کتاب زن و سینما

کتاب «زن و سینما» اثر منیژه نجم‌عراقی، مرسده صالح‌پور، نسترن موسوی و مهرناز صمیمی در نشر چشمه به چاپ رسیده است. این کتاب پیش از این در سال 1376 به کوشش انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شده بود و اکنون بعد از گذشت بیست‌وسه سال با تغییراتی نظیر اضافه کردن آخرين مقالات و اطلاعات مربوط به فيلم‌هاي جديد و کاربرد نظريه‌ها در نقد فيلم آن را مجدداً منتشر کرده‌اند. حضور زنان در سینمای جهان به همان سال‌های ابتدایی شروع صنعت سینما بازمی‌گردد. به همان نسبت که حضور زنان در جامعه بیشتر می‌شد، این اتفاق در سینما نیز افتاد و دنیا شاهد حضور زنان نه تنها در نقش بازیگر، بلکه در سایر مشاغل سینمایی هم بود، هرچند بسیار محدود. در این اثر مجموعه مقالاتی از آثاری سینمایی است که قهرمان آن زنان هستند و یا به سینما و نفوذ و تاثیر زنان پرداخته‌اند. همچنین در کتاب «زن و سینما» اطلاعات مربوط به جشنواره‌های ویژهٔ زنان سینماگر آمده ‌است و درباره نشریه‌ها و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی سینمایی که در حوزه زنان فعالیت دارد نیز اطلاعاتی به چشم می‌خورد. در این کتاب می‌توان به فهرست گزیده‌ای از عنوان، مشخصات ساخت و چکیده آن دسته از فیلم‌هایی که به نوعی به زنان مربوط است، دست‌ یافت.

درباره کتاب زن و سینما

نظریه‌ فیلم و عملِ فمینیستی در خصوص فیلم، با وجود تأثیر نوآورانه و عمیقش بر زیبایی‌شناسی و سیاست در سینما، ارتباط‌های نزدیکی با سنتِ سینمادوستی داشت. این آخرین موجی بود که به دنبال جنبش‌های بزرگ «سینمای سوم»، بیش از همه، پیشتازان دهه‌ٔ 1960 در امریکای لاتین، اروپا و امریکای شمالی را در بر گرفت. در نگرش این جنبش‌ها سینما، به منزله‌ٔ نشانه و نمادِ فرجام‌اندیشی سیاسی آرمان‌خواهانه، از اهمیتی اساسی برخوردار بود.

سینما نه‌تنها می‌توانست آرزوی جهانی بهتر را به‌روشنی بیان کند، بلکه راه‌وروش‌های نوینی برای دیدن فراهم آورد. این امر به‌ویژه در مورد فمینیسم مصداق داشت: سینما ابزار سرکوب زنان را از راه تصویرپردازی دوچندان تقویت می‌کرد، ولی همچنین به مدد ایجاد تحول و بازآفرینی شکل‌ها و قواعد سینما، ظرفیت رهایی‌سازی آن را نیز مضاعف می‌کرد.

نظریه‌ی فیلم و عملِ فمینیستی با خود نویدِ دگرگونی‌هایی را نه‌تنها برای بهره‌مندان اصلی خود در کشورهای صنعتی، بلکه در دهه‌های بعدی برای کسانی به همراه آورد که با استعمار و استعمارِ نو مبارزه می‌کردند. اکنون اولویت‌های زیبایی‌شناختی و فکری همراه با تغییرِ اولویت‌های سیاسی، که به نیروهای امپریالیسمِ نولیبرال اهمیتی دوباره می‌بخشد، دگرگون شده است...

ــ لارا مالوِی ـ

کتاب زن و سینما را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای علاقه‌مندان به سینما و علاقه‌مندان به حوزه‌های تخصصی زنان جذاب خواهد بود.

بخشی از کتاب زن و سینما

سلسله‌پژوهش‌های نظری درباره‌ی مسائل زنان (دفتر اول) نخستین‌بار هنگامی انتشار یافت که طرح مسائل نظری مربوط به زنان تازه آغاز شده بود و از این‌رو انتشار این کتاب تا حدی نامتعارف می‌نمود. اما رویکرد بعدی سینماگران در ساخت و پرداخت شخصیت‌های متفاوتِ زن، دادن فضای بیش‌تر و جایگاه مهم‌تر به زنان در فیلم‌ها و نیز علاقه‌مندی هر چه بیش‌تر منتقدانِ نشریه‌های سینمایی مربوط می‌شود به تحلیل زن‌محورِ فیلم‌ها و اختصاصِ گاه‌و‌بی‌گاه شماره‌های ویژه‌ی نشریه‌های سینمایی یا عمومی به بررسی سینمای زنان و توضیح بنیان‌های نقد فمینیستی همگی از پدید آمدن دگرگونی‌هایی در ذوق و سلیقه و نیاز خوانندگان حکایت دارند. افزون بر این، در یک دهه‌ی اخیر، گسترش بی‌سابقه‌ی بازار رسمی و غیررسمی فیلم‌های سینمایی به شکل دی‌وی‌دی و مانند آن، دسترسی نسبتاً آسان به نسخه‌هایی از فیلم‌های تازه و قدیمی از راه ارتباط اینترنتی و شکل‌گیری محفل‌ها و کلوب‌های سینمایی از جمله‌دگرگونی‌های اساسی به شمار می‌رود. از سوی دیگر، مقارن همین ایام، در سطح اجتماعی نیز تحولی به چشم می‌آید که وزنه‌ی بحث‌و‌جدل‌های مربوط به مسائل زنان را در عرصه‌ی عمومی سنگین می‌کند. چنین بستری در زمان انتشار ویراستِ نخست کتابِ حاضر چندان مهیا نبود. اما اکنون این مجموعه‌مقاله‌ها در پیشینه‌ی خود نوشتارگان قابل‌توجهی دارد که زمینه‌ی جذب مخاطب را فراهم‌تر می‌سازد.

در فاصله‌ی دوازده‌ساله‌میان انتشار دو ویراست زن و سینما نسل تازه‌ای از خوانندگان پا به عرصه گذاشته است که با سعه‌ی صدر بیش‌تری با طرح مسائل نظری مربوط به زنان به طور کلی، و در سینما به طور اخص، برخورد می‌کند، چنان که همین ناشر دفتر دومِ این رشته از کارها را زیرِ عنوان زن و ادبیات: سلسله‌پژوهش‌های نظری درباره‌ی مسائل زنان در بحبوحه‌ی چنان موقعیتی به چاپ رساند و کتاب مورد اقبال قرار گرفت. این گروه از خوانندگان یا از وجود کتابِ حاضر به‌کلی بی‌خبر بودند یا، به گواه سخن برخی از خوانندگان، از نسخه‌های فتوکپی‌شده‌ی آن استفاده می‌کردند. وانگهی، شمار چشم‌گیر دانشجویان، هنرجویان و دانش‌آموختگان رشته‌های گوناگون سینمایی، که بالقوه مخاطبان اصلی این نوشته‌ها به شمار می‌روند، انتشار دوباره‌ی کتاب را الزام‌آور ساخت.

با این‌همه، صورت پیشین کتاب به‌تمامی پاسخ‌گوی نیاز امروز نبود. این بود که تصمیم گرفتیم کتاب را روزآمد کنیم. مجموعه‌مقاله‌های حاضر حاصل کوششی در جهت نو کردن محتویات ویراست نخست کتاب است. آشکار است که قالب‌بندی کتاب محدودیت‌ها و امکانات خاص خود را دارد.