کتاب خاورمیانه باستان

کتاب خاورمیانه باستان با عنوان اصلی «The middle east the cradle of civilization revealed» نوشتهٔ استیون برک (باستان‌شناس) و ترجمهٔ شهربانو صارمی است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ کتاب‌های تاریخی قرار می‌گیرد، در باب محل اتصال قاره‌های آسیا و آفریقا است. این منطقهٔ مهم و حیاتی، نقش تأثیرگذاری در تاریخ بشر ایفا کرده است. این کتاب تاریخ باستان خاورمیانه را از طلوع تمدن بشری در این سرزمین تا زمان ظهور اسلام بررسی کرده است. کتاب حاضر را گواهی بر میراث ماندگار خاورمیانه به‌عنوان مهد تمدن دانسته‌اند که دریچه‌ای به دستاوردهای جهان باستان و تأثیر ماندگار آن بر جامعهٔ مدرن را در اختیار ما قرار داده است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب خاورمیانه باستان اثر استیون برک

کتاب «خاورمیانهٔ باستان» (گهوارهٔ تمدن) که نخستین‌بار در سال ۲۰۰۸ میلادی و در ایران در سال ۱۳۹۴ و ۱۴۰۲ منتشر شده، اثری جامع دربارهٔ تاریخ خاورمیانه است. این کتاب تاریخ باستان خاورمیانه را از طلوع تمدن بشری در این سرزمین تا زمان ظهور اسلام بررسی کرده است. «استیون برک» این کتاب را با مقدمه‌ای دربارهٔ خاورمیانه آغاز کرده است. گفته شده است که اصطلاح «خاورمیانه» اولین‌بار در سال ۱۹۰۲ میلادی به‌وسیلهٔ «آلفرد تیر ماهن»، استراتژیست دریایی آمریکایی به کار برده شد. این فرد در مقاله‌ای از این واژه استفاده کرد و از خاورمیانه به‌عنوان منطقه‌ای میان حوزهٔ نفوذ روسیه و بریتانیا یاد کرد؛ حوزه‌ای میانی که دو قدرت آن زمان برای سلطه بر آن با یکدیگر رقابت می‌کردند. روزنامه‌نگاران پس از مدت کوتاهی شروع به استفاده از این اصطلاح کردند و تا زمان وقوع جنگ جهانی دوم این اصطلاح در بین مردم رایج شد. کشورهایی که جزو خاورمیانه به شمار آمده‌اند، عبارتند از بحرین، مصر، ایران، عراق، فلسطین، اردن، کویت، لبنان، عمان، قطر، عربستان سعودی، سوریه، ترکیه، امارات متحدهٔ عربی و یمن. خاورمیانه همواره جایگاه اقوام و فرهنگ‌های گوناگون بوده است. نویسندهٔ کتاب «خاورمیانهٔ باستان» ضمن تعریف جغرافیای سیاسی و اقتصادی خاورمیانه، اقوام و فرهنگ‌ها و اقتصاد و کشاورزی و اهمیت آب در این منطقهٔ مهم و نیز یافته‌های باستان‌شناختی آن را بررسی و ارزیابی کرده است.

کتاب حاضر به قلم نویسندگان گوناگونی نوشته شده است. استیون برک مشاور اصلی این نویسنده‌ها بوده است. این نگارندگان عبارتند از «ماری براون» که در دانشگاه سیدنی در رشتۀ باستان‌شناسی کلاسیک و خاور نزدیک و پیش از تاریخ تحصیل کرده، «مارک دبلیو. چَوالاس» که پروفسور تاریخ در دانشگاه ویسکانسین در لاکروس ایالات متحده و مدرس تاریخ خاور نزدیک باستان، باستان‌شناسی و زبان اکدی بوده و در هاروارد، ییل، برکلی کالیفرنیا، براون، کورنل، ویسکانسین - مادیسون و دانشگاه آریزونا عضویت داشته است، «دکتر کیت دا کوستا» که عضو ای.آر.سی (ARC) در دپارتمان باستان‌شناسی دانشگاه سیدنی استرالیا و مدرس باستان‌شناسی خاور نزدیک و کلاسیک و سرپرست پروژه‌های حفاری و مساحی در اردن بوده، «دکتر پیتر اِدوِل» که مدرس دپارتمان تاریخ باستان دانشگاه مکوئار در استرالیا بوده، «دکتر یوزف گارفینکل» که متصدی موزۀ فرهنگ یرموک و متخصص دوران پیش از تاریخ خاور نزدیک بوده، «دکتر لیوره گروسمن» که پژوهشگر دانشگاه عبری بیت‌المقدس و انستیتوی علوم وایتسمان بوده، «دکتر لوید لیولین جونز» که مدرس تاریخ باستان در دانشکدۀ تاریخ، دورۀ کلاسیک و باستان‌شناسی در دانشگاه ادینبورگ در بریتانیا و متخصص تاریخ ایران هخامنشی و تاریخ اجتماعی‌فرهنگی یونان باستان و دنیای هلنی بوده، «دکتر کوین ام. مک‌گو» که استادیار تاریخ خاور نزدیک باستان در دانشگاه لتبریج در آلبرتا در کانادا و متخصص زبان و فرهنگ مادی عصر برنز و آهن خاور نزدیک بوده، «دکتر کارن ردنر» که مدرس تاریخ خاور نزدیک باستان در یونیورسیتی کالج لندن در انگلستان و متخصص فرهنگ‌های دارای خط میخی خاورمیانه بوده، «دکتر ست ریچاردسون» که از سال ۲۰۰۳ استادیار تاریخ باستان خاور نزدیک در انستیتوی شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو در ایلینویزِ ایالات متحده بوده، «دکتر ساندرا شَم» که باستان‌شناس و ویراستار سابق مجلۀ باستان‌شناسی خاور نزدیک و خبرنگار واشینگتن در مجلۀ باستان‌شناسی و مدرس خاور نزدیک باستان بوده، «دکتر گانن شارون» که در انستیتوی باستان‌شناسی دانشگاه عبری بیت‌المقدس تدریس کرده، «دکتر مت واترز» که استاد تاریخ کلاسیک و باستان در دانشگاه ویسکانسینِ ایوکلیر بوده است.

