کتاب افسانه قدرت در گذر تاریخ

کتاب افسانه قدرت در گذر تاریخ نوشتهٔ فریدون وردی نژاد و شهلا بهرامی رشتیانی است. نشر ثالث این کتاب را منتشر کرده است. نویسنده در این اثر از اشکال مختلف قدرت، از زندگی قبیله‌ای تا دیپلماسی رسانه‌ای سخن گفته است.

درباره کتاب فسانه قدرت در گذر تاریخ

کتاب افسانه قدرت در گذر تاریخ به واکاوی مفهوم قدرت در گذر تاریخ می‌پردازد و در مسیر بازخوانی آرای اندیشمندان و محققان علوم اجتماعی و علوم سیاسی و ارتباطی، با تبیین تغییراتی اساسی‌ که در مفاهیم و کارکردهای قدرت در حوزهٔ زندگی اجتماعی رخ داده است، به تطور چیستی و چگونگی تعامل انسان با قدرت نظر دارد. 

نویسندگان در فصل اول که «بنیان‌های قدرت» نام دارد، با بررسی نظرات اندیشمندان مختلف به تبیین خاستگاه مفاهیم گوناگون در تعاریف متفاوت مطروحه از سوی صاحب‌نظران پرداخته‌اند و با جمع‌بندی آرای آنان مفهومی جامع و فراگیر، تحت عنوان «استعارهٔ درخت قدرت»، را تبیین کرده‌اند؛ زیرا استعاره‌ها مبنای اسطوره‌ها و افسانه‌هایند. افسانه‌ها بر اساس اسطوره‌ها ساخته می‌شوند و عناصر تشکیل‌دهندهٔ اسطوره از یک سو انسان و از سوی دیگر طبیعت و اشیای محیط زندگی هستند. به واقع، آنچه اسطوره و افسانه را می‌سازد، ارتباط‌گیریِ عینیت‌های پیرامونی با ذهنیت انسان و نیز انسان با طبیعت پیرامونی است.

در فصل دوم، ذیل موضوع قدرت و حاکمیت سیاسی، به مباحثی مانند مشروعیت‌بخشی و مقبولیت‌دهی به حاکمیت‌ها، منابع مشروعیت نظام، بحران مشروعیت، شیوه‌های مشروعیت‌بخشی به حاکمیت‌ها، مقبولیت حاکمیت‌ها، افکار عمومی و مقبولیت، نگرش‌ها و نظریه‌های قدرت، قدرت و دولت‌‌ملت و نظریه‌های گوناگون مربوط به آن، ابعاد قدرت در ساختارهای سیاسی و اجتماعی، قدرت و منافع ملی، عناصر عمدهٔ قدرت ملی، قدرت، امنیت و… پرداخته شده است.

در فصل سوم، قدرت را در عرصهٔ سیاست خارجی به بحث گذاشته‌ شده است. با نظریه‌های گوناگونی که در باب قدرت و سیاست خارجی وجود دارند، مباحثی همچون سیاست خارجی و قدرت ملی، عوامل اقتصادی، عوامل سیاسی، عوامل نظامی در قدرت، عوامل جغرافیایی و جمعیت، و عوامل فرهنگی و اجتماعی در قدرت را مرور شده و در ادامه، عوامل غیرمادی قدرت، خصوصیات ملی، روحیه و منش ملی، تشخص ملی و تحکیم قدرت، ایدئولوژی و تأثیر آن در قدرت ملی را مورد بررسی قرار گرفته است. 

در فصل چهارم، تحت عنوان «قدرت و روابط بین‌الملل« به نقش دیپلماسی در روابط بین‌الملل و همچنین در این زمینه به مباحثی همچون ویژگی‌های دیپلماسی سیاسی، ویژگی‌های دیپلماسی عمومی، کاربرد قدرت در روابط بین‌الملل، علم ارتباطات و قدرت، قدرت و نظریه‌های روابط بین‌الملل پرداخته‌ شده است. 

نویسندگان فصل پنجم را با عنوان «قدرت و ارتباطات بین‌الملل» به‌عنوان سرآغازی بر تحول بنیادین مفاهیم قدرت در عرصهٔ عمومی آغاز کرده‌اند. 

در فصل ششم علاوه‌بر بررسی تبارشناسیِ قدرت مدرن با ورود به گفتمان قدرت و تکنولوژی و تلفیق آن با گفتمان قدرت، تکنولوژی و رسانه‌ای زمینه را برای تبیین تأثیر مفاهیم جدید قدرت که ناشی از تکنولوژی‌های ارتباطی است بر گفتمان قدرت دیپلماسی در این عصر فراهم شده که درنهایت منجر به شکل‌گیری فصل هفتم یعنی موضوع «قدرت نرم و اقناع در روابط بین‌الملل» شده است.

