کتاب نگاهی نو در عقاید عرفا

کتاب الکترونیکی «نگاهی نو در عقاید عرفا» نوشتهٔ شهناز یزدان‌پناه در انتشارات آینده درخشان چاپ شده است. این کتاب به توصیف غالی‌گری پرداخته است. اندیشهٔ غالی‌گری اگر یکی از پراهمیت‌ترین جریان‌های فکری تاریخ اسلام نباشد، یکی از پر چالش‌ترین آن‌هاست، ولی در قیاس با سایر جریان‌های فکری کم‌تر به آن پرداخته شده است.

درباره کتاب نگاهی نو در عقاید عرفا

یکی از علل کم‌توجهی به اندیشهٔ غالی‌گری پیچیدگی‌هایی است که در این جریان فکری وجود دارد؛ زیرا اکثر نوشته‌های این گروه در قرون اولیهٔ اسلام به دست مخالفان از میان رفته و آنچه برجای مانده است، نوشته‌هایی است که دیگران دربارهٔ آن‌ها نگاشته‌اند و عقاید آن‌ها را بر اساس دیدگاه‌های خود تعبیر و تفسیر کرده‌اند. ولی تداوم این اندیشه‌ها در عقاید عرفای قرون بعدی، تا حدودی زمینهٔ تحقیق در باب آنچه را به نام جریان غالی‌گری معروف است، فراهم کرده است؛ به‌طوری‌که می‌توان از لابه‌لای کتاب‌های قرون بعدی و مقایسه و مقابله آن‌ها با یکدیگر به گوشه‌هایی از عقاید عرفا دست یافت. در این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای تدوین شده است، به علل و ریشه‌یابی آنچه به نام جریان غالیانه معروف است، پرداخته و آن را از زوایای مختلف سیاسی، اجتماعی، عقیدتی، تاریخی و حتی لغوی مورد بررسی و نقد قرار داده است.

در بخش دوم نگاهی داریم به علل پیدایش عرفان و تصوف و بررسی مفهوم واژگانی مانند صوفی، عارف، عالم، فقیه و ... از دیدگاه اندیشمندان و پژوهشگران. سپس به بررسی و تحلیل عقایدی خواهیم پرداخت که از منظر عرفاً اسرار الهی است، ولی از دیدگاه عامه مسلمانان و برخی از علما کفر و الحاد به شمار می‌رود. در انتها نیز نگاهی خواهیم داشت به فرازوفرودهای روابط میان عرفاً و فقها و تمایزات عقیدتی میان آن‌ها از صدر اسلام تا زمان معاصر، باتکیه‌بر شرح احوالات برخی از عرفا.

کتاب نگاهی نو در عقاید عرفا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به علاقه‌مندان به مطالعهٔ کتاب‌هایی در باب دین، عرفان و تصوف پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب نگاهی نو در عقاید عرفا

«غلو در لغت به معنای افراط در چیزی یا تجاوز از حد و حدود می‌باشد. غالی در اصطلاح شخصی است که از اندازهٔ متعارف تجاوز کند. در اصطلاح شرع، غلو یعنی مبالغه کردن در توصیف فرد یا نسبت دادن چیزی به کسی بیش از آن‌چه در حق او گفته شده است؛ مثلاً امام را پیامبر یا پیامبر را خدا پنداشتن. از منظر بزرگان شیعی در ماهیت و چگونگی جلوه‌های غلو تفاوتی‌هایی وجود دارد؛ برای مثال در برخی از منابع، اندیشه‌های نامیرایی، ظهور و رجعت امام، غیب‌دانی و معصومیت امامان غلو به شمار می‌رفت، در حالی‌که امروزه این باورها یکی از شاخص‌ها و هویت اصلی مذهب شیعه به شمار می‌رود. بنا بر مدارک، آن‌چه در قرن اول غلو نامیده می‌شد، متفاوت از اندیشه‌هایی است که از قرن دوم هجری به ویژه در قرن چهارم غلو نام گرفت؛ برای مثال از اواخر قرن دوم هجری گروه‌هایی از شیعیان قم، معتقدان به معصوم بودن امامان را غالی نامیدند و از اوایل قرن سوم هجری بسیاری از هم‌کیشان خود را به دلیل غلو در حق امامان از شهر بیرون کردند.

از قرن چهارم هجری به بعد، مفاهیم غلو و غالی‌گری در میان بزرگان شیعه جلوهٔ دیگری به خود می‌گیرد. در این زمان میان علمای شیعی قم و بغداد در باب مصادیق و مفاهیم غلو نظرات متفاوتی مطرح می‌شود. علما و بزرگان قم همانند شیخ صدوق بسیاری از صفات و کراماتی که گروهایی از بزرگان شیعی آن را به پیامبر و امامان منسوب می‌کردند، منکر شدند و معتقدان به این صفات را غالی نامیدند، تا جایی که شیخ صدوق «اعتقاد به عدم سهو نبی در نماز را از مصادیق غلو برشمرد». در حالی که علمای شیعی بغداد مانند شیخ مفید معتقد به عدم جواز سهو برای پیامبر اکرم بودند و برای امامان صفات و فضایلی را قائل می‌شدند که بزرگان قم آن را نمی‌پذیرفتند.»