خلاصه کتاب خاورمیانه باستان

خاورمیانه منطقه‌ای است که بیش از دوسوم ذخایر نفتی کرهٔ زمین را در خود جای داده است. این منطقه به‌دلیل نوسانات سیاسی پردامنه و متداوم، یکی از نقاط کانونی توجهات جهانی بوده است. «استیون برک»، نویسندهٔ کتاب «خاورمیانهٔ باستان» (گهوارهٔ تمدن) تأکید کرده است که خاورمیانه در دوران باستان نیز به‌اندازهٔ امروز مهم بود؛ زیرا مهد اسکان دائمی و جوامع اولیهٔ متمدن بود. این کتاب در ادامه به حاصل‌خیزی منطقه‌ٔ بین‌النهرین و در نتیجه تبدیل‌شدن آن به مهد کشاورزی و فلزکاری پرداخته است؛ جایی که اولین اشکال کشاورزی و اهلی‌کردن حیوانات در آن رخ داده است. این پیشرفت به بیان نویسنده، پایه و اساس ظهور هر تمدنی است؛ همچنین نویسنده ظهور و سقوط پادشاهی‌ها و امپراتوری‌های مختلف در خاورمیانه را بررسی کرده و جزئیات جنگ‌های سیاسی را که تاریخ این منطقه را شکل داده، بیان کرده است. این اثر تأثیر فتح خاورمیانه توسط یونانیان و رومیان دوران هلنیستی و پس از آن بر خاورمیانه را بررسی کرده و تغییرات فرهنگی و سیاسی را که هنگام حکومت آن‌ها بر خاورمیانه رخ داده، برجسته کرده است. بخش قابل‌توجهی از کتاب حاضر به کشفیات مدرن خاورمیانه اختصاص دارد. نویسنده در باب تحقیقاتی باستان‌شناسی و تاریخی که تمدن‌های باستانی منطقه را آشکار کرده، بحث می‌کند. او آخرین تحقیقات از رشته‌های مختلف را ترکیب کرده تا روایتی معتبر از اینکه چگونه قبایل کوچ‌نشین و از نظر زبانی متفاوت، اولین جوامع متمدن جهان را در پاسخ به عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی تشکیل دادند، ارائه کند.

چرا باید کتاب خاورمیانه باستان را بخوانیم؟

مطالعهٔ این اثر شما را با منطقه‌ای مهم از جهان که ایران نیز در آن قرار گرفته، آشنا می‌کند. این کتاب با بیش از ۵۰۰ تصویر رنگی به شما کمک می‌کند مکان‌ها و مردمان باستانی را بهتر درک کنید.

کتاب خاورمیانه باستان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران تاریخ جهان و تاریخ خاورمیانه (جغرافیای سیاسی و اقتصادی، اقوام و فرهنگ‌ها و اقتصاد و کشاورزی و اهمیت آب) پیشنهاد می‌کنیم.

درباره استیون برک

استیون برک (Stephen Bourke) یک باستان‌شناس با تخصص خاور نزدیک و اهل استرالیا است. او دکترای خود را از کالج لندن در سال ۱۹۹۲ میلادی دریافت کرد. او عضو افتخاری شورای تحقیقات انگلیس است. برک از سال ۱۹۹۲ تحقیقات دانشگاه سیدنی در پلای اردن را رهبری کرده است. کتاب «خاورمیانهٔ باستان» (گهوارهٔ تمدن) نتیجهٔ مشاورهٔ نویسندگان گوناگونی با او است.

