کتاب کارنامه اسلام

کتاب کارنامه اسلام اثری از دکتر عبدالحسین زرین‌کوب است که به بررسی تمدن و فرهنگ اسلامی می‌پردازد و فصلی درخشان را از تاریخ جهان ورق می‌زند. 

درباره کتاب کارنامه اسلام

کارنامه اسلام یک فصل درخشان تاریخ انسانی است. نه فقط از جهت توفیقی که مسلمین در ایجاد یک فرهنگ تازه جهانی یافته‌اند بلکه نیز به‌ سبب فتوحاتی که آن‌ها را موفق کرد به ایجاد یک دنیای تازه، ورای شرق و غرب: قلمرو اسلام که درواقع نه شرق بود نه غرب.

این‌ خطوط جملات ابتدایی این اثر و تعریفی است که خود دکتر زرین‌کوب از این اثر دارد. او در این کتاب از دریچه چشم مسلمانان به فرهنگ و تمدن اسلامی نگاه می‌کند و دستاوردهای مختلف و تاثیر دیانت اسلام را در پهنه فرهنگ جهان، برمیشمارد.

در کتاب کارنامه اسلام ابتدا نگاهی اجمالی به اسلام می‌اندازیم و سپس مقام رفیع دانش در اسلام، فرهنگ و تمدن انسانی و جهانی اسلام، کتاب‌ها و کتابخانه‌ها، مدارس و دانشگاه‌ها، نهضت علمی مسلمانان، نهضت علمی مسلمانان، علم طب و بیمارستان‌ها، داروسازی و علوم طبیعی، نجوم و ریاضیات، فیزیک و شیمی و فنون صناعت، جغرافیا و جهانگردی، تاریخ‌نویسی را بررسی می‌کنیم. در ادامه نگاهی به عقاید و مذاهب، فلسفه و کلام و حکمت، روش تربیتی اسلامی، اوضاع سیاسی و اجتماعی و اداری، هنرهای زیبا، عرفان اسلامی، ادب اسلامی، اسلام: فرهنگ جامع، اسلام و فرهنگ غرب می‌اندازیم. 

کتاب کارنامه اسلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

خواندن کتاب کارنامه اسلام را به تمام علاقه‌مندان به مطالعات تاریخی و پژوهشگران تاریخ و دیانت اسلام، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره عبدالحسین زرین‌کوب

دکتر عبدالحسین زرین‌کوب ۲۷ اسفند ۱۳۰۱ در بروجرد چشم به جهان گشود. او یکی از بزرگ‌ترین ادیبان معاصر ایران بود که در زمینه‌های مختلف تاریخ‌نگاری، نقد ادبی، تالیف و ترجمه نیز فعالیت داشت. آثار دکتر زرین‌کوب به‌ عنوان مرجع معتبر در مطالعات ادبی، تصوف و عرفان و مولوی‌شناسی شناخته می‌شود. او آثار معروفی در زمینه تاریخ ایران و نیز تاریخ اسلام دارد.

دکتر عبدالحسین زرین‌کوب در دانشگاه تهران دکترای ادبیات فارسی گرفت و از رساله‌ خود به عنوان نقد شعر زیر نظر استاد بدیع‌الزمان فروزانفر دفاع کرد. او چندین سال در دانشگاه تهران به عنوان استادیار مشغول به تدریس بود و در فاصله‌ بین تدریس در دانشگاه تهران و از سال ۱۳۴۱ به بعد در دانشگاه‌های آکسفورد، سوربن، هند و پاکستان، و در سال‌های ۱۳۴۷ تا سال ۱۳۴۹ در آمریکا به‌ عنوان استاد میهمان در دانشگاه‌های کالیفرنیا و پرینستون به تدریس پرداخت.

دکتر عبدالحسین ‌زرین‌کوب در سال ۱۳۳۲ با خانم دکتر قمر آریان ازدواج کرد. از دکتر عبدالحسین زرین‌کوب آثار بی‌نظیری به جا مانده است و از میان آن‌ها می‌توان به کتاب‌های با کاروان حُله (مجموعه مقالات)، نقد ادبی، از کوچه‌ رندان، سیری در شعر فارسی، پله‌پله تا ملاقات خدا، دو قرن سکوت، کارنامه‌ اسلام، صدای بال سیمرغ و بحر در کوزه اشاره کرد. او در در ۲۴ شهریور ۱۳۷۸ در ۷۷سالگی در تهران درگذشت.

بخشی از کتاب کارنامه اسلام

در غالب بلاد اسلامی تدریجاً کتابخانه‌ها به وجود آمد متعلق به مساجد یا مدارس که درهاشان به روی طالبان علم گشوده بود. بیت‌الحکمه مأمون کتابخانه‌ای معتبر داشت مشحون از کتب گوناگون به السنه مختلف. کتابخانه عضدالدوله دیلمی در شیراز چنان عظیم بود که مقدسی می‌پنداشت هیچ کتابی در انواع علوم تألیف نشده است الا که نسخه‌ای از آن در آنجا هست. کتب این کتابخانه برحسب انواع علوم در حجره‌های جداگانه قرار داشت. نظیر همین وصف درباره کتابخانه سامانیان هم صادق بود که ابن‌سینا مدتها در آن به مطالعه و استنساخ کتب اشتغال داشت. کتابخانه شخصی صاحب بن عباد، وزیر فخرالدوله دیلمی، که می‌گویندچهارصد شتر برای حمل آن‌ها لازم بود معروف است و قسمتی از آن درغلبه سلطان محمودغزنوی بر ری تباه شد. سابورین اردشیر، وزیر بهاءالدوله دیلمی، کتابخانه‌ای در کرخ بغداد ساخت که در آن ده‌ها هزار جلد کتاب بود به خط ائمه مشهور و معتبر. 

