کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (جلد دوم)

کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (جلد دوم) نوشتهٔ ریمون بودن و ترجمهٔ باقر پرهام است. نشر مرکز این کتاب را روانهٔ بازار کرده است.

درباره کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (جلد دوم)

کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (جلد دوم) حاوی مقاله‌هایی درباره‌ٔ برخی از جامعه‌شناسان کلاسیک، «آدام اسمیت»، «ماکس شلر»، «گابریل تارد»، «توکویل»، «دورکیم»، «ماکس وبر»، «زیمل»، «پارتو» و «لازارسفلد» است.

هدف هیچ‌یک از این متونْ معرفی کلِ آثار جامعه‌شناسانِ مورد بحث در این مجموعه نیست؛ در هر یک از این مقاله‌ها، برعکس، جنبه‌ای خاص یا موضوع معینی از آثار این جامعه‌شناسان مطرح شده است و کوشیده شده اهمیتِ کنونی آن برای علوم اجتماعی نشان داده شود.

آثار این متفکران نه به عنوان آفرینندگان یک دستگاه یا آیین فکری یا یک بینـش کلی از جامعه، بلکه به عنـوان تلاش‌هایی بـرای تبییـن برخی پدیده‌های پرسش‌انگیز اجتماعی در نظر گرفته شده است.

ریمون بودُن می‌خواهد ببیند اهمیتِ برخی استنباط‌ها، برخی تحلیل‌ها، برخی جهت‌گیری‌های پیشنهادی این جامعه‌شناسانِ کلاسیک از نظر تحلیل و ادراک پدیده‌های اجتماعی چیست؛ به عبارت دیگر، هدف او این نبوده است که آثار این مؤلفان را به‌عنوان آثار متفکرانی در نظر بگیرد که گویا درصدد ایجادِ نوعی دستگاه فکری، نوعی «بینش از جامعه» یا نوعی آیین فکری بوده‌اند، بلکه هدف او این است که آن آثار را همچون اثر دانش‌پژوهانی در نظر بگیرد که خواسته‌اند در باب پدیده‌هایی معمایی تبیین‌هایی قانع‌کننده ارائه دهند؛ مثل نقشی که هر اهل علمی برای خودش قائل است؛ مؤلفانی که از خود پرسیده‌اند بهترین وسیله‌ها برای رسیدن به چنین مقصودی کدام‌اند و چگونه می‌توان آن‌ها را به کار بست.

خواندن کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (جلد دوم) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

خواندن این کتاب را به دوستداران و پژوهشگران حوزهٔ جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب مطالعاتی در آثار جامعه شناسان کلاسیک (جلد دوم)

«آدام اسمیت دو استعاره معروف دارد. یکی از آن دو، استعاره «دست نامرئی»، دیگر امری همگانی شده است. در صورتی که پی بردن به اهمیتِ دوّمی، یعنی «ناظر بی‌طرف»، با دشواری بیشتری همراه بوده.

من، بی‌آن‌که قصد داشته باشم بحثی را، که از زمانِ نی (Knies, ۱۸۸۳) به مشکل آدام اسمیت (das Adam Smith Problem) معروف شده است، دوباره پیش بکشم، بر این باورم که این دو تعبیر استعاری بیان خلاصه‌ای از «طرح صورتْ مسأله» ای واحد و استنباط‌هایی مشترک‌اند، اگرچه این نکته به راستی توسطِ خودِ آدام اسمیت به تفصیل بیان نشده باشد.

مقصود از «دست نامرئی» (la main invisible) [اشاره به مکانیزمیاست که] نفع خصوصی را با نفع عمومی سازش می‌دهد. «اگر قصاب خوراک روزانه ما را تأمین می‌کند از سر جوانمردی‌اش نیست»: هر قصابی، ضمن دنبال کردنِ هدف‌های خودخواهانه‌اش، از راه پایین آوردن قیمت‌ها یا بهتر کردنِ کیفیتِ گوشتی که به دکه‌دار محل عرضه می‌کند، در ایجاد یک ساختار مطلوبِ عرضه به نفع مصرف‌کننده سهمی دارد.

تعبیر استعاری دیگر، یعنی «ناظر بی‌طرف» («spectateur impartial»)، معمولاً به این سادگی و آسانی فهمیده نمی‌شود. سرنوشتِ این تعبیر استعاری تا حدودی همان سرنوشتی بود که مفهوم «عقلانیت ارزش‌شناختی» وبر بدان دچار شد. این تعبیر استعاری، به گمان من، مفهوم بسیار مهمّی است که به‌طور معمول به شیوه‌ای بی‌خاصیت و سترون تفسیر می‌شود. چرا که، به‌نظر من، این تعبیر در ذهن آدام اسمیت فقط بیانگر یک تصویر ذهنی ساده نبود، بلکه مقصود از آن فرایندی پیچیده بود که عقاید و داوری‌های فردی «جانبدار» [biaisé] در زیر تأثیر منافع و امیالِ دارندگان‌شان، از خلال آن می‌توانند، در صورت گرد آمدن شرایطی معین، با درآمدن به صورتِ یک کلِ یکپارچه، به ایجاد عقیده یا قضاوتی بینجامند که با نفع عمومی سازگار باشد.

بدین سان، «ناظر بی‌طرف» حکم «دستِ نامرئی» یی را پیدا خواهد کرد که نه مانند «دست نامرئی» در جهتِ تغییر دادنِ خودخواهی به دگرخواهی، بل در جهتِ تبدیل کردنِ عقیده «جانبدار» به عقیده‌ای که با منفعتِ عمومی سازگار است عمل کند.»