کتاب دیوان عدالت اداری

کتاب دیوان عدالت اداری نوشته جمعی از نویسندگان و گردآوری محمد سلیمانی‌ درچه از سوی پژوهشکده شورای نگهبان منتشر شده است. این اثر مجموعه‌ای از مقالات حقوقی را درباره‌ی جایگاه، صلاحیت‌ها و رویه‌های دیوان عدالت اداری در نظام حقوقی ایران ارائه می‌دهد و به بررسی ابعاد مختلف نظارت قضایی بر تصمیمات و مقررات اداری می‌پردازد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب دیوان عدالت اداری

کتاب دیوان عدالت اداری (صلاحیت‌ها و رویه‌ها) مجموعه‌ای از مقالات تخصصی است که به تحلیل جایگاه و عملکرد دیوان عدالت اداری در نظام حقوقی ایران می‌پردازد. مقالات گردآوری‌شده عمدتاً پیش‌تر در فصلنامه‌های حقوق عمومی منتشر شده‌اند و اکنون با تدوین موضوعی در قالب یک اثر واحد ارائه شده‌اند. 

کتاب به بررسی نقش دیوان عدالت اداری در تضمین حقوق شهروندان، نظارت بر مصوبات اداری، تعامل با شورای نگهبان و تحلیل آرای وحدت رویه می‌پردازد. ارتباط دیوان با سایر نهادهای نظارتی و چالش‌های ساختاری و صلاحیتی آن نیز مورد توجه قرار گرفته است. این مجموعه تلاش دارد تصویری جامع از کارکرد دیوان عدالت اداری و تأثیر آن بر نظام حقوقی و قضایی ایران ارائه دهد. کتاب در زمستان ۱۴۰۳ منتشر شده است.

خلاصه کتاب دیوان عدالت اداری

این کتاب با رویکردی تحلیلی به بررسی ابعاد مختلف صلاحیت‌ها و رویه‌های دیوان عدالت اداری می‌پردازد. مقالات گردآوری‌شده در این مجموعه موضوعاتی مانند حق دسترسی به دادگستری، نظارت قضایی بر تصمیمات و مقررات اداری، بایسته‌های تصمیم‌گیری اداری، نقد صلاحیت دیوان در صدور آرای وحدت رویه و تحلیل ارتباط دیوان با شورای نگهبان را پوشش می‌دهند. در بخش‌هایی از کتاب به چالش‌های ساختاری دیوان عدالت اداری، تمرکز جغرافیایی آن در تهران و تأثیر این تمرکز بر دسترسی شهروندان به عدالت پرداخته شده است. محدودیت‌های قانونی و عملی در صلاحیت دیوان از جمله دامنه شاکیان و خواندگان، موضوعات قابل‌طرح و استثناهای قانونی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. کتاب به نقش شورای نگهبان در تفسیر اصول قانون اساسی مرتبط با دیوان عدالت اداری و تأثیر این تفسیرها بر حق دادخواهی شهروندان اشاره می‌کند. مقایسه‌هایی با نظام‌های حقوقی فرانسه و آلمان نیز صورت گرفته است تا نقاط قوت و ضعف ساختار و صلاحیت دیوان عدالت اداری ایران بهتر روشن شود. درنهایت مجموعه مقالات بر ضرورت اصلاح ساختار و صلاحیت دیوان برای تحقق کامل عدالت اداری و دسترسی همگانی به دادگستری تأکید دارند.

چرا باید کتاب دیوان عدالت اداری را خواند؟

این کتاب با گردآوری مقالات تخصصی تصویری چندجانبه از جایگاه و عملکرد دیوان عدالت اداری در ایران ارائه می‌دهد. خواننده با مطالعه‌ی این اثر می‌تواند با چالش‌ها و ظرفیت‌های دیوان عدالت اداری، نقش آن در تضمین حقوق شهروندان و تعاملش با شورای نگهبان آشنا شود. تحلیل‌های تطبیقی و نقدهای مطرح‌شده در کتاب زمینه‌ی مناسبی برای پژوهش‌های بیشتر و ارتقای دانش حقوق اداری فراهم می‌کند.

خواندن کتاب دیوان عدالت اداری را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران حقوق عمومی، وکلا، قضات، مدیران و کارکنان دستگاه‌های اجرایی و علاقه‌مندان به مباحث حقوق اداری و نظارت قضایی مناسب است. مطالعه‌ی این کتاب برای افرادی که دغدغه‌ی دسترسی به عدالت اداری و شناخت ساختارهای نظارتی در ایران را دارند نیز مفید خواهد بود.

بخشی از کتاب دیوان عدالت اداری

«در نظام جمهوری اسلامی ایران اصل ۳۴ قانون اساسی، تضمین‌کننده‌ی حق مطلق دسترسی به دادگستری است که غیرقابل سلب یا تحدید است. از طرف دیگر، اصول ۱۷۰ و ۱۷۳ قانون اساسی تضمین نهادی حق دادخواهی از طریق دیوان عدالت اداری محسوب می‌شود. در این زمینه سؤالات قابل طرح عبارت‌اند از: آیا قانون دیوان عدالت اداری توانسته تأمین‌کننده‌ی حق مطلق دادخواهی باشد یا اینکه سازوکار فعلی نظام عدالت اداری نیازمند تغییرات جدی و اساسی است؟ آیا نظرهای شورای محترم نگهبان در فرایند قانونگذاری در حوزه‌ی اصول ۱۷۰ و ۱۷۳ تقویت‌کننده‌ی حق دادخواهی بوده است یا تحدیدکننده‌ی آن؟ این مقاله از طریق جمع‌آوری داده‌ها از منابع حقوقی مختلف و با روش توصیفی - تحلیلی، در پی پاسخگویی به پرسش‌های مذکور است. به‌زعم نگارنده، قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری تأمین‌کننده‌ی کامل حق دادخواهی و عدالت اداری نیست و باید ساختار و صلاحیت نظام عدالت اداری ایران با تغییر نگرش و همیاری مراجع مربوط (قوه قضاییه در مقام ارائه‌ی لوایح قضایی موضوع اصل ۱۵۸ مجلس و در صورت لزوم، مجمع تشخیص مصلحت در مقام تصویب و شورای نگهبان در مقام تفسیر و نظارت) به سمت رویکرد نتیجه‌گرا اصلاح شود. به‌نظر می‌رسد وضعیت مطلوب نظام عدالت اداری مستلزم اصلاح اصول ۱۷۰ و ۱۷۳ است.»