کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فیشته

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فیشته نوشتهٔ دنیل بریزیل و ترجمهٔ سیدمسعود حسینی است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۳۹ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فیشته

کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فیشته (Johann Gottlieb fichte; The Stanford Encyclopedia of Philosophy) جلد ۳۹ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد» است. «یوهان گوتلیب فیشته» (Johann Gottlieb Fichte) طی دههٔ پایانی قرن هجدهم میلادی و ملهَم از خوانش آثار ایمانوئل کانت، صورتی اساساً اصلاح‌شده و به‌دقت منظومه‌وار از ایدئالیسم استعلایی پروراند که آن را «آموزهٔ دانش» نامید. گفته شده است که چه‌بسا خاص‌ترین و نیز مناقشه‌انگیزترین ویژگی آموزهٔ دانش (دست‌کم ذیل صورت متقدم آن که بیش از همه تأثیرگذار بوده) تلاش فیشته برای نشاندن سرتاسر نظام خویش بر بنیاد مفهوم ناب سوبژکتیویته یا به‌تعبیر خودش «من محض» باشد. فیشته طی دوره‌ای که در دانشگاه «ینا» فعالیت می‌کرد (۱۷۹۴ - ۱۷۹۹) نظام استعلایی پرورده‌ای بر این بنیاد برپا کرد که فلسفهٔ دانش، فلسفهٔ اخلاق، فلسفهٔ قانون یا «حق» و فلسفهٔ دین را در بر می‌گرفت. با آرای او بیشتر آشنا شوید.

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فیشته را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ فیشته

«فارغ از هر نتیجه‌ای که در خصوص رابطه میان آثار متقدم و آثار متأخر فیشته اخذ شود، بی‌گمان با انتشار دست‌نوشته‌های «تازه» و پرشمار تقریرهای متأخر آموزه دانش که به طرزی امانت‌دارانه ویرایش شده‌اند، تمرکز بخش زیادی از بهترین آثار در فیشته‌پژوهی معاصر بر متون متأخر او قرار گرفته است، متونی که غالب آن‌ها برای نسل‌های قبلی خوانندگان به‌کلی ناشناخته بودند. به‌ندرت اتفاق افتاده است که ویراست تازه‌ای از آثار ادبی یک فیلسوف تأثیری بر شهرت و اعتبار معاصر آن متفکر یا تأثیری برانگیزاننده بر مطالعات معاصر گذاشته باشد که از تأثیر انتشار ویراست انتقادی تازه و ماندگار آثار فیشته، که در اوایل دهه ۱۹۶۰ به سرپرستی آکادمی علوم باواریا و سرویراستاری راینهارت لاوت و عده‌ای دیگر آغاز شد، عظیم‌تر باشد. این ویراست، که اکنون در شرف تکمیل شدن است، مستقیماً و به درجه چشمگیری به احیای علاقه به فلسفه فیشته به طور عام و تقریرهای متأخر آموزه دانش به طور خاص در دوران معاصر یاری رسانده است. قسمت زیادی از بهترین آثار اخیر در باب فیشته، به‌ویژه در آلمان، ایتالیا و ژاپن، منحصراً مصروف اندیشه متأخر وی شده است. بنابراین، تا آن‌جا که کار «دوره دوم» فیشته، ولو با تأخیر، اکنون موضوع بحث و مناقشه فلسفی پرشور و اصیل شده است، رأی استرلینگ دیگر مقرون به صواب نیست.

در مقابل، فیشته‌پژوهی به زبان انگلیسی، که طی چند دهه اخیر همچنین تجدید حیات تمام‌عیاری را تجربه کرده است، عمدتاً بر متون «کلاسیک» دوره ینا معطوف بوده است. این واقعیت، دست‌کم تا حد زیادی، بی‌گمان معلول انتشار ترجمه‌هایی تازه و موثق از تقریباً کلیه آثار متقدم فیشته طی همین چند دهه و فقدان ترجمه‌ای از متون متأخر منتشرنشده اوست. لیکن انعکاسی از سنت نسبتاً کم‌بنیه فیشته‌پژوهی در انگلستان و آمریکای شمالی نیز هست ــ در جاهایی که حتی صورت متقدم آموزه دانش نیز دیرزمانی مغفول مانده و ارجش چندان شناخته نشده است. تا همین اواخر، عملا هیچ‌یک از پژوهشگران انگلیسی‌نویس علاقه‌مند نبودند که آموزه دانش را به خاطر خودش بررسی کنند، بلکه آن‌ها عمدتاً دلمشغول تعیین موقف فیشته در نسبت با موقف کانت و هگل بودند. بااین‌حال، این وضعیت زیرورو شده است و برخی از بصیرت‌آمیزترین و اصیل‌ترین آثار جاری در باب فیشته به زبان انگلیسی نوشته می‌شود. انتشار اخیر ترجمه‌ای انگلیسی از دومین مجموعه درسگفتارهای فیشته در باب آموزه دانش به سال ۱۸۰۴، نشان می‌دهد که فیشته‌پژوهی به زبان انگلیسی دست‌کم آماده است تا با فلسفه متأخر فیشته کنار بیاید.»