کتاب کشاورزی ایران در دوره قاجار

کتاب کشاورزی ایران در دوره قاجار نوشتهٔ ویلم فلور و ترجمهٔ شهرام غلامی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب کشاورزی ایران در دوره قاجار

ویلم فلور در کتاب کشاورزی ایران در دوره قاجار با گردآوری انبوهی از اطلاعات بسیار ارزشمند و دقیق و با بررسی سازوکارهای درونی نظام کشاورزی ایران، نظر متفاوتی دربارهٔ کشاورزی در دوره‌ قاجار ارائه کرده است. او نقش محرکه‌های بیرونی نظام اقتصاد جهانی را در تغییر الگوهای تولید، تجارت و مصرف تأیید و سهم بزرگی را برای آن در نظر گرفته است. فلور رشد نسبی اقتصاد ایران و تغییرات کلی نظام کشاورزی را، هرچند در حاشیه، تأیید کرده است. به نظر فلور، به‌رغم این که بخش کشاورزی روبه‌رشد بود و تغییرات چشمگیری در کالاهای مصرفی زارعان پدید آمد، همهٔ زارعان از ارزش افزودهٔ بخش کشاورزی برخوردار نشدند. اگرچه زندگی بسیاری از زارعان بهبود یافت، برای همه چنین نبود و حتی آن هایی که از این وضع بهره ای بردند بهره مندی شان همیشگی و پایدار نبود. به علاوه، این افزایش نوظهور درآمدها، بر اثر افزایش مخارج، احتمالاً به بدهکاری بیشتر هم منجر شد. به‌طور کلی، معدودی از کشاورزان از رفاه برخوردار شدند، اما تعداد زیادی از آن ها فقیر ماندند یا فقیرتر شدند.

نویسنده همچنین موانع ساختاری توسعهٔ کشاورزی ایران را بررسی و به مسائل کلیدی مانند نبود راه‌ها، نبود وسایل حمل‌ونقل مناسب و فقدان برنامه‌ریزی اقتصادی دولت اشاره کرده و در کل معتقد است که این موانع ساختاری تا پایان قرن نوزدهم بدون تغییر باقی ماند. منابع کتاب حاضر شامل گزارش‌های کنسولی انگلیس، فرانسه و روسیه دربارهٔ تولید و تجارت انواع محصولات کشاورزی در جاهای مختلف ایران است. مؤلف همچنین از تعداد بسیاری از سفرنامه های اروپایی و نوشته های فارسی و تحقیقات اروپایی استفاده کرده که بسیاری از این اسناد و نوشته های ارزشمند در اختیار پژوهشگران ایرانی نیست. بنابراین، دقت نظر در منابع بسیار باعث شده مؤلف داوری جامع و محققانه تری درباره اقتصاد و جامعه ایران در دوره قاجار انجام دهد.

خواندن کتاب کشاورزی ایران در دوره قاجار را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران کشاورزی ایران در دوره قاجار پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ویلم فلور

ویلم فلور برای پژوهشگران مطالعات تاریخ اجتماعی ایران چهره‌ای شناخته‌شده است. او از سال ۱۹۶۳ تا ۱۹۶۷ در دانشگاه اوترخت هلند به مطالعهأ اقتصاد توسعه و همچنین فارسی و عربی و اسلام شناسی پرداخت و در سال ۱۹۷۱ مدرک دکترای خود را از دانشگاه لیدن دریافت کرد. ویلم فلور از سال ۱۹۸۳ به عنوان متخصص انرژی به استخدام بانک جهانی درآمد. از آن زمان تاکنون کتاب‌های بسیاری دربارهأ تاریخ اجتماعی - اقتصادی ایران منتشر کرده است که بسیاری از آن‌ها به زبان فارسی ترجمه شده‌اند. از جمله مهم‌ترین آثار او که تاکنون به زبان فارسی ترجمه شده عبارت‌اند از «بهداشت عمومی در دوره قاجار»، «تاریخ مالی ایران از در روزگار صفویان و قاجاریان»، «نظام قضایی عصر صفوی»، «نظام قضایی عصر قاجار و پهلوی»، «اتحادیه‌های کارگری و قانون کار در ایران»، «اشرف افغان در تختگاه اصفهان»، «اوزان و مقیاس‌ها در دورهٔ قاجار»، «بیمارستان‌های ایران دورهٔ صفویه»، «برازجان؛ نقاشی و نقاشان دوره قاجار»، «هلندی‌ها در جزیرهٔ خارک»، «دیوان و قشون در عصر صفوی» و «جستارهایی در تاریخ اجتماعی ایران دورهٔ قاجار».