درنهایت، برای بیان پیچیدگی و عمق تحول مفهومی قدرت در گذر زمان در فصل پایانی، قدرت را به عنوان انگاره‌ای زنده و پویا تشریح شده است که در تعاملات رفت‌وبرگشتی میان دو عرصهٔ اساسی در دنیای امروز (یعنی عرصهٔ روابط بین‌الملل و عرصهٔ ارتباطات جهانی) وجود دارد. 

خواندن کتاب افسانه قدرت در گذر تاریخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزه‌های جامعه‌شناسی و علوم سیاسی و علاقه‌مندان به تاریخ جهان پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب افسانه قدرت در گذر تاریخ

«یونسکو در اوان تأسیس خود، این فکر را تقویت می‌کرد که وابستگی اطلاعاتی به غرب، زمینهٔ دستیابی به استقلال را برای جوامع مختلف فراهم ساخته است. یونسکو برای همکاری و کمک به توسعهٔ ارتباطات در جهان سوم استانداردهای پایه را تعیین کرد. بر اساس این استانداردها، هر کشور باید تلاش می‌کرد تا برای هر ۱۰۰ شهروند خود، ده نسخه روزنامه، پنج دستگاه رادیو، دو گیرندهٔ تلویزیون و دو صندلی سینما فراهم کند تا بتواند با دستیابی به مهارت‌های جدید از حالت یک جامعهٔ سنتی خارج شود و به قرن بیستم گام نهد. سقوط رژیم شاه و پیروزی سیستم اطلاعاتی بومی و رسانه‌های سنتی در برابر فرهنگ الکترونیکی شاه در ایران شاید بارزترین مثال در رد این نظریه باشد. (اسمیت، ۱۳۶۴:۵۶)

نظریهٔ آمریکایی جریان آزاد اطلاعات تا ۱۹۶۶، مبنای اصلی ارتباطات بین‌المللی به شمار می‌رفت. در نوامبر آن سال با تفاهم دو بلوک متخاصم شرق و غرب، زمینهٔ تصویب مادهٔ ۱۹ «میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی» و تأکید بر محدودیت‌های آزادی اطلاعات فراهم شد. بر اساس این میثاق «هیچ‌کس را نمی‌توان به دلیل عقایدش مورد مزاحمت و برخورد قرار داد. هرکس حق آزادی بیان دارد. این حق شامل آزادی جستجو، به دست آوردن و نیز انتشار اطلاعات و افکار از هر قبیل بدون توجه به مرزها، خواه به صورت شفاهی یا نوشته یا چاپ یا به صورت هنری و یا به هر وسیلهٔ دیگر، به انتخاب خود می‌باشد.»

اعمال حقوق مذکور، تابع مسؤولیت‌ها و محدودیت‌های معینی است که در قانون تصریح شده است. احترام به حقوق و حیثیت دیگران، حفظ امنیت ملی یا نظم عمومی یا سلامت و اخلاق عمومی از محدودیت‌های میثاق بین‌المللی است. علاوه بر آن، هرگونه تبلیغ برای جنگ و دعوت به کینهٔ ملی، نژادی یا مذهبی که تحریک‌کنندهٔ تبعیض، مخاصمه یا اعمال زور باشد، به موجب قانون ممنوع است. (معتمدنژاد، ۱۳۷۰:۱۵) به طورکلی دفاع ازجریان آزاد اطلاعات و رفع موانع پیش روی آن، همه به نفع خبرگزاری‌های آمریکایی تمام شد و باعث گردید آن‌ها با استفاده ازمنابع کلان مالی بر دنیا مسلط شوند. نظریهٔ «جریان آزاد اطلاعات» برای آمریکایی‌ها هم از جنبهٔ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی اهمیت داشت. از نظر اقتصادی این جریان یک فضای عمومی بین‌المللی را به وجود آورد که در آن افق‌های جدیدی برای فعالیت خبرگزاری‌ها و صنایع فرهنگی آمریکا در بازارهای جهانی گشود. از لحاظ سیاسی نیز این جریان به عنوان ابزار مناسبی در جهت تبلیغ علیه دنیای کمونیسم و گسترش فرهنگ زندگی آمریکایی استفاده می‌شد.»