کتاب تورم و اخلاق

کتاب الکترونیکی «تورم و اخلاق» نوشتهٔ اندرودیکسون وایت با ترجمهٔ سیدحسن دیباج در انتشارات دنیای اقتصاد چاپ شده است. کتاب حاضر داستان تورم پولی فرانسه در دوران انقلاب فرانسه از زبان یکی از مورخان و سیاستمداران برجسته آمریکایی است. با وجود زبان ساده آن از لحاظ تعدد مفاهیم و عمق مطالب مطرح‌شده یکی از خواندنی‌ترین و آموزنده‌ترین متون اقتصادی است.

درباره کتاب تورم و اخلاق

کتاب تورم و اخلاق مباحث اقتصاد متعددی را مطرح می‌کند. مباحث پولی کتاب ارزشمند و مباحث اقتصاد سیاسی آن ارزشمندتر است. از جمله مسائلی که مطرح کرده است نقش بازدارنده و مخرب دولت در اقتصاد است: جابجایی ظاهرا خیرخواهانه منابع به بهانه مصلحت ملت و دولت و فرهنگ و غیره غالبا چیزی نیست به‌جز ترویج دروغ و پول حرام و رانت‌های ویژه. مهم‌ترینِ این ابزار نیرنگ، تورم پولی، نرخ‌های بهره تحمیلی، دستکاری نرخ ارز و سهمیه‌بندی آن، کالاهای سهمیه‌بندی‌شده و انواع و اقسام انتقالات اقتصادی مندرج در بودجه دولتی است. حتی موجه نموده‌ترین دخالت‌های دولت می‌تواند به فساد منجر شود. مثلا یارانه‌های فرهنگی دولت معمولا به اشاعه فرهنگ تجارتی صنعتی عوام‌گرا (پاپ) منجر می‌شود که تولید آن کارخانه‌ای‌تر و ارزان‌تر است و این به ضرر فرهنگ اصیل و ریشه‌دار محلی و سنتی تمام می‌شود. کمک‌های دولت به فقرا (برخلاف کمک‌های شخصی افراد خیّر) چون حالتی غیرشخصی دارد، به‌راحتی بیشتری می‌تواند به گداپروری و پرورش اعتیاد و وابستگی انجامد.

نویسنده کتاب یک مورخ است و نه یک اقتصاددان نظری به مفهوم معاصر آن. هرچند مهم‌ترین پایه علوم اجتماعی و اقتصادی باید تاریخ باشد، به‌هرحال جزئیات و گاهی دقت استدلال‌ها کامل نیست یا از اصطلاحات غیرمتداول استفاده شده است. نه هدف مؤلف و نه هدف ما نظریه‌پردازی محض آکادمیک نبوده است، بلکه آموزش عمومی‌و اشاعه عقل عملی را مدنظر داریم. درعین‌حال کتاب حاضر نمونه یک تحقیق کیفی و مطالعه موردی تاریخی بسیار عالی محسوب می‌شود و هم به لحاظ معلومات تاریخی و هم به لحاظ تشریح سازوکار عملی اقتصاد برای متخصصان هم سودمند است، ولو آنکه لحن خشک آکادمیک نداشته باشد.

 کتاب تورم و اخلاق را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

مطالعهٔ این کتاب برای دانشجویان اقتصاد، امور مالی و علوم سیاسی واجب است و برای سایر دانشجویان، پژوهشگران و دست‌اندرکاران تجارت و سیاست و نیز صاحب‌نظران اخلاق بسیار سودمند خواهد بود.

بخشی از کتاب تورم و اخلاق

در ابتدا مجلس نمایندگان از گفتگو درباره انتشار اوراق کم‌ارزش‌تر خودداری کرد. چون ویرانی‌هایی حاصل از انتشار اوراق کوچک‌تر در سال‌های گذشته را هنوز هم به یاد داشتند. با وجود این، تقاضا برای یک پول مردمی که استفاده همگانی داشته باشد قوی و قوی‌تر شد. کمیسیون مالیه مجلس گزارش داد که «مردم خواستار یک واسطهٔ مبادلاتی جدیدند» و «انتشار پول کاغذی بهترین کار ممکن است» و «(پول کاغذی) آزادترین پول دنیاست، زیرا که متکی بر اراده خلق است» و «منافع مردم را به صلاح کشور گره می‌زند.» طرح مزبور به حس وطن‌پرستی فرانسویان نیز متوسل شد: «بیایید به اروپا نشان دهیم که ما توانایی‌های خودمان را می‌شناسیم. بیایید جاده وسیع آزادی را بپیماییم، به‌جای آنکه خودمان را به راه‌های حقیر و تفرقه‌افکن قروض معمولی تخفیف دهیم». بر طرح مزبور که شامل انتشار «محتاطانه» چهارصد میلیون لیره می‌شد آن‌قدر ابرام کردند تا مخالفت‌ها با اسکناس‌های کوچک‌تر نیز ناپدید شد.

از قضای روزگار، نماینده‌ای به نام ماترینو پیدا شد که بیانیه‌های آتشینی در حمایت از پول کاغذی صادر می‌کرد و تنها نگرانی‌اش آن بود که مبادا به‌اندازه کافی از این اوراق منتشر نشود. وی اعلام کرد که بازار راکد است و تنها دلیل آن‌هم کمبود واسطه گردشی (نقدینگی) است. مجلس نمایندگان باید پیش‌داوری‌هایی را که حاصل تجربه پول‌های جان لاو در چند دهه قبل بود کنار بگذارد. آقای ماترینو نیز مانند سایر مدافعان پول کاغذی غیرقابل‌بازخرید تصور می‌کرد قوانین طبیعت از زمان فاجعه قبلی تغییر کرده‌اند. او گفت: «پول کاغذی در یک حکومت خودکامه فاجعه‌بار است و به مفسدان فایده می‌رساند، اما یک حکومت مقید به قانون اساسی در صدور اسکناس‌ها، تعیین مقدار و استفاده آنها محتاط و مواظب خواهد بود و خطری وجود ندارد.» وی مجادله کرد که پول‌های جان لاو در ابتدا به رونق انجامید، ولی بعد از اینکه بیش‌ازاندازه منتشر شد به ویرانی و بی‌وجدانی انجامید و انتشار بیش‌ازاندازه پول فقط در یک حکومت خودکامه امکان‌پذیر است.