بخشی از کتاب کشاورزی ایران در دوره قاجار

«مردم [جزیره ] هنگام عمدتاً از خرداد تا مهر مشغول جمع آوری مروارید بودند. در همین فصل، زنان در میناب در جست وجوی کار چیدن خرما بودند. در زمستان، مردان خودشان را با صید کوسه ماهی به‌وسیله نیزه سرگرم می کردند. «برای ماهیگیری ساحلی، مردمِ هنگام از یک تله ماهی ترکه بافت اژدرمانند، با سوراخ های یک اینچی، که یک مدخل مخروطی شکل در یک سر آن تعبیه شده، استفاده می کنند. این وسیله را در یک عمق متوسط در گذرگاهی بین دو صخره در آب غرق می کنند و در پایان روز آن را با ماهی‌هایی که داخل آن سرگردان شده اند و قادر نبوده اند بار دیگر راه خود را به بیرون پیدا کنند برمی دارند.»

در بندر دیلمان «ماهیگیران با استفاده از یک تور کشیدنی تعداد زیادی ماهی سیر صید می کنند. سپس این ماهی را شقه و خشک می کنند و از طریق دریا به بوشهر و [از آن جا] با الاغ به روستاهای اطراف می فرستند». مردم روستای شیوو فقیر بودند. «آن ها عمدتاً از محصول ماهیگیری خودشان که آن را به روستاهای مختلف جزیره انتقال می دهند امرار معاش می کنند. [حمل ماهی به روستاهای دیگر] گاهی دو یا سه روز طول می کشد. همه مردان، زنان و کودکان در این کار سهم دارند. مردان ماهیگیری می کنند و در پایان روز کاری خود آن را به خانه می آورند. زنان و کودکان کار مرتب کردن، نمک زدن، خشک کردن و آماده کردن ماهی ها برای فروش را انجام می دهند. شهری که آن ها بیشترین رفت وآمد را به آن دارند گابندی نامیده می شود و در فاصله سه فرسخی راه زمینی روستای شیوو قرار دارد.»

در بندر کوچک طاهری بیشتر مردم ماهیگیر بودند. در نیم مایلی روستا حدود ۵۰ نفر «مشغول برپا کردن تورهای ساحلی خود بودند. آن ها [به دلیل] صید ماهی های بزرگی به اندازه یک ماهی آزاد اما [از نوع] خال دار، مانند گور ماهی، شهرت داشتند. من سی یا چهل تا از این ماهی ها را به نیم دلار خریدم. مردم محل این ماهی ها را گوبابس می نامند. آن ها چهار یا پنج نوع مختلف از این ماهی را به من دادند که مزه آن مانند ماهی روغن بود و خال های سرخ رنگ بر روی شکم داشت. آن ها این ماهی را سودِس می نامند. گوشت ماهی گوبابس قرمزرنگ است اما گوشت ماهی سودس سفیدرنگ و طعم خوبی هم دارد». در بندر دیلم «ماهیگیران با استفاده از یک تور کشیدنی تعداد زیادی ماهی سور صید می کنند. این ماهی ها را دو نیم و خشک می کنند و از طریق دریا به بوشهر و از راه زمینی و به‌وسیله خر به روستاها می فرستند». باکینگهام ماهیگیری را به عنوان یکی از مشاغل مردم بوشهر فهرست کرده است. در سال ۱۹۱۰، مردم بوشهر، در کنار کارهای دیگر، همچنان از طریق ماهیگیری گذران می کردند و این شهر ۳۵۰ کشتی ماهیگیری داشت.»