. به ‌عبارت ‌دیگر، ایرانیان در گذر زمان افسانه‌هایشان را با زندگی روزمره خود پیوند زده و سعی کرده‌اند پهلوان‌های افسانه‌ای خود را در قامت مردانی از روزگاران معاصر کشف و پیدا کنند. از گذر این تلاش است که بسیاری از پهلوانی‌ها و جوانمردی‌های قصه‌ها و افسانه‌ها را در قهرمانان سرزمین خود کشف و بازآفرینی می‌کنند.

مجموعهٔ ۱۱ جلدی رخصت مرشد، قصه‌های پهلوانی نوشته خسرو آقایاری نیز با همین هدف و برای بازخوانی حکایت‌هایی از زندگی پهلوانان ایرانی تألیف شده است.

این مجموعه گرچه شکلی داستانی داشته و نمی‌توان از آن در قالب تاریخ شفاهی یکی از سنن فرهنگی و پهلوانی ایران یاد کرد، اما تلاش نویسنده برای جمع‌آوری اطلاعات پیرامون شخصیت‌های این کتاب و نیز تلاش او برای شخصیت‌پردازی حقیقی بر مبنای آن‌ها در این کتاب را می‌توان تلاشی ‌همپایه یک پژوهش برای تدوین تاریخ شفاهی این بخش از فرهنگ ایران یاد کرد.

درباره کتاب رخصت مرشد (جلد دوم؛ تبریز)

شهر تبریز از دیرباز در تاریخ معاصر ایران شهری پر حماسه بوده است. از سلحشوری‌های ایرانیان در جنگ‌های ایران و عثمانی در دوران صفویه تا جنگ‌های ایران و روس در دوران قاجاریه. از سلحشوری‌های ایرانیان مشروطه‌خواه تبریز تا قیام مردمی انقلابی تبریز در مبارزات منجر به پیروزی انقلاب اسلامی.

پهلوانی‌های مردمان این دیار اما نه مبارزه و میدان جنگ که گاه در جوانمردی و غیرت آن‌ها و آزاد‌خواهی‌شان می‌توان سراغ گرفت و از دل آن‌ها سراغ از مردانی گرفت که رفتارهای آن‌ها برای همیشهٔ تاریخ مانند یک افسانه عبرت‌آموز و شنیدنی است.

مجموعه کتاب قصه‌های پهلوانی در دومین مجلد خود سراغ پهلوانانی از سرزمین تبریز رفته و زندگی و زمانهٔ آن‌ها را دستمایهٔ روایتی داستانی از پهلوانی‌های آن‌ها کرده است. خسرو آقایاری در این مجلد از این مجموعه روایتی داستانی از سه پهلوان نامدار تبریزی با عناوین اللهیار خان تبریزی، ابراهیم حلاج اوغلی و عبدالله سرابی ارائه کرده است. در هر بخش از این کتاب داستانی از جوانمردی یکی از این پهلوانان ذکر شده است که بسیار جذاب و خواندنی است.

روایت آزادمردی و شرافت اللهیار خان تبریزی در مبارزه با فساد و ظلم عوامل ارتش روسیه و تعدی آن‌ها به زندگی مردم، تا جوانمردی و عیاری پهلوان ابراهیم حلاج که زندگی او در میان مردم مبدل به یک افسانه شده است تا آوازهٔ پهلوانی‌های عبدالله سرابی که به روایتی اهدایی امام اول شیعیان به او بود.

داستان پهلوانان تبریزی در این کتاب با روایتی از زندگی و زمانهٔ آن‌ها آغاز می‌شود. نویسنده روایتی از آنچه نام پهلوان را بر سر زبان‌ها رانده روایت کرده و در ادامه زندگی‌نامه او را در قالب داستان بازگو می‌کند.

کتاب در بخش اول خود با روایت سلحشوری اللهیار خان تبریزی در مبارزه با فساد سرکنسول وقت روسیه در تبریز آغاز می‌شود و پس از شرح چگونگی کشته‌‌شدنش توسط اللهیارخان به جرم تعدی به ناموس مردم شهر و به حکم فقیه، شرحی از زندگی او و در نهایت مرگش می‌دهد. کتاب در بخش دوم به سراغ پهلوان ابراهیم می‌رود که پس از اللهیار خان، پهلوان مردم شهر می‌شود و با وجود زندگی‌ مخفیانه، داد مردم را از ظالمان شهر می‌گیرد. یکی از نقاط عطف داستانی در این بخش از کتاب، شرحی افسانه‌‌وار از سرگذشت ظالمان در مواجهه با پهلوان ابراهیم است.

سومین بخش از کتاب نیز به روایت زندگی و زمانه عبدالله سرابی دیگر پهلوان تبریزی می‌پردازد که با وجود جثه نحیف خود در کودکی، مورد عنایت ویژه امیر‌المومنین علی (ع) قرار گرفته و رفته‌رفته آئین پهلوانی و جوانمردی در پیش گرفته و به پهلوان افسانه‌ای مردمان این دیار مبدل می‌شود.

آقایاری در این مجلد از مجموعه کتاب قصه‌های پهلوانی حکایت‌هایی از زندگی این سه پهلوان را به زبانی ساده و با نگاهی به تکنیک‌های نقل‌نویسی روایت کرده است. روایت‌های داستانی او در این کتاب بسیار تصویری و در عین حال پر ضرب و تعلیق بیان شده است و برای هر مخاطبی به ویژه مخاطبان جوان و نوجوان بسیار قابل توجه و جذاب است.

خواندن کتاب رخصت مرشد را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات و منش پهلوانی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رخصت مرشد (جلد دوم؛ تبریز)

«پهلوان اللهیار خان تبریزی

شهر تبریز دستخوش حادثه‌ای خون‌بار شده بود. مأموران حاکم وقتی که سیمای برافروخته و سراسر خشم مردم را دیدند، تنها چاره را این دانستند که شهر را ترک کنند و به داروغه‌خانه برگردند.

از صبح آن روز بازاریان تبریز حجره‌هایشان را بستند و به عنوان اعتراض در مقابل مسجد جامع تحصن کردند.»