کتاب دروغ گویی

کتاب دروغ گویی نوشتهٔ سیسلا باک و ترجمهٔ احد علیقلیان است. نشر نو این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر دربارهٔ انتخاب اخلاقی در زندگی عمومی و خصوصی است.

درباره کتاب دروغ گویی

کتاب دروغ گویی نخستین بار در سال ۱۹۷۸ میلادی چاپ و منتشر شد. این کتاب درمورد دروغ‌گویی، راست‌گویی و نیرنگ است.

فصل‌های ۱ تا ۴ کتاب حاضر ماهیت دروغ، چگونگی تأثیر آن بر انتخاب انسان و رویکردهای اساسی به دروغ را بررسی کرده است. فصل ۵ دروغ‌های مصلحت‌آمیز را بررسی می‌کند تا نشان دهد چرا آن رویکردها وافی به مقصود نیست. فصل‌های ۶ و ۷ به تفصیل این نکته پرداخته است که کدام شرایط به توجیه دروغ کمک می‌کند و آیا می‌توان پیشاپیش بعضی دروغ‌ها را توجیه کرد؟ فصل‌های ۸ تا ۱۵ با تفصیل بیشتر بعضی از انواع دروغ را که معمولاً موجه شمرده می‌شوند بررسی کرده است؛ برای نمونه دروغ در زمان جنگ یا دروغ به کودکان و یا دروغ‌هایی که برای حفظ اسرار یا انجام تحقیقاتی خاص گفته می‌شوند.

سیسلا باک، نویسندهٔ کتاب دروغ گویی، این اثر را کاوشی شخصی خوانده و نه کوششی برای تحمیل نتیجه‌هایی که به آن دست یافته است. هدف او از نگارش این کتاب، کاستن از شکاف میان دنیای فیلسوفان اخلاق و دنیای کسانی است که در عمل با انتخاب اخلاقی روبه‌رو می‌شوند. با نشان‌دادن راهی که این نویسنده در پیش گرفته، آثاری که سودمند دیده و نتایج موقتی که به آنها دست یافته، امیدوار است دیگران را به دنبال‌کردن این مبحث ترغیب و تشویق کند.

خواندن کتاب دروغ گویی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران حوزهٔ اخلاق و ارتباط آن با عمل دروغ‌گویی پیشنهاد می‌کنیم.

بخش‌هایی از کتاب دروغ گویی

«پس چه‌گونه می‌توانیم دروغ‌های توجیه‌پذیر را از همه آن دروغ‌هایی که گویندگانشان آن‌ها را بسیار موجه می‌شمارند جدا کنیم؟ مانند گذشته، فرض کنید که سر و کارمان با دروغ‌های آشکار و کوشش‌های عمدی برای گمراه کردن است. می‌توانیم گزینه‌های پیش روی دروغ‌گو و بهانه‌هایی را که می‌آورد بررسی کنیم. کدام بهانه‌ها نه‌تنها تقصیر اخلاقی را تخفیف و کاهش می‌دهد بلکه آن را از دوش دروغ‌گو برمی‌دارد؟ و اگر بهانه‌هایی را برای چند دروغ بپذیریم، آیا بدین وسیله با نگاه به گذشته صرفآ تقصیر دروغ‌گو را از دوش او برمی‌داریم؟ یا این‌که حاضریم تحت برخی شرایط دروغ را پیشاپیش مجاز بدانیم؟ و سرانجام این‌که آیا می‌توانیم هرگاه چنین شرایطی به‌وجود آمد عمل گفتن چنین دروغ‌هایی را توجیه کنیم ــ مثلا هرگاه که زندگی شخص بی‌گناهی به‌خطر می‌افتد؟

پیشتر دیدیم که دروغ‌گو بارها و بارها در موضع تحریف قرار می‌گیرد؛ بنابراین کوشش‌های او برای پاسخ به پرسش‌های مربوط به توجیه ممکن است جانبداری حساب‌شده‌ای را نشان دهد. پناه بردن او به اصول ممکن است توخالی و ارزیابی‌اش سست باشد. نتیجه‌اش آن است که، بسته به این که در فرایند سنجش چه چیز را مقدم بشمارد، شاید به سنجش‌های یکسره متضادی از گزینه‌ها و دلایل برسد.

توجیه باید دربرگیرنده چیزی بیش از این‌گونه گام‌های شخصیِ نیازموده در راه استدلال باشد. توجیه کردن یعنی فراهم کردن دلایل کافی در دفاع از چیزی عادلانه، درست، یا مناسب. معنایش پای‌بندی به نوعی معیار دینی یا حقوقی یا اخلاقی‌ست. چنین توجیهی نیازمند مخاطب است : توجیه ممکن است خطاب به خداوند یا دادگاه یا همتایان یا وجدان خود فرد باشد؛ اما در اخلاق مناسب‌ترین مخاطب آن نه فرد یا جمعی خاص بلکه به‌طور کلی «افراد عاقل» است.

کسی که به دنبال توجیه اخلاقی‌ست به قول هیوم باید :

از وضع شخصی و خاص خود فاصله بگیرد و دیدگاهی را که میان او و دیگران مشترک است برگزیند؛ می‌بایست نوعی اصل همگانی را در جان آدمی به‌حرکت درآورد و بر آن تاری زخمه بزند که همه نوع بشر با آن کوک و هم‌آوا هستند.

بنابراین توجیه اخلاقی ممکن نیست انحصاری یا پنهان باشد؛ باید بتوان آن را بر همگان آشکار کرد. توجیه با فرا رفتن از ساحت شخصی می‌کوشد از آن‌چه ذهنیِ محض است نیز درگذرد. ویتگنشتاین آن‌گاه که می‌گوید «توجیه عبارت است از پناه بردن به چیزی مستقل» به این عناصر نظر دارد. بسیاری از فیلسوفام اخلاق فرض کرده‌اند که این پناه بردن همان جوهر استدلال درباره انتخاب اخلاقی‌ست.»