خلاصه فصل‌های کتاب خاورمیانه باستان

۱. آشنایی با خاورمیانه: این فصل درمورد خاورمیانه به‌عنوان محل اتصال قاره‌های آسیا و آفریقا توضیحاتی ارائه داده و از اقوام و فرهنگ‌ها و اقتصاد و کشاورزی و اهمیت آب و یافته‌های باستان‌شناختی این منطقهٔ مهم از جهان سخن گفته است.

۲. هلال حاصل‌خیز؛ زادگاه کشاورزی: این فصل پس از مقدمه در باب مهاجرت و پراکندگی، پیدایش بشر امروزی، ناتوفیان، اولین کشاورزان، اهلی‌کردن حیوانات، سکونت دائمی در این منطقه، عین غزال، چاتال هویوک، دوران نوسنگی متأخر در بین‌النهرین، سفالگری در بین‌النهرین و... سخن گفته است.

۳. بین‌النهرین؛ گهوارهٔ تمدن: این فصل پس از مقدمه در باب سومر، دورۀ اوروک، هجرت از روستا به شهر، زندگی شهری، خط میخی، دولت‌شهرهای رقیب، ظهور لاگاش، بابِل، مهاجرت سامی‌ها، سارگنِ اکدی، پادشاهی اکد، اضمحلال اکد، سلسلۀ سوم اور، زیگورات‌ها، سیطرۀ اور سوم، افول اور سوم، فلزات و جواهرات گران‌بها و... توضیحاتی را ارائه کرده است.

۴. کشمکش بر سر قدرت؛ پادشاهی‌ها در جنگ: این فصل پس از مقدمه شما را با اِشنونا و ایلام، آشور و شَمشی‌ - اَدَد اول، پیدایش آهن، بابِلِ تحت‌سلطۀ حمورابی، پادشاهی کهن هیتی میتانی، کاسی‌ها در بابل، هاتوسا، دولت‌های مدیترانه‌ای، نامه‌های تل العمارنه، ظهور آشور، توکولتی‌نینورتای اول، تیگلات‌پیلسر اول، اقوام دریایی، کشتی شکستۀ اولوبورون، افول هیتی‌ها ، دوران تاریک و... آشنا می‌کند.

۵. اربابان دنیای شناخته‌شده؛ عصر امپراتوری‌ها: این فصل پس از مقدمه از فنیقی‌ها و هیتی نو، بنی‌اسرائیل و یهودیه، امپراتوری آشور نو، آشورنصیرپال دوم، پیکرتراشی در آشور نو، وقایعنامه‌های سلطنتی، تیگلات‌پیلسر سوم، تهدید اورارتو، تسخیر فلسطین، سارگن دوم، نینوا، آشوربانیپال، کتابخانۀ دوران باستان، مادها، کلدانی‌ها، سلسلۀ نوبابلی، نبوکدنصر دوم، باغ‌های معلق بابل، غارت اورشلیم، امپراتوری هخامنشی، کوروش کبیر، کمبوجیه دوم و داریوش اول، تخت‌جمشید، هنر هخامنشی، حکومت در امپراتوری، راه شاهی پارس، شورش در ایونی، خشایارشا اول، جنگ با یونان و  آخرین هخامنشیان سخن گفته است.

۶. در اشغال؛ فاتحان یونانی و رومی: این فصل پس از مقدمه شما را با ظهور مقدونیه، فتوحات در غرب، ورود به بابل، فتوحات در شرق، آی‌خانوم، مرگ اسکندر، دیادوخوی، امپراتوری سلوکی، امپراتوری بطالسه، دولت‌های هلنی، اشکانیان، توسعۀ روم، پترا، رومیان در فلسطین، آوارگی یهودیان، گسترش مسیحیت، جنگ‌های اشکانیان، امپراتوری بیزانس، امپراتوری ساسانی، هنر و معماری ساسانی و نیز فتوحات اعراب آشنا می‌کند.

۷. در جست‌وجوی ریشه‌ها؛ کشف دوبارهٔ خاورمیانه: این فصل پس از مقدمه در باب آناتومی یک تل، حفاری‌های نوبابلی، روایت‌های کلاسیک، مسافران مسلمان، مبلغان و سفیران، کاوشگران و مجموعه‌داران، رمزگشایی خط میخی، اولین حفاری‌ها، کشف سومر، کشفیات بین دو جنگ جهانی، باستان‌شناسی کتاب مقدس، بیرون آوردن ایران باستان از زیر خاک و یغماگری جنگ سخن گفته است.

