کتاب فطرت در قرآن

کتاب الکترونیکی «فطرت در قرآن» نوشتهٔ شهید مرتضی مطهری در انتشارات صدرا چاپ شده است. «فطرت در قرآن» تنظیم‌شده تقریرات یازده جلسه درس استاد شهید آیت‌الله مطهری در حوزه علمیه قم تحت همین عنوان برای تعدادی از طلاب فاضل در سالهای ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ هجری شمسی بوده است. این تقریرات توسط دانشمند محترم جناب حجت‌الاسلام آقای سید مهدی نبوی مدّظلّه ـ که در آن درس‌ها حضور داشته‌اند ـ به رشته تحریر درآمده است. 

استاد مطهری مسئله فطرت را امّ‌المسائل معارف اسلامی می‌دانستند و به همین جهت در چند مقام به آن پرداخته‌اند، یکی درس‌هایی برای معلمان و مربیان مدرسه نیکان تهران که به صورت کتاب فطرت منتشر شده است. دیگر، درس حوزه علمیه قم که همین کتاب است. سوم در انجمن اسلامی پزشکان و چهارم در جلسه‌ای موسوم به جلسه یزدی‌ها در تهران که سومی و چهارمی در دست انتشار است.

درباره کتاب فطرت در قرآن

همان طور که در مقدمه کتابهای شناخت از نظر قرآن و جامعه و تاریخ در قرآن ـ که جلدهای اول و دوم مجموعه «معارف قرآن» را تشکیل می‌دهند، آمده است. آیت‌الله مطهری از سال ۱۳۵۵ به درخواست تعدادی از اساتید و طلاب فاضل حوزه علمیه قم و با توصیه امام‌خمینی (ره) هفته‌ای چند روز (از چهارشنبه تا جمعه) درسهایی را در این حوزه تدریس می‌کردند. عنوان یکی از این دروس «معارف قرآن» بود که بنا بود در آن، موضوعاتی مانند خدا در قرآن، قرآن در قرآن، معاد در قرآن و... مورد بحث واقع شوند. به سبب آغاز دوره جدید نهضت اسلامی در سال ۱۳۵۶ و اشتغالات استاد شهید در ماههای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، ایشان تنها موفق به طرح چند موضوع از این موضوعات شدند که می‌توان از «شناخت از نظر قرآن»، «جامعه و تاریخ در قرآن» و «فطرت در قرآن» نام برد. البته دو موضوع اول در درس عمومی و سومی در درس خصوصی برای طلاب فاضل تدریس شده است. فطرت در قرآن جلد سوم مجموعه «معارف قرآن» را تشکیل می‌دهد.

کتاب فطرت در قرآن را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به آثار و درس‌های شهید مطهری پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب فطرت در قرآن

بحث فطرت از اساسی‌ترین مباحث در معارف اسلامی است و مسئله فطرت در حقیقت «امّ‌المسائل» است. از یک طرف به چیزی مربوط می‌شود که امروز به آن «فلسفه علوم» می‌گویند، و از طرف دیگر تا اندازه‌ای به علم الهی و ارزش فلسفه الهی مربوط می‌شود. همچنین با مسئله «جاودانگی حقیقت» تماس پیدا می‌کند؛ یعنی اگر قائل به فطرت بشویم، حقیقت جاودان خواهیم داشت و اگر نه، نه.

مسئله دیگری که باید با فطرت توجیه شود، مسئله «جاودانگی احکام» است. اگر انسان فطرت ثابتی داشته باشد، قوانین و احکام ثابتی هم می‌تواند داشته باشد و الا وجود قوانین ثابت قابل توجیه نیست. همچنین فلسفه اخلاق بدون فطرت بی‌معناست، و نیز فلسفه تاریخ و تکامل تاریخ بنا بر فطرت یک جریان هدفداری است و بنا بر انکار فطرت یک جریان بی‌هدف و قهری است. مسئله تعلیم و تربیت هم بنا بر قبول فطرت یا انکار آن، از زمین تا آسمان فرق می‌کند.

یکی دیگر از مسائل وابسته به فطرت، مسئله حقوق بشر است. هرچند فلسفه مارکسیسم تکیه‌ای بر این مسئله ندارد ولی به هر حال خود مارکسیستها در عمل، و نیز دیگران، یک سلسله چیزهایی را به نام حقوق بشر می‌شناسند و «انسان بما هو انسان» را دارای این حقوق می‌دانند. البته روشن است که بدون قائل شدن به فطرت، اثبات شرافت ذاتی برای انسان و اختصاص دادن یک سلسله حقوق از قبیل حق آزادی به او ممکن نیست. از همه این مسائل بالاتر، فلسفه دین است، و اینکه آیا دین ریشه‌ای در فطرت بشر دارد یا نه. البته روشن است که حقانیت دین متوقف بر اثبات فطرت نیست، چون محال نیست که دین فطری نباشد و در عین حال پیامبران برای مصلحت بشر مبعوث شده باشند؛ ولی به هر حال اینکه دین در فطرت انسان ریشه داشته باشد یا نداشته باشد، از نظر توجیه دین خیلی فرق می‌کند.