در شام و مصر هم از کتابخانه‌های متعدد یاد شده است. در کتابخانه‌ای که یعقوب بن کلس وزیر العزیزبالله ثانی، درست کرد گاه ده‌ها و صدها نسخه مکرر از یک کتاب وجود داشت. در زمان «الحاکم» کتابخانه فاطیمان مصر صدهزار کتاب داشت و این تعداد در زمان مستنصر فاطمی به دویست‌هزار رسید و این کتاب‌ها به اهل علم‌عاریه هم داده می‌شد. در اندلس حراج‌هایی که برای کتاب تشکیل می‌شد، محل معارضه شوق بود با ثروت و تفنن. در قرطبه، خلیفه اموی اندلس، حکم دوم، کتابخانه عظیمی تأسیس کرد که می‌گویند در حدود چهارصدهزار جلد کتاب داشت و تنها فهرست آن بالغ بر چهل‌وچهار مجلد می‌شد. حکم دوم برای به دست آوردن کتاب و جلب مؤلفین، نمایندگانی از اندلس به بغداد و شام می‌فرستاد. 

در غرناطه در عصر اموی‌ها، هفتاد کتابخانه عمومی وجود داشت درصورتی‌که حتی چهارصد سال بعداز این تاریخ، شارل عاقل که خواست کتابخانه‌ای درست کند، بعد از سال‌ها سعی، کتاب‌هایش به هزار جلد هم نرسید و ثلث آن نیز ادعیه و اوراد راهبان و کشیشان بود. کتابخانه سلطان مراکش که می‌گویند هنگام عزیمت از اندلس آن را در یک کشتی به مقصد فرستاد و در راه به دست دزدان دریایی افتاد، بالغ‌بر سیصدچهارصد هزار کتاب بود و همین کتاب‌ها بود که به دست فیلیپ سوم، پادشاه اسپانیا، افتاد و هسته اصلی کتابخانه معروف اسکوریال شد. تنها کتاب الفهرست ابن‌الندیم که یک وراق شیعی یا معتزلی بغداد بوده است، در قرن چهارم کافی است تا نشان دهد در آن دوره از انواع علوم و فنون چه مایه کتاب‌ها در نزد مسلمین وجود داشته. انواع دایره‌المعارف از امثال مفاتیح‌العلوم خوارزمی و جامع‌العلوم فخر رازی گرفته تا نفایس‌الفنون آملی و کشاف‌اصطلاحات تهانوی - که در عالم اسلامی تألیف شد، از فسحت دایرهٔ کنجکاوی مسلمین حکایت دارد و از تنوع و وفور مواد کتابخانه‌ها. درحقیقت، مسلمین مؤسسین واقعی کتابخانه‌های عظیم عمومی در عالم بوده‌اند و نیکوکارانشان در تأسیس و وقف‌کردن کتابخانه‌های عام‌المنفعه مکرر با یکدیگر رقابت می‌کرده‌اند؛ اما این که بعضی محققان گفته‌اند کتابخانه اسکندریه را عمروعاص به دستورعمربن‌خطاب، خلیفه ثانی، نابود کرد، اصل روایت از عبداللطیف بغدادی و ابن‌القفطی (قرن هفتم هجری) فراتر نمی‌رود و روایت آن‌ها نیز به نقل افسانه بیشتر می‌ماند تا یک روایت تاریخی. 

ابن‌عبری هم که در مختصرالدول عربی آن را نقل می‌کند، ظاهراً خودش آنقدر به صحت آن اعتماد نداشته است تا در تاریخ سریانی خویش هم آن را تکرار کند. حق آنست که قرن‌ها قبل از اسلام، قسمت اعظم این کتاب‌ها از بین رفته بود و دیگر آنقدر کتاب در اسکندریه نمانده بود تا عمروعاص به قول ابن‌عبری آن را بین حمام‌های شهر برای تأمین سوخت تقسیم کند. روایتی هم که گفته‌اند کتابخانه مدائن را اعراب نابود کردند، ظاهراً هیچ اساس ندارد و مأخذ آن تازه است. آنچه هم بیرونی راجع‌به نابودشدن کتب خوارزمی گفته است، مشکوک است و به هر حال مؤید این واقعه نمی‌تواند بود. در هر صورت، با آنکه وقوع حریق، مکرر به کتابخانه‌های قدیم لطمه زده است، کثرت نسخه‌های خطی اسلامی که هم‌اکنون در کتابخانه‌های شخصی و عمومی باقی است، میزانی است از کثرت و غنای کتابخانه‌های قدیم مسلمین.