کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی

کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی نوشتهٔ اومبرتو اکو و ترجمهٔ هادی ربیعی است. نشر گیلگمش این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی

کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی (Arte bellezza nell'es tetica medievale) دومین اثر مهم اومبرتو اکو دربارهٔ زیبایی‌شناسی قرون وسطی است. او در زمان نگارش این اثر ۲۶ سال بیش‌تر نداشت، اما وقتی ترجمهٔ انگلیسی آن ب۲۸ سال بعد (۱۹۸۶) منتشر شد، دخل‌وتصرفی در متن نکرد و آن را همچنان مفید دانست. اکو این کتاب را به زبان ایتالیایی و برای انتشار در کتابی مفصل دربارهٔ زیبایی‌شناسی نوشته بود که نویسندگان مختلفی فصل‌های آن را تألیف کرده بودند. احاطهٔ اکو بر منابع کلاسیک و قرون وسطی در آثار مختلف او و به‌ویژه رمان‌هایش به چشم می‌خورد. رمان‌های «نام گل‌سرخ» و «آونگ فوکو» از آن جمله‌اند. اگرچه او از اواخر دههٔ ۱۹۵۰ دیگر متن مفصل و مستقل جدیدی دربارهٔ زیبایی‌شناسی قرون وسطی تألیف نکرد، در این زمینه مقالاتی نوشت و سخنرانی‌هایی کرد که نشان از تبحر او در این مبحث داشت. از جمله، در مقاله‌ای که سال ۱۹۶۱ دربارهٔ تاریخ‌نگاری زیبایی‌شناسی قرون وسطی نگاشت، ضمن توضیح روش‌شناسی خودش، نظراتی انتقادی را دربارهٔ ماریتَن، که پیش‌تر در رسالهٔ دکتری‌اش به‌اجمال مطرح کرده بود، بسط داد. نمونهٔ دیگر سخنرانی‌ای بود که در سال ۲۰۰۳ دربارهٔ «ادگار دو برویین» ایراد کرد که کتابش از منابع اصلی پژوهش دربارهٔ زیبایی‌شناسی قرون وسطی محسوب می‌شود.

خواندن کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران پژوهش‌های هنری و علاقه‌مندان به مطالعه در باب هنر قرون وسطی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره اومبرتو اکو

اومبرتو اکو متولد ۱۹۳۲ و درگذشته به سال ۲۰۱۶، پژوهشگر و کارشناس قرون وسطی، فیلسوف، نشانه‌شناس، منتقد فرهنگی، مفسر سیاسی و اجتماعی و داستان‌نویسی ایتالیایی بود. معروف‌ترین رمان اکو «نام گل سرخ» نام دارد که در ایران با عنوان «آنک نام گل» نیز ترجمه شده است. بر اساس این رمان فیلمی هم به‌ کارگردانی ژان ژاک آنو و با بازیِ شان کانری ساخته شده است. از دیگر رمان‌های اومبرتو اکو می‌توان به «شعله مرموز ملکه لوآنا» و «آونگ فوکو» و «گورستان پراگ» اشاره کرد. اکو نویسنده‌ای شیفتۀ کتاب و با دامنۀ مطالعاتی گسترده بود. او داستان کودکان هم می‌نوشت. «بمب و ژنرال» از جمله قصه‌هایی است که او برای کودکان نوشته است. از جمله آثار غیرداستانی اکو می‌توان کتاب‌های «تاریخ زیبایی» و «تاریخ زشتی» را نام برد.

بخشی از کتاب هنر و زیبایی در قرون وسطی

«در واقع، کلمهٔ visa فقط به معنی «متعلق دیدن» نیست، بلکه به معنی «متعلق ادراک»، یعنی مورد شناخت، نیز هست. visio نزد آکویینی به معنی apprehensio، یعنی معرفت بود، به نحوی که امر زیبا عبارت بود از id cujus apprehensio placet یعنی چیزی که ادراک آن لذت‌بخش است. visio همان معرفت است؛ با علت صوری سروکار دارد؛ صرفاً این نیست که خصوصیات محسوس چیزها دیده شوند، بلکه ادراکِ خصوصیات و کیفیاتی است که برحسب ساختار درونی صورتی جوهری تشکل یافته‌اند؛ عملِ درک و دریافتِ عقلی و مفهومی است. چندین عبارت در جامع، این تفسیر از اصطلاح توماییِ visio، به منزلهٔ گونه‌ای معرفت، را موجه می‌سازند. زیبایی در رابطهٔ ابژه با ذهنی که ابژه و زیبایی‌اش را می‌شناسد فعلیت می‌یابد؛ و خصوصیات عینی چیزهاست که اعتبار و لذت این تجربه را تضمین می‌کند: «زیبایی سه لازمه دارد. نخست، یکپارچگی یا کمال، زیرا هر چیز ناقصی زشت است. سپس تناسب مقتضی یا هماهنگی و افزون بر این‌ها، روشنی: از این‌روست که چیزهایی که رنگ‌های درخشانی دارند زیبا خوانده می‌شوند.» زیبایی مبتنی است بر این سه خصوصیتِ شناخته‌شده که از سنتی دورودراز گرفته شده‌اند. اما معقول بودن زیبایی به معرفت، یعنی به visio، مربوط است. و لذت عامل دیگری است که ذاتیِ زیبایی است.

واضح است که بنا بر دیدگاه تومایی، لذت به علت استعدادی در اشیا که کاملاً عینی است ایجاد می‌شود. چنین نیست که لذت زیبایی را تعریف یا تعیین کند. مسئله‌ای که در این‌جا هست مسئله‌ای بسیار واقعی است، که پیش‌تر برای قدیس آوگوستین مطرح شده بود. او پرسید آیا چیزها زیبایند چون لذت می‌بخشند، یا لذت می‌بخشند چون زیبایند؟ خود آوگوستین دیدگاه دوم را برگزید. اما هر نظریه‌ای که اولویت را به اراده بدهد لذت را احساسی قلمداد می‌کند که دلخواهانه و آزادانه به ابژه تعلق می‌گیرد، نه این‌که ابژه آن را متعین سازد. دونس اسکوتوس چنین دیدگاهی داشت. اسکوتوس به این نظریه اعتقاد داشت که «اراده عملِ خود را ضبط و مهار می‌کند، درست همان‌طور که عقل عملش را.»(۱۹) بدین ترتیب ادراک زیبایی‌شناختی «قوه‌ای آزاد برای مشارکت کردن است، مادام که عملش تابع قواعد اراده باشد؛ و این در مورد چیزهای بیش‌تر زیبا و کم‌تر زیبا یکسان است.» در مقابل، در نظریه‌ای که تقدم را به عقل می‌دهد، چنان که در مورد آکویینی صدق می‌کند، آشکارا خصوصیات عینیِ امر زیباست که تجربهٔ زیبایی‌شناختی از آن را رقم می‌زند. اما باز هم این خصوصیات به واسطهٔ visio (معرفت) فعلیت می‌یابند؛ خصوصیاتی هستند که برای کسی معلوم‌اند. و این تا حدودی دیدگاهی را که در خصوص عینی بودن زیبایی داریم تغییر می‌دهد.»