نظر افراد و مجله‌های مشهور درباره کتاب یا نویسنده

«گری دتریک» (Gary Detrick) در ۱۹ ژانویهٔ ۲۰۱۹ این کتاب را شگفت‌انگیز و پر از یافته‌های باستان‌شناسی جذاب، نام‌ها، پادشاهی‌ها و رویدادهای تاریخی دانسته و آن را به دوستداران تاریخ اولیهٔ تمدن و خاورمیانه پیشنهاد کرده است؛ همچنین نشریات معتبر نقدهای مثبتی دربارهٔ این کتاب ارائه داده‌اند؛ به‌عنوان مثال روزنامهٔ The Independent متن کتاب را کارشناسی‌شده، طراحی آن را سخاوتمندانه و تصاویرش را گویا دانسته و گفته این ویژگی‌ها منجر به تولید اثری قابل‌فهم و دانش‌محور شده است.

بخشی از کتاب خاورمیانه باستان

«بیرون آوردن ایران باستان از زیر خاک

لرد جورج کرزن محققی بریتانیایی بود که عقاید خود را دربارۀ ایران باستان منتشر کرد، در سال ۱۸۹۷ سفیر فرانسه در ایران قراردادی بست که بر طبق آن سرپرستی فعالیت‌های باستان‌شناسی در ایران به فرانسه واگذار شد.

کرزن اولین اروپایی بود که محوطۀ پاسارگاد در استان فارس را به کوروش کبیر و امپراتوری هخامنشی ارتباط داد. این نظر را دیگر محققان نپذیرفتند، از این رو ترغیب شد در این محوطه بررسی‌های بیش‌تری انجام دهد. این اتفاق مدتی قبل از آن رخ داد که توجه باستان‌شناسان به استان فارس، خاستگاه اولین امپراتوری ایرانی، جلب شود. حفاری‌های باستان‌شناختی تحت نظر فرانسوی‌ها بود و آن‌ها مشغول حفاری در شوش باستانی شدند.

مارسل دیولافوی که از ۱۸۸۴ در شوش کار می‌کرد توانسته بود بسیاری از اقامتگاه‌های هخامنشی را در آن محوطه از زیر خاک درآورد. او در دیوار شهر و آپادانا، تالار بزرگ بار را که ساختۀ کوروش بود کاوش کرد. همان‌جا بود که آجرهای لعاب‌دار حاشیه‌ای «کمان‌داران سلطنتی» کوروش را یافت. ژاک دِ مورگان، محقق فرانسوی و سرپرست هیئت باستان‌شناختی فرانسوی، حفاری‌های دیولافوی را در شوش ادامه داد. او زمان زیادی برای کاوش در این محوطه داشت چرا که پانزده سال در مقام رئیس هیئت فرانسوی باقی ماند. مورگان، با درک امکان‌های جبلی در ایجاد ارتباط میان امپراتوری‌های مشهور خاور نزدیک، تصمیم گرفت به همکاری با آشورشناسان بپردازد. یکی از این محققان، پدروینسنت شایل، یک فرانسوی دومنیک با باارزش‌ترین کشف خود، یعنی قانون حمورابی در شوش، او را یاری کرد.

کشف امپراتوری هخامنشی

فعالیت‌های مورگان در شوش منجر به توجه به لایه‌های قدیمی‌تر این محوطه شد. آن‌ها انتظار داشتند که سرانجام به سکونتگاه‌های پیش از هخامنشی در این محوطه برسند اما همچنان مصنوعات هخامنشی مهمی را می‌یافتند. کشف مستمر اشیایی از عصر هخامنشی نشان داد که شوش یکی از قدیمی‌ترین شهرهای این امپراتوری بوده است. ارتباطات گاهنگاری میان محوطه‌های امپراتوری ایران زمانی روشن شد که محوطه‌های دیگر مانند تخت‌جمشید و پاسارگاد کاوش شدند. با گرفتاری فرانسویان در شوش، ارنست هرتسفلد، باستان‌شناس آلمانی، در دهۀ ۱۹۲۰ برای حفاری در تخت‌جمشید پایتخت داریوش بزرگ به ایران آمد. گروه او ترانشه‌هایی در دروازۀ اصلی و نیز در دو کاخ باز کردند و معیار تازه‌ای برای بررسی بناهای هخامنشی در تخت‌جمشید ایجاد کردند. هرتسفلد بعدها به تخت‌جمشید بازگشت تا بر حفاری‌های مؤسسۀ شرق‌شناسی شیکاگو نظارت کند، تیم او نقش‌برجسته‌های معروفی را روی دیوارهای جناح شمالی آپادانا یافتند. همچنین سنگ‌بناهای طلا و نقرۀ تالار بار را از زیر خاک درآوردند و نیز تعدادی لوح ایلامی به خط میخی که حال به نام الواح استحکامات تخت‌جمشید معروف است.»