کتاب جنبش های اجتماعی و فرهنگی ایران در گذر تاریخ

کتاب جنبش های اجتماعی و فرهنگی ایران در گذر تاریخ نوشتهٔ شهناز یزدان پناه است. آسمان نیلگون این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی چهار مقاله دربارهٔ رخدادهای قرن اول تا پنجم هجری در ایران.

درباره کتاب جنبش های اجتماعی و فرهنگی ایران در گذر تاریخ

 تاریخ هر کشور آینهٔ تمام‌نمای فرهنگ‌ها، سنت‌ها و باورهای ملی و مذهبی آن است. هر ملتی که تاریخ خود را نداند مثل شخصی است که حافظه‌اش را از دست داده‌ است. این شخص به دلیل ناآگاهی از هویت اصلی خود و بی‌خبری از گذشته‌اش همیشه سرگشته و پریشان خواهد بود و نخواهد توانست از تجربیات قبلی‌ خود برای بهتر شدن حال و آینده‌اش استفاده کند. کتاب جنبش های اجتماعی و فرهنگی ایران در گذر تاریخ دربردارندهٔ چهار مقاله دربارهٔ گوشه‌هایی از تاریخ اجتماعی و فرهنگی ایران از قرن اول تا پنجم هجری است که به زبانی ساده نوشته شده است. استفاده از منابع معتبر تاریخی از ویژگی‌های برجسته کتاب است که می‌تواند برای طیف وسیعی از خوانندگان مفید باشد. عنوان چهار مقالهٔ این کتاب عبارت است از «نقش دهقانان در اسلام‌پذیری ایرانیان»، «مرجثه و نقش آن در نهضت دوره اموی»، «نقدی بر کتاب‌های الملل و النحل»، و «تشیع در عصر آل بویه».

خواندن کتاب جنبش های اجتماعی و فرهنگی ایران در گذر تاریخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دانشجویان رشته‌های جامعه‌شناسی و تاریخ، مورخان و دوستداران تاریخ ایران، به‌ویژه در قرن‌های اول تا پنجم هجری پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب جنبش های اجتماعی و فرهنگی ایران در گذر تاریخ

«براساس منابع، فتح کامل مناطق شمالی ایران (طبرستان) به علت کوهستانی بودن آن، تا اواخر قرن سوم هجری به طول انجامید. گروهی از نویسندگان علت نفوذ اسلام در این منطقه را گریز ناصر اطروش علوی، یکی از نوادگان امام حسن (ع)، به این منطقه (طبرستان) می‌دانند. در اواخر قرن سوم هجری، ناصر اطروش به دیلم و طبرستان رفت و با حمایت و یاری مردم آن منطقه حکومت زیدیان را تشکیل داد (ابن‌خلدون، ۱۳۶۳، ۲. ۶۵۳)؛ ولی گروهی دیگر از محققان این نظریه را نمی‌پذیرند و معتقدند اسلام پیش از این تاریخ به روش‌های گوناگون به این منطقه راه یافته بود (اشپولر، ۱۳۸۶، ۱. ۱۷۰). در برخی از منابع، نوشته شده است که از اوایل خلافت عباسیان که سادات علوی مورد آزار و اذیت خلفا و عمال آن‌ها قرار گرفتند، دیلم به تدریج پناهگاه امنی برای علویان گردید و به تبع آن اسلام نیز به این مناطق راه یافت و گروهی از امرا و امیران دیلمی تحت تأثیر علویان به دین اسلام گرویدند و قیام‌کنندگان آل ابی‌طالب را در طبرستان یاری دادند (ابن اثیر، ۱۳۷۱، ۲۰. ۱۴۷). به گفتهٔ مقدسی در قرن چهارم هجری مردم نواحی دیلم شیعی‌مذهب بودند، ولی در دیگر مناطق مانند گیل بیشتر مردم بر مذهب تسنن بودند (مقدسی، ۱۳۶۱، ۳۶۷). آل بویه نیز که برخاسته از منطقهٔ دیلم بود، تحت تأثیر این عقاید به مذهب زیدیه گروید.

گروهی از نویسندگان معاصر آل بویه را پیرو شیعهٔ امامیه می‌دانند و معتقدند عملکرد آل بویه در طی صد سال حکومتش، نشانی است از گرایش آن‌ها به شیعهٔ امامیه (جعفریان، ۱۳۷۱، ۳۵). گرچه به یقین نمی‌توان گفت آل بویه شیعهٔ زیدی بوده است یا شیعهٔ امامیه، ولی بی‌شک می‌توان گفت آن‌ها عشق و علاقهٔ خاصی به خاندان نبوت داشتند و همواره شیعیان چه زیدی و چه امامیه مورد احترام و اکرام آن‌ها بودند، به ویژه علمای شیعی آن عصر. این علاقه‌مندی است که سبب می‌شود پژوهشگر خاندان آل بویه را بیشتر متمایل به شیعهٔ امامیه بداند تا دیگر فرقه‌های شیعی، گرچه در زمان‌هایی حکام بویهی بنا بر شرایط از حمایت شیعیان امامیه سر باز می‌زدند. علت آن را می‌توان در تسامح و تساهل دینی‌ای دانست که این خاندان نسبت به سایر مذاهب و ادیان داشتند؛ به همین علت، نویسندگان هر یک به ظن خود آن‌ها را به یکی از مذاهب امامیه یا زیدیه منسوب می‌کنند.

آنچه دربارهٔ آل بویه قابل اعتناست، تساهل و تسامح دینی آن‌ها نسبت به تمام ادیان است (فقیهی، ۱۳۵۷، ۱۳۲). آن‌ها با وجود گرایش به شیعه هر گاه میان اهل تسنن و تشیع نزاع و درگیری رخ می‌داد از دخالت مستقیم در نزاع اجتناب کرده و غیرمستقیم با طرفداری از شیعیان اوضاع را آرام و امنیت را برقرار می‌کردند. آن‌ها با به‌کارگیری این سیاست توانستند حدود یک قرن بر جامعهٔ سنی مذهب آن روز حکومت کنند. تسامح دینی آل بویه و رحم و مروت آن‌ها با دشمنان از نقاط برجستهٔ این خاندان ایرانی است که سبب گرویدن بسیاری از مردم به آن‌ها گردید.»